Paleobalkanski jezici
Paleobalkanski jezici su različiti izumrli indoevropski jezici koji su govoreni na prostoru Balkanskog poluostrva u antičkoj doba. Helenizacija, romanizacija i slovenizacija na balkanskom području uzrokovale su da su jedini savremeni nasljednici moderni grčki jezik, koji porijeklo vodi od starogrčkog, i albanski, koji je evoluirao iz paleobalkanskog jezika, da li ilirskog, tračkog ili dakijskog ili nekog drugog sličnog govora.[1][2][3]
Jezici uredi
Antički grčki i rimski pisci bilježe da se na Balkanskom poluostrvu govore sljedeći jezici, pored grčkog:
- Staromakedonski jezik (?)[4][5]
- Dački jezik
- Ilirski jezici
- Liburnski jezik
- Mesapski jezik
- Mizijski jezik
- Peonski jezik
- Trački jezik
Iako su svi ovi jezici dio šire indoevropske jezičke porodice, međusobna veza između njih je nepoznata. Klasifikacija jezika koji su govoreni u regionu je ozbiljno otežana, jer su izvori veoma oskudni. Štaviše, mnogi pojedinci su objavili studije o ovim jezicima koje imaju snažne nacionalističke interese, a što može ugroziti naučnu vrijednost njihovog rada. Na primjer, tokom prvog desetljeća 21. vijeka Makedonska akademija nauka i umjetnosti je promovisala obmanu da je egipatsko demotsko pismo na Kamenu iz Rozete pisano ranim slovenim idionimom, srodno današnjem makedonskom, a to je bio izvorni jezik antičkih Makedonaca.[6][7][8]
Hipoteza o podgrupama uredi
Ilirski je grupa poznatih indoevropskih jezika čija je povezanost sa drugim indoevropskim jezicima, kao i sa jezicima paleobalkanske grupe, od kojih mnoge mogu biti izdanci ilirskog, slabo shvaćena zbog nedostatka podataka i još se ispituje. Ilirski jezici se često smatraju kentumskim dijalektima,[traži se izvor] ali se ovo ne potvrđuje jer postoje naznaka satemizacije. Danas, glavni izvori autoritativnih informacija o ilirskom jeziku sastoji se od nekoliko ilirskih riječi citiranih u klasičnim izvorima, kao i u brojnim primjerima ilirskih antroponima, etnonima, toponima i hidronima.
Grupisanje ilirskog sa mesapskim je predlagano već jedan vijek, ali to ostaje nepotvrđena hipoteza. Teorija je zasnovana na klasičnim izvorima, arheologiji, kao i na onomastičkim razmatranjima. Mesapska materijalna kultura ima brojne sličnosti sa ilirskom materijalnom kulturom. Pojedini mesapski antroponimi su veoma bliski ilirskim ekvivalentima.
Grupisanje ilirskog sa venetskim i liburnskim, koji je govoren na području sjeveroistočne Italije i Liburnije, takođe je predloženo. Sada postoji konsenzus da je ilirski bio potpuno drugačiji od venetskog i liburnskog,[9] ali bliski jezički odnos nije isključen i još se istražuje.
Druga hipoteza predlaže grupisanje ilirskog sa dakijskim i tračkim u tračko-ilirsku granu,[10] a konkurentna hipoteza predlaže uklanjanje ilirskog iz dako-tračke grupe u korist mizijskog.[11] Klasifikacija samog tračkog je nesigurna.
Mjesto penijskog ostaje nejasno. U proučavanju penijskog nije utvrđeno mnogo toga, a pojedini lingvisit ne prepoznaju područje penijskog kao odvojeno od ilirskog ili tračkog. Klasifikacija staromakedonskog i njegova veza sa grčkim je takođe predmet istraživanja, sa čvrstim izvorima koji ukazuju da je staromakedonski zapravo varijacija dorskog grčkog, ali postoji i mogućnost da su samo povezani preko mjesnog jezičkog saveza.[12]
Frigijski, s druge strane, smatra se da je najvjerovatnije usko povezan sa grčkim.[13]
Albanski uredi
Albanski jezik se smatra trenutni lingvističkim konsenzusom koji se razvio iz negrčkih, antičkih indoevropskih jezika regiona. Pojedini naučnici vjeruju je izveden iz ilirskog, dok drugi smatraju da svoje korijene ima u tračkog jeziku.[14][2]
Savremene studije uredi
Savremene studije[15][16][17] pokazuju da tvrnje o bliskosti grčkog i frigijskog () sa jermenskim nisu potvrđene u jezičkom materijalu.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Introduction to Albanian”. lrc.la.utexas.edu (na jeziku: engleski). Pristupljeno 29. 6. 2019.
- ^ a b Quiles & López-Menchero 2009, str. 89.
- ^ Wilkes (1995, str. 280): "...the Albanian culture...is an inheritance from the several languages, religions and ethnic groups known to have inhabited the region since prehistoric times, among whom were the Illyrians."
- ^ Strazny, Philipp (2013). Encyclopedia of Linguistics (na jeziku: engleski). Routledge. str. 116. ISBN 9781135455224. Pristupljeno 29. 6. 2019.
- ^ Tomic, Olga M. (2006). Balkan Sprachbund Morpho-Syntactic Features (na jeziku: engleski). Springer Science & Business Media. str. 38. ISBN 9781402044885. Pristupljeno 29. 6. 2019.
- ^ Tome Boshevski, Aristotel Tentov, Tracing the script of the Ancient Macedonians. This paper presents the results of research realized within the project "Deciphering the Middle Text of the Rosetta Stone", supported by Macedonian Academy of Sciences and Arts, 2003 – 2005.
- ^ Tome Boševski, Aristotel Tentov, Rosetta Stone - The Monument of Ancient Macedonian Pre-Slavic Script and Language. This paper presents the results of research realized within the project "Deciphering the Middle Text of the Rosetta Stone", supported by Macedonian Academy of Sciences and Arts, 2003 – 2005.
- ^ Boševski, Tome; Tentov, Aristotel (9. 3. 2017). „COMPARATIVE ANALYSIS OF THE RESULTS OF DECIPHERING THE MIDDLE TEXT ON THE ROSETTA STONE”. Contributions, Section of Natural, Mathematical and Biotechnical Sciences. 31 (1-2). doi:10.20903/csnmbs.masa.2010.31.1-2.23.
- ^ Wilkes, J. J. (2000). The Illyrians (na jeziku: engleski). B. Blackwell. str. 183. Pristupljeno 29. 6. 2019. „We may begin with the Venetic peoples, Veneti, Carni, Histri and Liburni, whose language set them apart from the rest of the Illyrians...”
- ^ Cf. Paglia, Sorin (2002),"Pre-Slavic and Pre-Romance Place-Names in Southeast Europe." 'Proceedings of the 8th International Congress of Thracology', Sofia, Bulgarian Institute of Thracology – Europa Antiqua Foundation - Bulgarian Academy of Sciences, I, 219–229, who states: "According to the available data, we may surmise that Thracian and Illyrian were mutually understandable, e.g. like Czech and Slovak, in one extreme, or like Spanish and Portuguese, at the other."
- ^ Vladimir Georgiev (1960), Raporturile dintre limbile dacă, tracă şi frigiană, "Studii Clasice" Journal, II, 1960, 39-58.
- ^ Masson, Olivier (2003) [1996]. „[Ancient] Macedonian language”. Ur.: Hornblower, S.; Spawforth A. The Oxford Classical Dictionary (revised 3rd izd.). USA: Oxford University Press. str. 905—906. ISBN 0-19-860641-9.
- ^ Brixhe, Cl. "Le Phrygien". In Fr. Bader (ed.), Langues indo-européennes, pp. 165-178, Paris: CNRS Editions.
- ^ Austin (2005, str. 698): "Some argue that the language has its origins in ancient Illyrian; others hold that it has its roots in ancient Thracian tongue."
- ^ Vavroušek P. (2010). „Frýžština”. Jazyky starého Orientu. Praha: Univerzita Karlova v Praze. str. 129. ISBN 978-80-7308-312-0.
- ^ J. P. Mallory, Douglas Q. Adams. (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. London: Fitzroy Dearborn Publishers. str. 419. ISBN 9781884964985.
- ^ Brixhe C. (2008). „Phrygian”. The Ancient Languages of Asia Minor. New York: Cambridge University Press. str. 72.
Literatura uredi
- Quiles, Carlos; López-Menchero, Fernando (2009). A Grammar of Modern Indo-European (2nd izd.). Indo-European Language Association. str. 89. ISBN 1448682061.
- Wilkes, J. J. (1995), The Illyrians, Oxford, United Kingdom: Blackwell Publishing, ISBN 0-631-19807-5
- Austin, Robert (2005). „The Albanian Language”. Ur.: Richard C. Frucht. Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture. str. 698. ISBN 1576078000.
- Crossland, R.A.; Boardman, John (1982). "Linguistic problems of the Balkan area in the late prehistoric and early Classical period" in The Cambridge Ancient History Volume 3, Part 1. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-22496-3.
- Polomé, Edgar Charles (1982). „Balkan Languages (Illyrian, Thracian and Daco-Moesian)”. Cambridge Ancient History. III.1. str. 866—888.
- Harmatta, János (1967). „Zum Illyrischen”. Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae. 15: 231—234.
- Krahe, Hans (1929). Lexikon altillyrischen Personennamen. Heidelberg.
- Krahe, Hans (1950). „Das Venetische: seine Stellung im Kreise der verwandten Sprachen”. Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse. 3: 1—37.
- Tovar, Antonio (1977). Krahes alteuropäische Hydronymie und die westindogermanischen Sprache. Winter. ISBN 3-533-02586-1.