Noćaj

Noćaj
Noćaj;
	Crkva Sv. Petra i Pavla
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Sremski
Opština	Sremska Mitrovica
Stanovništvo
— 2011.	1626
— gustina	68/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 55′ 23″ S; 19° 33′ 14″ I / 44.923° S; 19.554° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	78 m
Površina	31,4 km2
	Noćaj Noćaj na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	22203
Pozivni broj	022
Registarska oznaka	SM

Noćaj je mesto u opštini Sremska Mitrovica u Sremskom okrugu. Geografski pripada Mačvi. Navodi se da nosi naziv od zaboravljenog turskog grada Noćaj iz 16. veka koji je izgrađen na ruševinama srednjovekovnog grada Mačva.^[1]^[2] Prema popisu iz 2022. bilo je 1626 stanovnika.^[3]^[4]

Geografija

Specijalni rezervat prirode Zasavica

Geografski gledano, naselje se nalazi u severnom delu Mačve, dok administrativno pripada autonomnoj pokrajini Vojvodina.

Prirodni rezervat Zasavica jednim delom pripada atarskom području Noćaja. Ovaj rezervat je močvarno područje sa poplavnim livadama i šumama površine 1825 hektara, danas poznato po dabrovima.

Oblast severne Mačve je ravničarsko-močvarnog karaktera, pogodan za ratarstvo i povrtarstvo.

Preko državnog puta 20, severno, direktno je povezan sa evropskim putem E70, dok je južno povezan sa graničnim prelazom Badovinci.

Istorija

Praistorija

Lokaliteti starčevačke kulture koja je vremenski opredeljena od 5300. do 4400. godine pre nove ere, na području Noćaja, su Vedrilo, Crkvina 2 i Macina njiva. Karakteristika ovog perioda bili su radovi na melioraciji zemljišta i pojava zemljoradnje. Posle starčevačke kulture počinju se javljati naselja vinčanske kulture (4400. - 3200. p.n.e) gde je, pored zemljoradnje, najvažnije zanimanje stanovnika bilo stočarstvo o čemu svedoči veći broj nađenih kostiju životinja - ovce, koze, govečeta, svinje i psa. Takođe, lov i ribolov su bili značajna grana privređivanja. Najveći deo pronađenih ljudskih figura od ispečene zemlje predstavlja ženu kojoj se pripisivao božanski značaj. Nazivi Vinča kulture pronađenih na području Noćaja su: Preseka i Kupusna Greda. Nazivi nalazišta gvozdenog doba jesu Skenovača i Livade.^[5]

Rimsko doba

Od oko 300. p. n. e. kada su Rimljani krenuli sa osvajanjem oblasti, na području Noćaja živeli su Skordisci i Iliri koji su konačno pokreni posle velikog ustanka u periodu od 9. do 6. p. n. e. Pokorena plemena više nikada nisu digla ustanak, a svoj jezik i običaje su ubrzo zaboravili. Stanovništvo se počelo intezivno baviti zemljoradnjom u periodu od 1. veka, da bi vrhunac poljoprivredne proizvodnje bio u 3. veku. Ovo se ogledalo u nicanju naselja širom Mačve. Naselja su bila zemljoradničkog karaktera tipa današnjih salaša. Ovakva naselja su Rimljani nazivali Vila rustika i takvi lokaliteti su otkriveni na području Noćaja: Crkvina, Šijaković, Crkvina-Leskovac, Crkvina 2, i Budžak. Nekropola se nalazi na lokalitetu Livade. Oko 374. godine Mačva je nastradala pod najezdnom plemena sa severa. Tada je većina vila u Mačvi uništena.^[5]

Srednji vek

Jedan od najtamnijih perioda u istoriji Mačve je vreme od seobe naroda do 9. veka zbog velikog nedostatka istorijskih izvora.

Srednjovekovni grad Mačva vodi poreklo od mađarske tvrđave Mačo čiji najraniji zapis dolazi iz 13. veka. Tvrđava se vremenom razvila u grad po kome je cela okolna oblast dobila ime. Tokom srednjeg veka gradom su vladali: Istočno rimsko carstvo, Kraljevina Ugarska i Srednjovekovna Srbija. Sa Turskim osvajanjem grad je razoren.^[2]

Novi vek

Nakon uspostavljanja Zvorničkog sandžaka, Turci su sagradili četiri nova grada na reci Savi: Novi, Šabac, Brčko i Noćaj radi komunikacije sa zapadnim zemaljama i uspostavljanja uporišta za dalja osvajanja u periodu između 1521. i 1548. Turski grad Noćaj je verovatno nastao na temeljima srednjovekovnog grada Mačve.^[1]

"Nema pisanih izvora koji bi precizno locirali grad i trg Mačvu. ... Trasa rimskog puta paralelnog sa Drinom bila je korišćena u srednjem veku, povezivala je rudarska mesta s obe strane Drine sa Mitrovicom, gde je dugo bilo boravište Dubrovačkih trgovaca. Reka se prelazila kod Starog Noćaja, koji je bio na obali Save i tako je ucrtavan u starim kartama. U 16. veku Noćaj je bio skela sa prihodima koji su davani u zakup, nekad posebno, nekad zajedno sa Mitrovicom".^[2]

