Opština Kneževo
Opština Kneževo (ranije Skender Vakuf) je opština u Republici Srpskoj, BiH. Sjedište opštine se nalazi u Ulici Gavrila Principa, u gradiću Kneževo. Kneževo je poznato kao vazdušna banja. Prema podacima Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine na popisu stanovništva 2013. godine, u opštini je popisano 9.793 lica.[4]
| Opština Kneževo | |
|---|---|
.svg) Grb | |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Bosna i Hercegovina
|
| Entitet |  Republika Srpska
|
| Sjedište | Kneževo |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo |  8.661[1] 9.368[2]10.394[3] (2017 2013 1996) |
| Geografske karakteristike | |
| Površina | 360 km2 |
|
| |
| Ostali podaci | |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Načelnik opštine | Goran Borojević (SNSD) |
| Poštanski broj | 78230 |
| Pozivni broj | 51 |
| Krsna slava | Mala Gospojina |
| Veb-sajt | Opština Kneževo |
Opština zauzima površinu od 360 km².
Naseljena mjesta uredi
Područje opštine Kneževo čine naseljena mjesta: Bastaji, Bokani, Borak, Bregovi, Vlatkovići, Golo Brdo, Gornji Korićani*, Donji Korićani*, Živinice, Imljani, Javorani, Kneževo, Kobilja, Kostići, Mokri Lug, Paunovići, Rađići, Ćukovac, Čarići, Šolaji.
Geografija uredi
Opština Kneževo se nalazi na obroncima planina Vlašić, Čemernica i Ježica. Na području opštine su kanjoni rijeka Ugar i Ilomska. Opština Kneževo se nalazi između opština Banja Luka, Čelinac, Kotor Varoš, Mrkonjić Grad, Jajce i Travnik.
Istorija uredi
Na području opštine Kneževo su pronađeni ostaci bazilike starohrišćanskih crkava u selima Javorani i Imljani. Teritorija današnjeg Kneževa se u vrijeme vladavine Tvrtka I Kotromanića (oko 1388 — 1391), nalazila pod njegovom vlašću. Prodorom osmanlijskih osvajača u Evropu, Kneževo pada pod Turke u januaru 1528. godine, kada ga osmanlijski vojskovođa Skender-paša osvaja. Početkom dvadesetog vijeka, mnogi Kneževljani su bili dobrovoljci Solunskog fronta. Tokom Drugog svjetskog rata, u borbi protiv ustaša su poginula 144 borca NOR-a, a njihova imena su uklesana na impozantnom spomeniku u kanjonu desne strane rijeke Ugar.
Kulturno naslijeđe uredi
Sakralne građevine uredi
Posebno nacionalno blago čine stare crkve brvnare, i to Crkva Svetog Ilije u Imljanima i Crkva brvnara u Javoranima, koje su građene u osmanlijske vladavine i još pet srpskih pravoslavnih crkvi koji pripadaju Eparhiji banjalučkoj Srpske pravoslavne crkve u naseljenim mestima Vlatkovići, Kneževo, Živinice, Otlovići, i Rađići.
Crkva brvnara Svetog proroka Ilije u Imljanima u zaseoku Makarići je filijalni hram parohije imljanske. Smatra se da je hram sagrađen oko 1463. godine i pretpostavlja se da je iz doba Nemanjića. U periodu od 1463. do 1557. godine bila je sakrivena na ušću Kobiljske rijeke u Ugru na današnjem mjestu Crkvena. O njenom prenošenju na današnju lokaciju postoje različite legende. U ovoj crkvi se čuva vrijedna relikvija poznata kao đedovski štap, za koju lokalno stanovništvo vjeruje da je to štap Svetog Jovana Krstitelja.[5]
Crkva brvnara Sveti Nikola u Javoranima je jedna od najstarijih crkava te vrste na području banjalučke regije. Sagrađena je 1757. godine. Nije se nalazila na istom mjestu gdje i danas, jer je prenijeta na obližnje brdo u Javoranima zbog Turaka. O ovoj crkvi kruži zanimljiva legenda da sama prelazi sa brda na brdo, što je naravno plod mašte seljana. To u stvari i nije nepotpuna istina, jer je crkva za vrijeme Turske vladavine stvarno premještana, u toku noći rastavljana pa ponovo sklapana, sa brda na brdo i tako par puta.
Crkva Rođenja Presvete Bogorodice u Imljanima, parohijski je hram, podignut 1881. godine. Osvještao ga je na Malu Gospojinu, 21. septembra 1887. godine mitropolit dabrobosanski Sava Kosanović. U ovom hramu nalaze se ikone: Svetog Simeona Bogoprimca, Isusa Hrista i Svete Bogorodice. U ovoj crkvi se nalazi i stari austrougarski sef. Temelje hrama Svete Trojice u Vlatkovićima je 1998. godine osveštao episkop banjalučki Jefrem.
Crkva Rođenja presvete Bogorodice u Kneževu, parohijski je hram, građen je u periodu od 1934. godine do 1937. godine. Na mjestu današnje crkve bila je 1913. godine napravljena drvena crkva na Preobraženje Gospodnje. Pošto su u to vrijeme postojale brojne prijetnje za zidanje crkve, a naročito da će ukoliko bude sagrađena, biti i zapaljena, mještani pravoslavne vjere zajedno sa nekoliko istaknutih domaćina su se dosjetili, da upravo na ovaj dan, kada pada i rođendan cara Franca Jozefa, izrade i sklope drvenu crkvu, održe molitvu i iza moltive održe Blagodarenje povodom rođendana. Kako bih istu očuvali od prijetnji, pored drvene male crkve promjera 5 metara dužine i 4 metra širine, istaknu dasku sa natpisom: U ime Nj.K. i C. Veličanstva Franje Josifa I. Ovu drvenu crkvu je 1925. godine osvještao mitropolit banjalučko-bihaćki Vasilije Popović. Godine 1937. završeno je zidanje nove crkve na istom mjestu gdje se nalazila mala drvena kapelica. Tokom Drugog svjetskog rata crkva je bila jako oštećena, ali je dobrotvornim prilozima u potpunosti obnovljena.
Crkva Svetog Nikolaja u Živinicama, podignuta je 1921. godine na mjestu starije crkve sagrađene 1850. godine. Osvještao ga je 1921. god. mitropolit banjalučko-bihaćki Vasilije Popović. Hram je zapaljen za vrijeme Drugog svjetskog rata, a obnovljen u periodu od 1950. do 1964. godine. U ovom hramu nalaze se ikone: Svetog Nikolaja, Svete Bogorodice, Svetog Velikomučenika Georgija, Tajna večera i dr.[6]
Crkva Svetog Vasilija Ostroškog u mjestu Otlovići, gradnja je započeta 2006. godine.
Crkva Svete velikomučenice Marine u Rađićima započet je sa gradnjom 1996. godine. Temelje hrama osvještao je episkop banjalučki Jefrem.
Crkva Svetog Nikole u Javoranima podignuta je 1930. godine, pored starije crkve brvnare, a osvještao je episkop zvorničko-tuzlanski Nektarije 1931. godine. U ovom hramu nalaze se ikone: Svetog Nikolaja, Svete Bogorodice, Svetog Proroka Ilije, Isusa Hrista i ikona Tajna večera.
U naselju Mahala, nalazi se džamija koja je rekonstruisana poslije rata i temelji stare džamije, koji potiču iz prve polovine 17. vijeka, za koju predanja kažu da je jedinstvena na prostoru Jugoistočne Evrope, jer se u njenoj unutrašnjosti nalazi mezar njenog vakifa Skender–dede.
Nekropole stećaka uredi
Od većeg broja nekropola sa stećcima na kneževskoj opštini najpoznatija je imljanska nekropola „Mramor”, koja se sastoji od pet stećaka. Četiri stećka pripadaju pločastom tipu, a središnji stećak leži prevrnut. Ornamentiku stećka čini stilizirani ljiljan, polumjesec, plastični krug i tri polulopte. Druga nekropola „Đidolovo groblje” nalazi se u blizini Ugra. Sastoji se od sedam kamenih i sedrenih sanduka bez natpisa i ornamentike. U selu Kobilja na 900 m.n.v. nalazi se treća nekropola. Sastoji se od deset stećaka, od kojih devet pripadaju pločastom tipu. Pločasti stećci nemaju ornamentiku, već samo stećak u obliku visokog sanduka. Ornamentiku ovog stećka čine veliki plastični polumjesec, u kojem je kružnica sa urezanim krstom. Stećak u selu Baština ističe se reljefom ruke koja drži štaku. Na licu stećka još su dva sokola, polumjesec, krst i sunce. Na području opštine evidentan je i izvjestan broj spomenika iz Drugog svjetskog rata. Kod ušća Ilomske u Ugar vidljivu su na jednom brijegu ostaci srednjovjekovne utvrde Oštrca, dok su u kanjonu vidljivi ostaci karavanskog puta.
