Palestinska narodna samouprava
Palestinska narodna samouprava (arap. السلطة الفلسطينية الوطنية), poznata kao Palestinska uprava i zvanično Država Palestina,[6] jeste vladino telo kojim upravlja Fatah, koje vrši delimičnu civilnu kontrolu nad oblastima Zapadne obale „A” i „B” kao posledica sporazuma iz Osla iz 1993—1995.[1][7][8] Palestinska uprava je kontrolisala Pojas Gaze pre izbora u Palestini 2006. godine i sukoba u Gazi između Fataha i Hamasa, kada je Hamas pobedio i uspostavio kontrolu. Ona nastavlja da polaže pravo na Pojas Gaze, iako Hamas vrši defakto kontrolu. Od januara 2013. koristi naziv Država Palestina na zvaničnim dokumentima, iako Ujedinjene nacije nastavljaju da priznaju Palestinsku oslobodilačku organizaciju (PLO) kao „predstavnika palestinskog naroda”.[9]
| Palestinska narodna samouprava السلطة الفلسطينية الوطنية | |
|---|---|
 Grb
| |
![Palestinske vlasti vrše delimičnu civilnu kontrolu nad 167 „ostrva” na Zapadnoj obali i u Pojasu Gaze[1]](/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Zones_A_and_B_in_the_occupied_palestinian_territories.svg) Palestinske vlasti vrše delimičnu civilnu kontrolu nad 167 „ostrva” na Zapadnoj obali i u Pojasu Gaze[1] | |
| Glavni grad | Ramala 31° 54′ N 35° 12′ E / 31.900° S; 35.200° I |
| Najveći grad | Gaza 31° 31′ N 34° 27′ E / 31.517° S; 34.450° I |
| Službeni jezik | arapski |
| Vladavina | |
| Oblik države | polupredsednički sistem[2] |
| — Predsednik | Mahmud Abas |
| — Predsednik vlade | Muhamad Štaje |
| Zakonodavna vlast | Zakonodavno veće |
| Istorija | |
| Osnivanje | |
| — Prvi sporazum | 13. septembar 1993. |
| — Osnivanje PNS | 1994. |
| — Drugi sporazum | 1995. |
| — Raskol Fataha i Hamasa | 2007. |
| — Država Palestina postaje posmatrač UN | 22. novembar 2012. |
| Geografija | |
| Površina | |
| — ukupno | 6,020[3] km2 (163) |
| — voda (%) | 3,5[4] |
| Stanovništvo | |
| — 2023. | 5.483.450 (121) |
| — gustina | 731 st./km2 |
| Ekonomija | |
| Valuta |
|
| Ostale informacije | |
| Vremenska zona | UTC +2 (leti +3) |
| Internet domen | .ps |
| Pozivni broj | +970 |
Državu Palestinu je priznalo 138 država, a od novembra 2012. ima status države posmatrača u Ujedinjenim nacijama.[10][11][12] Palestinska uprava je autoritarni režim koja nije održala izbore više od 15 godina. Kritikovana je zbog kršenja ljudskih prava, uključujući obračun sa novinarima, aktivistima za ljudska prava i neslaganje protiv njene vladavine.[13]
Geografija uredi
Palestinska područja sastoje se od više enklava međusobno razdvojenih područjima naseljenim Jevrejima, kako u Pojasu Gaze, tako i na Zapadnoj obali. Pojas Gaze, osim s Izraelom, graniči sa Egiptom i Sredozemnim morem. Naziv Zapadna obala odnosi se na zapadnu obalu rijeke Jordan. To područje graniči sa jedne strane sa Izraelom a sa druge sa Jordanom. Međutim, kontrolu granice s Jordanom ima Izrael, a Autonomna uprava polaže pravo na kontrolu te granice kao granice svog područja.
Stanovništvo uredi
Područja koja Palestinci zahtijevaju za sebe tradicionalno su naseljena pretežno arapskim Palestincima, a manjine su Samarićani i ortodoksni Jevreji koji iz religioznih razloga odbijaju državu Izrael.
