Oblasti Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca
Oblasti Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca bile su osnovne jedinice administrativne i teritorijalne samouprave u Kraljevini SHS u periodu od 1921. do 1929. godine. Formalno su ustanovljene Vidovdanskim ustavom od 28. juna 1921. godine, a potom je posebnom uredbom od 26. aprila 1922. godine izvršena podela celokupnog državnog područja na 33 oblasti, koje se nisu uvek poklapale sa dotadašnjim administrativnim jedinicama. Oblasti su imale i svoja predstavnička i izvršna tela, a na čelu oblasne administracije nalazio se veliki župan. Usled političkih previranja, oblasna samouprava je u pojedinim pokrajinama uvedena sa zakašnjenjem, a taj proces se odvijao u periodu od 1922. do 1924. godine.[1][2][3]
Oblasti su ukinute 1929. godine, nakon proglašenja Kraljevine Jugoslavije, kada je država podeljena na banovine.
Oblasti
uredi| Oblast | Površina km2 | Broj stanovnika (1922)[4] | Sedište |
|---|---|---|---|
| Beogradska | 9.581,4 | 762.493 | Beograd |
| Zagrebačka | 8.162,3 | 809.482 | Zagreb |
| Ljubljanska | 9.489,0 | 537.079 | Ljubljana |
| Primorsko-krajiška | 14.121,9 | 624.708 | Karlovac |
| Mariborska | 7.569,0 | 624.121 | Maribor |
| Osječka | 13.383,5 | 775.723 | Osijek |
| Sremska | 6.865,9 | 407.025 | Vukovar |
| Bačka | 7.267,0 | 590.500 | Novi Sad |
| Podunavska | 6.094,1 | 405.113 | Smederevo |
| Podrinska | 3.551,3 | 182.358 | Šabac |
| Valjevska | 2.457,8 | 133.984 | Valjevo |
| Šumadijska | 3.864,4 | 241.862 | Kragujevac |
| Moravska | 2.889,4 | 183.959 | Ćuprija |
| Požarevačka | 4.230,5 | 219.103 | Požarevac |
| Timočka oblast | 6.352,4 | 240.506 | Zaječar |
| Niška | 7.269,3 | 422.273 | Niš |
| Vranjska | 5.869,7 | 249.321 | Vranje |
| Kosovska | 8.471,9 | 351.990 | Priština |
| Skopska | 8.849,0 | 336.423 | Skoplje |
| Bregalnička | 4.956,0 | 104.460 | Štip |
| Bitoljska | 11.969,0 | 341.095 | Bitolj |
| Raška | 8.435,8 | 264.803 | Čačak |
| Užička | 7.555,7 | 214.271 | Užice |
| Kruševačka | 2.709,9 | 152.976 | Kruševac |
| Zetska | 13.326,0 | 348.957 | Cetinje |
| Splitska | 9.836,4 | 469.111 | Split |
| Dubrovačka | 2.649,4 | 136.698 | Dubrovnik |
| Tuzlanska | 8.918,0 | 416.413 | Tuzla |
| Sarajevska | 8.405,0 | 287.214 | Sarajevo |
| Bihaćka | 5.603,0 | 2017.023 | Bihać |
| Vrbaska | 9.018,0 | 423.240 | Banja Luka |
| Mostarska | 9.139,0 | 265.330 | Mostar |
| Travnička | 10.116,0 | 280.709 | Travnik |
Podela zemlje na oblasti
urediZemlja je izdeljena na 33 oblasti. Granice oblasti su presecale dotadašnje granice svih „istorijsko administrativnih delova“ (pokrajina) osim Bosne i Hercegovine. Jedino na prostoru BiH nije bilo teritorijalnih promena, već je pokrajina ukinuta, a dotadašnji okruzi su postali oblasti. Za svaku oblast predviđeni su posebni autonomni organi i tela – to su bile skupštine i vlade. U delokrugu rada autonomnih organa i tela našle su se ekonomske, finansijske, saobraćajne i prosvetne nadležnosti. Pored definisanja uprave, predviđena je mogućnost da manje oblasti, pod određenim uslovima, mogu biti ujedinjene, a pojedine opštine i srezovi izdvojeni iz postojećih oblasti i priključeni susednim.
Veliki župan
urediNa čelu oblasti nalazili su se veliki župani, kao politički predstavnici vlade. Zakon o opštoj upravi davao je velikom županu nadležnost u svim strukama opšte uprave. U opštu upravu spadali su svi poslovi iz nadležnosti ministra unutrašnjih poslova, prosvete, agrarne reforme, poljoprivrede i voda, građevina, trgovine i industrije, narodnog zdravlja, socijalne politike, vera, šuma i rudnika, ukoliko se ne odnose na upravu državnim domenima. Van opsega opšte uprave ostali su, osim državnih domena šuma i ruda, još i poslovi ministarstava spoljnih poslova, vojske i mornarice, pravde, izjednačenja zakona, finansija, saobraćaja, pošta i telegrafa.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Stanković 1981, str. 33-46.
- ^ Dimić 2001.
- ^ Isić 2007, str. 13-44.
- ^ Đorđe Đ. Stanković: „Nikola Pašić i Hrvati", str. 443, Beogradski izdavačko-grafički zavod, Beograd 1995. ISBN 978-86-13-00828-6
Literatura
uredi- Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Isić, Momčilo (2007). „Od Srbije do Srbije” (PDF). Srbi i Jugoslavija: država, društvo, politika. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije. str. 13—44. Arhivirano iz originala 08. 10. 2010. g. Pristupljeno 03. 05. 2024.
- Janjatović, Bosiljka (1995). „Karađorđevićevska centralizacija i položaj Hrvatske u Kraljevstvu (Kraljevini) SHS”. Časopis za suvremenu povijest. 27 (1): 55—76.
- Jovanović, Vladan (2002). Jugoslovenska država i Južna Srbija 1918-1929: Makedonija, Sandžak, Kosovo i Metohija u Kraljevini SHS. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije.
- Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918-1978. Beograd: Nolit.
- Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 1. Beograd: Nolit.
- Radojević, Mira (1994). „Bosna i Hercegovina u raspravama o državnom uređenju Kraljevine (SHS) Jugoslavije 1918-1941. godine”. Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 12 (1): 7—41.
- Radojević, Mira (1996). „Srpsko-hrvatski spor oko Vojvodine 1918-1941” (PDF). Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 14 (2): 39—73.
- Ristanović, Petar (2012). „Administrativne promene na prostoru Stare Srbije 1912-1941” (PDF). Baština: glasnik. 32: 171—194. Arhivirano iz originala 02. 06. 2020. g. Pristupljeno 03. 05. 2024.
- Smodlaka, Josip (1920). Nacrt jugoslovenskog ustava (PDF). Zagreb: Hrvatski štamparski zavod. Arhivirano iz originala 04. 01. 2019. g. Pristupljeno 03. 05. 2024.
- Stanković, Đorđe Đ. (1981). „Administrativna podela Kraljevine SHS”. Istorijski glasnik. 34 (1-2): 33—46.