Turizam uredi
Opština Kneževo kao područje netaknute prirode, smešteno je na prosečnoj nadmorskoj visini od 861m, poznato kao vazdušna banja, okruženo je četinarskim šumama, šumovitim proplancima, pašnjacima i visoravnima, sutjeskama i kanjonima. Okolne šume obiluju velikim brojem divljači: vuk, divlja svinja, medvjed, lisica, a rijeke Ugar i Ilomska pune su potočne pastrmke, lipljena i mladice.
Rijeke Ugar i Ilomska uredi
Na Ugru se svake godine održava KUP u flaj-fišingu, među ribolovcima popularnom mušičarenju. Za one koje osim ribolova i ribljih specijaliteta vole i avanturu, Ugar je pravi izazov. Ova rijeka sa brojnim brzacima, odnedavno je postala privlačna za ljubitelje raftinga i kanjoninga. Ilomska, desna pritoka Ugra, u svom kanjonu skriva brojne virove i vodopade, od kojih se po ljepoti izdvaja Badanj, iz koga se vod obrušava sa visine od oko 40m, formirajući jezerce prečnika 20m. Po ljepoti za Ugrom i Ilomskom ne zaostaje ni rječica Cvrcka, u čijem kanjonu takođe ima divljači, a posebnu atrakciju predstavlja lov na mrkog medvjeda.
Pećine uredi
Prirodnu ljepotu i posebnu atrakciju predstavljaju i brojne pećine i jame, koje naročito privlače pažnju speleologa iz okruženja.
Tu su dobro poznate pećine: Otlovica i Lednica. Unutrašnjost ovih pećina čine stijene sa pećinskim nakitom: stalaktiti i stalagmiti, koji se formiraju stotinama godina pod uticajem vode. Pećina Otlovica se nalazi prema Pištalama, pet kilometara od skretanja za Čemernicu, na dubini od oko 10-15 metara, ukupne dužine oko 100 metara. Pećina Ledenica se nalazi u mjestu Vidovo vrelo, na dubini od oko 30 metara, ukupne dužine oko 200 metara. Mjerenje ovih pećina izvršilo je speleološko društvo „Ponir” Banja Luka. Osim ovih pećina tu su i Vukovića pećina i pećine u kanjonu Cvrcka – Živinice.
Manifestacije uredi
Tradicionalni pohod na rijeku Cvrcku i prirodnu oazu Vilenska vrela godinama organizuje Planinarsko društvo za sve ljubitelje prirode u maju mjesecu. U organizaciji članova FK „Progres“, a povodom Vaskra, već nekoliko godina u nazad organiziju se i „Vasrkšnji turnir u futsalu”, gdje se među timovima često nalazi i nekoliko futsal reprezentativaca BiH. Tokom ljeta, zadnja sedmica u julu, posvećena je manifestaciji „Sedmica sporta i kulture”, koju već 10 godina organizuju članovi udruženja MAK (Mladi aktivisti Kneževo), kako bi mlade ove Opštine afirmisali i uključili u brojne sportsko–kulturne aktivnosti. Takođe, tu je i tradicionalna manifestacija sajam meda koju organizuju dva udruženja pčelara. Manifestacija Kotlićijada je rezervisana za mjesec avgust. Održava se na lokalitetu „Ribolovački kamp Ugar”.
Privreda uredi
- Zemljoradnička zadruga "15. Maj“
- PP Nevas-kompani, drvna industrija
- PP „Gater“, drvna industrija
- Knegrad, građevinarstvo
- ODP MTK „Metalotehna“, metalna industrija
- Alumina, metalna industrija
- ODP „Hidraulik“, proizvodnja hidrauličkih auto-dizalica
- ODP „Kneteks“ P. O, tekstilna industrija
Obrazovanje uredi
- Osnovna škola „Dositej Obradović“
- Srednja škola „Jovan Dučić“
Kultura uredi
- Kulturno umjetničko društvo „Mladost“
Sport uredi
- Fudbalski klub „Progres“
- Karate klub „Kneževo“
- Klub sjedeće odbojke „Kneževo“
- Lovačko društvo „Čemernica“
Naziv uredi
Do 14. septembra 1992. godine (Sl. glasnik RS 17/92) zvaničan naziv opštine i naseljenog mesta je bio Skender Vakuf.
Bivša opština je ime dobila po osmanlijskom osvajaču Skender-paši koji je u januaru 1528. godine u ime Osmanskog carstva nasilno porobio prostor opštine Kneževo.
Političko uređenje uredi
Opštinska administracija uredi
Načelnik opštine predstavlja i zastupa opštinu i vrši izvršnu funkciju u Kneževu. Izbor načelnika se vrši u skladu sa izbornim Zakonom Republike Srpske i izbornim Zakonom BiH. Opštinsku administraciju, pored načelnika, čini i skupština opštine. Institucionalni centar opštine Kneževo je naselje Kneževo, gdje su smješteni svi opštinski organi.
Načelnik opštine Kneževo je Goran Borojević ispred Saveza nezavisnih socijaldemokrata, koji je na tu funkciju stupio nakon lokalnih izbora u Bosni i Hercegovini 2020. godine. Sastav skupštine Opštine Kneževo je prikazan u tabeli.[7]
Stanovništvo uredi
Na teritoriji opštine Kneževo danas u deset mjesnih zajednica živi 9.800 stanovnika. Sam grad Kneževo ima 890 domaćinstava sa ukupno 3.900 stanovnika. Stanovništvo ove opštine čine uglavnom Srbi.
Dvadeseti vijek uredi
Po poslednjem službenom popisu stanovništva iz 1991. godine, opština Skender Vakuf je imala 19.418 stanovnika, raspoređenih u 36 naseljenih mesta na 448 km².
Posle potpisivanja Dejtonskog sporazuma, najveći dio predratne opštine Skender Vakuf ostao je u Republici Srpskoj, a ime gradu i opštini promenjeno je u Kneževo. U sastav Federacije BiH ušla su naseljena mesta: Brnjići, Bunar, Davidovići, Dobratići, Donji Orašac, Gornji Orašac, Kričići — Jejići, Melina, Mijatovići, Milaševci, Pavlovići, Prisika, Slipčevići, Vitovlje Malo, Vukovići, Zapeće, Zasavica i Zubovići. Od ovog područja formirana je opština Dobratići.
Nacionalni sastav uredi
| Nacionalnost[8] | 2013. | 1991. | 1981. | 1971. |
| Srbi | 9.288 (94,84%) | 13.263 (68,30%) | 15.953 (69,51%) | 15.926 (74,35%) |
| Hrvati | 31 (0,31%) | 4.770 (24,56%) | 5.395 (23,50%) | 4.431 (20,68%) |
| Muslimani | 429 (4,38%) | 1.071 (5,51%) | 1.141 (4,97%) | 947 (4,42%) |
| Jugosloveni | — | 169 (0,87%) | 318 (1,38%) | 9 (0,04%) |
| ostali i nepoznato | 145 (0,74%) | 141 (0,61%) | 106 (0,49%) | |
| Ukupno | 9.793 | 19.418 | 22.948 | 21.419 |
U granicama današnjih opština nacionalni sastav 1991. godine je bio sledeći:
ukupno: 15.457
- Srbi — 13.903 (89,94)
- Muslimani — 1.068 (6,90)
- Hrvati — 223 (1,44)
- Jugosloveni — 160 (1,03)
- ostali — 103 (0,69)
- Opština Dobratići
ukupno: 4.790
- Hrvati — 4.720 (98,53)
- Srbi — 6 (0,12)
- Muslimani — 3 (0,06)
- Jugosloveni — 19 (0,39)
- ostali — 42 (0,90)
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Procjena broja stanovnika 2017.”
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srpskoj 2013, REZULTATI POPISA”
- ^ „Procjena broja stanovnika 1996.”
- ^ „Popis stanovništva u BiH 2013.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 30. 06. 2016. g. Pristupljeno 27. 08. 2016.
- ^ „Crkva Sv. Ilije u Imljanima”. Kneževo na dlanu. Pristupljeno 17. 11. 2021.
- ^ „Crkva Svetog Nikolaja u Živinicama”. Free journal. Arhivirano iz originala 17. 11. 2021. g. Pristupljeno 17. 11. 2021.
- ^ „Kneževo”. izbori.ba. Pristupljeno 27. 6. 2021.
- ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
Spoljašnje veze uredi
- Opština Kneževo (jezik: srpski)
- Popis stanovništva po opštinama i mjesnim zajednicama 1991. godine (jezik: srpski)
- Knjiga: „Nacionalni sastav stanovništva — Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991.", statistički bilten br. 234, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine, Sarajevo.