Tokom narednih vekova, austrijsko-turski ratovi su doveli do uništenja grada Noćaja kao i promene strukture stanovništva usled seoba. Od sredine 17. veka do sredine 20. veka najveći broj doseljenika čini stanovništvo iz Hercegovine, Crne Gore i Bosne.^[6]

Galerija

Spomen-česma
Zgrada škole
Spomenik
Crkva Sv. Petra i Pavla

Demografija

U naselju Noćaj živi 1626 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,5 godina (40,9 kod muškaraca i 42,0 kod žena). U naselju ima 676 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,14.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Broj stanovnika^[4]^[7]
Godina	Broj
1931.	2.274
1948.	2.424
1953.	2.479
1961.	2.443
1971.	2.338
1981.	2.323
1991.	2.237
2002.	2.120
2011.	1.866
2022.	1.626

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[8]

Srbi	2.098	98,96%
Romi	3	0,14%
Slovaci	2	0,09%
Rusi	2	0,09%
Jugosloveni	2	0,09%
Crnogorci	1	0,04%
Hrvati	1	0,04%
Muslimani	1	0,04%
Mađari	1	0,04%
nepoznato	5	0,23%

Stanovništvo prema polu i starosti^[9]


	m	ž
?	9	6
80+	15	31
75—79	28	51
70—74	65	66
65—69	71	87
60—64	67	64
55—59	41	35
50—54	80	74
45—49	91	92
40—44	77	73
35—39	77	66
30—34	71	61
25—29	64	56
20—24	75	86
15—19	69	65
10—14	55	68
5—9	47	58
0—4	41	38
Prosek :	40,9	42,0

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	492	528	579	603	636	617	676

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	117	149	144	134	77	37	15	2	1	0	3,14

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	900	256	568	44	31	1
Ženski	913	155	571	163	24	0
UKUPNO	1.813	411	1.139	207	55	1

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	558	329	0	0	123
Ženski	292	192	0	0	27
UKUPNO	850	521	0	0	150
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	4	25	21	2	16
Ženski	1	1	13	0	3
UKUPNO	5	26	34	2	19
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	1	17	8	4
Ženski	2	2	7	14	28
UKUPNO	2	3	24	22	32
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	2	0	0	6
Ženski	1	0	0	1
UKUPNO	3	0	0	7

Reference

^ ^a ^b Handžić, Adem. 1960. Grad Šabac i njegova nahija u prvoj polovini XVI vijeka. U Članci i građa za kulturnu istoriju Bosne 4.[1]
^ ^a ^b ^v M. Ćirković, Sima, Prilozi za književnost, istoriju i folklor, knjiga LXXIV, sveska 1-4, Zemlja Mačva i grad Mačva. 2008. [2] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. januar 2022)
^ „POPIS 2022 - excel tabele | O POPISU STANOVNIŠTVA”. popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 2024-08-01.
^ ^a ^b Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. i 2011. : podaci po naseljima = Comparative overview of the number of population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011 : data by settlements. Republički Zavod za Statistiku Srbije.<Belgrad>. Beograd,. 2014. ISBN 978-86-6161-109-4. OCLC 881358320.
^ ^a ^b Vasiljević, Milivoje (1996). Mačva : istorija, stanovništvo. Bogatić: JP PTT Saobraćaja Srbija. ISBN 86-7038-010-2. OCLC 163180617.
^ Grčić, M., & Grčić, Lj. (2015). Influence of Historical Migrations on the Settlements and Origin of Population in the Mačva Region (Western Serbia). Herald, 19, 81−102. . doi:10.7251/HER1915081G. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć) [3]
^ Definitivni rezultati popisa stanovništva od 31. marta 1931. godine, knjiga 1. [4] Beograd: Kraljevina Jugoslavija - Opšta državna statistika, 1937.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[:2-1] Handžić, Adem. 1960. Grad Šabac i njegova nahija u prvoj polovini XVI vijeka. U Članci i građa za kulturnu istoriju Bosne 4.[1]

[:1-2] v M. Ćirković, Sima, Prilozi za književnost, istoriju i folklor, knjiga LXXIV, sveska 1-4, Zemlja Mačva i grad Mačva. 2008. [2] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. januar 2022)

[3] „POPIS 2022 - excel tabele | O POPISU STANOVNIŠTVA”. popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 2024-08-01.

[:0-4] Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. i 2011. : podaci po naseljima = Comparative overview of the number of population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011 : data by settlements. Republički Zavod za Statistiku Srbije.<Belgrad>. Beograd,. 2014. ISBN 978-86-6161-109-4. OCLC 881358320.

[:3-5] Vasiljević, Milivoje (1996). Mačva : istorija, stanovništvo. Bogatić: JP PTT Saobraćaja Srbija. ISBN 86-7038-010-2. OCLC 163180617.

[6] Grčić, M., & Grčić, Lj. (2015). Influence of Historical Migrations on the Settlements and Origin of Population in the Mačva Region (Western Serbia). Herald, 19, 81−102. . doi:10.7251/HER1915081G. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć) [3]

[7] Definitivni rezultati popisa stanovništva od 31. marta 1931. godine, knjiga 1. [4] Beograd: Kraljevina Jugoslavija - Opšta državna statistika, 1937.

[8] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[9] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]