Po podacima iz CIA, Gaza je 2005. imala 1.376.289, a Zapadna obala 2.385.615 stanovnika. Zajedno su dakle imali 3.761.904 stanovnika. S obzirom na to da je površina Gaze samo 363 km² a Zapadne obale 5.878 km² gustina naseljenosti je jako velika. U Zapadnoj obali je iznosila visokih 400 stanovnika/km², a u Gazi čak 3.800 stanovnika/km².
Privreda i saobraćaj uredi
Razvoj privrede kao i saobraćaja jako je ograničen činjenicom da su palestinska područja prostorno razdvojena. U Gazi postoji aerodrom i morska luka. Područja su međusobno povezana putevima koje redovno prekidaju kontrolne tačke izraelske vojske.
Najveći donator Palestinaca su u proteklih 10 godina bila je Organizacija ujedinjenih nacija sa 2 milijarde evra.
Istorija uredi
Palestinska autonomna područja nalaze se na području nad kojim je mandat upravljanja imalo Ujedinjeno Kraljevstvo. Godine 1948, Jordan je zauzeo zapadnu obalu rijeke Jordan, a Egipat Pojas Gaze. Nakon Šestodnevnog rata 1967. Zapadnu su obalu kao i Pojas Gaze zauzele izraelske vojne snage.
Palestina nema stvarni suverenitet. Državne strukture djelimično nedostaju, ili nisu do kraja ustrojene (npr. nemaju svoju vojsku). Velike dijelove palestinskih područja kontroliše izraelska vojska. Palestinci imaju svoju policiju.
Od 1974. PLO, ali ne Palestinska samouprava, ima status posmatrača pri Ujedinjenim nacijama (odlukom Glavne skupštine Ujedinjenih nacija 3237). Od sredine 1998. palestinski predstavnik ima pravo učestvovanja u raspravama u Ujedinjenim nacijama.
Palestina je jedan od osnivača Islamske konferencije i priznata je kao službena zemlja-članica. Osim toga, zemlja je i članica Arapske lige.
Dana 14. novembra 1988. Jaser Arafat je u Alžiru proglasio Državu Palestinu, koju je odmah priznalo oko 100 država.
Ugovorom iz Osla postignuta je današnja autonomija, koja treba prethoditi državi sposobnoj za život. Koji će dio Zapadne obale, pored onih dijelova kojima već sada upravljaju, pripasti budućoj palestinskoj državi je ključno pitanje cijelog Izraelsko-arapskog sukoba. Arapi zahtijevaju cijelo područje Zapadne obale kao i Istočni Jerusalim, dok većina izraelskih političara želi zadržati bar najveća, ako ne i sva naselja.
Politika uredi
Politika Samouprave usmjerena je ka postizanju sopstvene, nezavisne države za Palestince. Različite palestinske grupe imaju, u odnosu na područje zahtijevane države, različite ciljeve. PLO se nada državi koja će se sastojati od cijele Zapadne obale i Pojasa Gaze s Jerusalimom kao glavnim gradom, dok Hamas zahtijeva čitavo područje države Izrael .
Važni gradovi uredi
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b Thrall 2017, str. 144: the West Bank was divided into 165 islands of ostensible PA control; Peteet 2016, str. 268: In total, over 167 enclaves can be identified
- ^ „The Palestinian Authority”. The New York Times (na jeziku: engleski). ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2023-02-20.
- ^ „Table 3, Population by sex, annual rate of population increase, surface area and density” (PDF). Demographic Yearbook. United Nations Statistics Division. 2012. Arhivirano iz originala 15. 10. 2017. g. Pristupljeno 28. 1. 2018.
- ^ „The World Factbook: Middle East: West Bank”. cia.gov. Central Intelligence Agency. 7. 4. 2014. Arhivirano iz originala 22. 7. 2021. g. Pristupljeno 8. 6. 2014.
- ^ „Article IV: Monetary and Financial Issues”, Gaza-Jericho Agreement Annex IV - Economic Protocol, Israeli Ministry of Foreign Affairs, 29. 4. 1994, Arhivirano iz originala 7. 8. 2004. g., Pristupljeno 2023-02-20The Protocol allows the Palestinian Authority to adopt multiple currencies. In the West Bank, the Israeli new sheqel and Jordanian dinar are widely accepted; while in the Gaza Strip, the Israeli new sheqel and Egyptian pound are widely accepted.
- ^ „Palestine: What is in a name (change)?”. Inside Story. Al Jazeera. 8. 1. 2013. Arhivirano iz originala 21. 3. 2020. g. Pristupljeno 2023-02-20.
- ^ Rudoren, Jodi. „The Palestinian Authority”. The New York Times.
- ^ „The Palestinian government”. CNN. 5. 4. 2001. Pristupljeno 26. 11. 2012.
- ^ „Status of Palestine in the UN - Non-member observer State status - SecGen report”. Question of Palestine (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-12-13.
- ^ Gharib, Ali (20. 12. 2012). „U.N. Adds New Name: "State of Palestine"”. The Daily Beast. Arhivirano iz originala 1. 1. 2013. g. Pristupljeno 10. 1. 2013.
- ^ „Permanent Observer Mission of Palestine to the United Nations.”. United Nations. Arhivirano iz originala 31. 1. 2013. g. Pristupljeno 25. 8. 2013. „**Please note that since Thursday's Historic Vote in the United Nations General Assembly which accorded to Palestine Observer State Status, the official title of the Palestine mission has been changed to The Permanent Observer Mission of the State of Palestine to the United Nations.**”
- ^ „A/67/L.28 of 26 November 2012 and A/RES/67/19 of 29 November 2012”. United Nations. Arhivirano iz originala 10. 12. 2012. g. Pristupljeno 2. 12. 2012.
- ^ Multiple sources:
- Rahman, Omar H. (2. 7. 2021). „U.S. Support Is Keeping the Undemocratic Palestinian Authority Alive”. Foreign Policy (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-12-05.
- Oppenheim, Beth. „Halting Palestine's Democratic Decline”. Carnegie Europe (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-12-05.
- „Two Authorities, One Way, Zero Dissent: Arbitrary Arrest and Torture Under the Palestinian Authority and Hamas”. Human Rights Watch (na jeziku: engleski). 2018-10-23.
- El Kurd, Dana (2020). Polarized and Demobilized: Legacies of Authoritarianism in Palestine. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-009586-4. doi:10.1093/oso/9780190095864.001.0001.
- Lovatt, Saleh Hijazi, Hugh (2017-04-20). „Europe and the Palestinian Authority's Authoritarian Drift – European Council on Foreign Relations”. ECFR (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-12-05.
- Kershner, Isabel; Rasgon, Adam (2021-07-07). „Critic's Death Puts Focus on Palestinian Authority's Authoritarianism”. The New York Times (na jeziku: engleski). ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2021-12-05.
- „West Bank: Freedom in the World 2021 Country Report”. Freedom House (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-12-05.
Dodatna literatura uredi
- Brown, Nathan J. (2003), Palestinian politics after the Oslo accords: resuming Arab Palestine, University of California Press, ISBN 978-0-520-24115-2
- Eur (2003), The Middle East and North Africa 2003 (49th, illustrated izd.), Routledge, ISBN 978-1-85743-132-2
- Forbes, Andrew, and Henley, David, People of Palestine (Chiang Mai: Cognoscenti Books, 2012), People of Palestine. Cognoscenti Books. 31. 8. 2012. ASIN B0094TU8VY.
- Rothstein, Robert L. (1999), After the peace: resistance and reconciliation (Illustrated izd.), Lynne Rienner Publishers, ISBN 978-1-55587-828-3
- Watson, Geoffrey R. (2000), The Oslo Accords: international law and the Israeli-Palestinian peace agreements (Illustrated izd.), Oxford University Press, ISBN 978-0-19-829891-5
- Thrall, Nathan (16. 5. 2017). The Only Language They Understand: Forcing Compromise in Israel and Palestine. Henry Holt and Company. str. 144—. ISBN 978-1-62779-710-8.
- Peteet, Julie (zima 2016). „The Work of Comparison: Israel/Palestine and Apartheid”. Anthropological Quarterly. 89 (1): 247—281. S2CID 147128703. doi:10.1353/anq.2016.0015.
Spoljašnje veze uredi
sestrinskim projektima:
