Википедија

Paragvajski rat

сукоб великих размера у Јужној Америци (1864–1870)

Rat Trojnog saveza, poznat i kao Paragvajski rat, trajao je od 1864. do 1870. između Paragvaja i savezničkih zemalja Argentine, Brazila i Urugvaja.[3][4][5] To je bio najkrvaviji sukob u istoriji Latinske Amerike.[6]

Paragvajski rat
Deo Platinskog rata

Kolaž rata
Vreme13. decembar 1864[1] — 1. mart 1870.
Mesto
Paragvaj, Južna Amerika
Ishod Pobeda trojnog saveza
Sukobljene strane
 Paragvaj  Brazil
 Argentina
 Urugvaj
Komandanti i vođe
Paragvaj Fransisko Solano Lopez †
Paragvaj Hose Eduvihis Dijaz †
Paragvaj Domingo Fransisko Sančez †		 Brazil Pedro II
Argentina Bartolomej Mitre
Urugvaj Venansio Flores
Jačina
150.000[traži se izvor] 200.000[traži se izvor]
Žrtve i gubici
300.000 vojnika i civila oko 140.000 vojnika i civila[2]
ukupno 440.000

Paragvaj je godinama bio u carinskim i graničnim prepirkama i na ivici rata sa svojim većim i moćnijim susjedima, Argentinom i Brazilom. Urugvaj je takođe istrajao na svojoj nezavisnosti od istih, posebno od Argentine, zbog jezičke bliskosti.

U oktobru 1864, Brazil (čiji je vladar bio car Pedro II) je vojno intervenisao i pomogao lideru urugvajske Kolorado partije Venansiju Floresu da zbaci tadašnjeg predsednika Urugvaja Atanasija Agirea iz rivalske Blanko partije, nakon čega je diktator Paragvaja, maršal Fransisko Solano Lopez, u uvjerenju da je ugrožena regionalna ravnoteža snaga, krenuo u rat protiv Brazila. Vojni sukob sa Brazilom je evidentno bio neizbježan, ali odluka o Paragvajskoj invaziji na Argentinsku provinciju Korijentes ispostaviće se kao pogubna. Bartolomej Mitre, predsjednik Argentine, je zatim organizovao savez između Argentine, Brazila i Urugvaja pod kontrolom Koloradosa (Trojni savez), koji su zajednički objavili rat Paragvajcima 1. maja 1865.

Lopezovi su postupci bili nastavak njegovog gomilanja vojske (sastavljena od 50.000 ljudi, bila je tada najjača u Latinskoj Americi) i prepoznati su od mnogih kao agresija zbog samopromocije i povećanja nacionalnog teritorija, ali, kako se rat produžavao, mnogi Argentinci i drugi su počeli rat gledati kao osvajački pohod svog predsjednika Mitrea i Pedra II.

Na početku sukoba, 1865, Paragvajske su snage napredovale na sjever u brazilsku provinciju Matu Grosu i južno u provinciju Rio Grandi du Sul. Logistički problemi i gomilanje savezničkih snaga, koje su uskoro nadjačale paragvajske u odnosu od deset prema jedan, prisilili su Paragvajce da se povuku iza svojih granica. U junu 1865. brazilska mornarica je potukla paragvajsku flotu na rijeci Parana, blizu Argentinskog grada Korijentesa; do januara 1866, saveznici su blokirali sve rijeke prema Paragvaju. U aprilu Mitre je poveo savezničku invaziju u jugozapadni Paragvaj, ali je dvije godine sprečavan u napredovanju. Vođene su žestoke bitke; najčuvenija, u kojoj je Paragvaj (pod vođstvom hrabrog generala Hose Eduvihisa Dijaza) kod Kurupaitija (Curupayty) u septembru 1866. izvojevao pobjedu, koja je zaustavila svaku dalju savezničku ofanzivu na godinu dana. Obje strane su u kampanji pretrpjele teške gubitke.

U januaru 1868, Mitre je zamjenjen na poziciji glavnog zapovjednika brazilskim markizom (kasnije vojvodom) de Kašias. U februaru brazilska oklopna plovila su probila paragvajsku liniju odbrane kod riječne tvrđave Umaita (Humaitá), blizu ušća rijeka Parana i Paragvaj, i produžile da bombarduju glavni grad, Asunsion. U kampanji Lomas Valentinas u decembru, paragvajska vojska je uništena. Neprijatelj ulazi u Asunsion 5. januara 1869. Lopez se sa preostalom vojskom povukao na sjever gdje je vodio gerilski rat sve dok nije ubijen 1. marta 1870. na lokaciji Sero Kora (Cerro Cora). Tokom sukoba je bilo nekoliko pokušaja da se dođe do mirnog rešenja, međutim saveznici (naročito Brazil) željeli su potpunu eliminaciju Paragvaja kao regionalne sile. Istaknuti Paragvajski generali Bernardino Kabaljero (Bernardino Caballero) i Fransisko Isidoro Reskin (Francisco Isidoro Resquin) su preživjeli rat, kao i Lopezova supruga Eliza Linč (Eliza Lynch).

Paragvajci su bili fanatički odani Lopezu i ratnom naporu, što je rezultovalo njihovom borbom do krajnjih granica. Rat je potpuno uništio Paragvaj; njegovo predratno stanovništvo od otprilike 600.000 se do 1871. smanjilo na oko 221.000 od čega samo oko 28.000 muškaraca. Tokom sukoba Paragvajci nisu patili samo zbog rata nego i zbog neuhranjenosti, bolesti i Lopezove diktature pod kojom su brojni mučeni i ubijeni. Argentina i Brazil su anektirali oko 140.000 km² paragvajske teritorije, Argentina je uzela veliki dio regije Misiones i dio Čaka između rijeka Bermeho i Pilkomajo; Brazil je za osvojenu teritoriju povećao svoju provinciju Mato Groso. Obje su zemlje zahtjevale veliku odštetu (koja nikad nije plaćena) i okupirale Paragvaj do 1876.

U međuvremenu, Koloradosi su učvrstili svoju vlast u Urugvaju kojim su vladali sve do 1958. godine. Bile su potrebne decenije da se Paragvaj oporavi od haosa i demografskog disbalansa. Posljedice su vidljive i dan danas. Maršal Fransisko Lopez danas uživa epitet najvećeg Paragvajskog heroja.

Reference uredi

  1. ^ Richard Francis Burton: "Letters from the Battlefields of Paraguay", p. 76 – Tinsley Brothers Editors – London (1870) – Burton, as a witness of the conflict, marks this date as the real beginning of the war. He writes: "The Brazilian Army invades the Banda Oriental, despite the protestations of President López, who declared that such invasion would be held a 'casus belli'."
  2. ^ „De re Militari: muertos en Guerras, Dictaduras y Genocidios”. remilitari.com. 
  3. ^ Marley 1998, str. 570.
  4. ^ Testimonios de la Guerra Grande y Muerte del Mariscal López by Julio César Frutos
  5. ^ Ñorairõ Guasu, 1864 guive 1870 peve by Guido Rodríguez Alcalá. Secretaría Nacional de Cultura, 28 May 2011
  6. ^ „War of the Triple Alliance - South American history”. Encyclopedia Britannica. 

Literatura uredi

  • Abente, Diego (1987). „The War of the Triple Alliance”. Latin American Research Review. 22 (2): 47—69. 
  • Amerlan, Albert (1902). Nights on the Río Paraguay: Scenes on the Paraguayan War and Charactersketches. Buenos Aires: Herman Tjarks and Co. 
  • Bormann, José Bernardino (1907). A Campanha do Uruguay (1864–65) (na jeziku: Portuguese). Rio de Janeiro: Imprensa Nacional. 
  • Box, Pelham Horton (1967). The origins of the Paraguayan War. New York: Russel & Russel. 
  • Burton, Richard Francis (1870). Letters from the Battlefields of Paraguay. London: Tinsley Brothers. 
  • Cancogni and Boris (1972). Il Napoleone del Plata (The Napoleon of the Plate) (na jeziku: Italian). Milano: Rizzoli Editores. 
  • Cunninghame Graham, Robert Bontine (1933). Portrait of a Dictator: Francisco Solano López. London: William Heinemann Ltd. 
  • Doratioto, Francisco (2003). Maldita guerra: nova história da Guerra do Paraguai. Companhia das Letras. ISBN 978-85-359-0224-2. Pristupljeno 19. 6. 2015. 
  • Hardy, Osgood (oktobar 1919). „South American Alliances: Some Political and Geographical Considerations”. Geographical Review. 8 (4/5): 259—265. JSTOR 207840. doi:10.2307/207840. 
  • Herrera, Luis Alberto (1943). El Drama del 65: La Culpa Mitrista. Buenos Aires - Montevideo: Edición Homenaje. 
  • Hooker, Terry D. (2008). The Paraguayan War. Nottingham: Foundry Books. ISBN 978-1-901543-15-5. 
  • JACEGUAY, "A Guerra do Paraguay: reflexões críticas sobre as operações combinadas da esquadra brasileira e exércitos aliados". In, JACEGUAY, baron de & OLIVEIRA DE FREITAS, Carlos Vidal. Quatro séculos de atividade marítima: Portugal e Brasil. Imprensa Nacional, 1900
  • Kolinski, Charles J. (1965). Independence or Death! The story of the Paraguayan War. Gainesville, Florida: University of Florida Press. 
  • Kraay, Hendrik; Whigham, Thomas L. (2004). I Die with My Country: Perspectives on the Paraguayan War, 1864–1870. Dexter, Michigan: Thomson-Shore. ISBN 978-0-8032-2762-0. 
  • Leuchars, Chris (2002). To the Bitter End: Paraguay and the War of the Triple Alliance. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-32365-2. 
  • Marley, David (1998). Wars of the Americas. Santa Barbara: ABC-CLIO. ISBN 978-0-87436-837-6. 
  • Mellid, Atilio García (1959). Proceso a los Falsificadores de la Historia del Paraguay (2 vols.). (na jeziku: Spanish). Buenos Aires: Ediciones Theoría. 
  • Nabuco, Joaquim (1901). La Guerra del Paraguay (na jeziku: Spanish). Buenos Aires: Ediciones Garnier. 
  • Needell, Jeffrey D. (2006). The Party of Order: the Conservatives, the State, and Slavery in the Brazilian Monarchy, 1831–1871. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-5369-2. 
  • O'Leary, Juan (2011). Recuerdos de Gloria: Artículos Históricos sobre la Guerra de la Triple Alianza (na jeziku: Spanish). Asunción: Servilibro. 
  • Peñalba, José Alfredo Fornos (april 1982). „Draft Dodgers, War Resisters and Turbulent Gauchos: The War of the Triple Alliance against Paraguay”. The Americas. 38 (4): 463—479. JSTOR 981208. doi:10.2307/981208. 
  • Pomer, León (2008). La Guerra del Paraguay: Estado, Política y Negocios (na jeziku: Spanish). Buenos Aires: Editorial Colihue. 
  • Rosa, José María (2008). La Guerra del Paraguay y las Montoneras Argentinas (na jeziku: Spanish). Buenos Aires: Editorial Punto de Encuentro. 
  • Salles, Ricardo (2003). Guerra do Paraguai: Memórias & Imagens (na jeziku: Portuguese). Rio de Janeiro: Bibilioteca Nacional. 
  • Scheina, Robert (2003). Latin America's Wars: The Age of the Caudillo, 1791–1899. Dulles, Virginia: Brassey's. 
  • Schneider, Louis (2009). A Guerra da Tríplice Aliança Contra o Paraguai (na jeziku: Portuguese). Porto Alegre: Pradense. ISBN 978-85-89072-13-7. 
  • Shaw, Karl (2005) [2004]. Power Mad! [Šílenství mocných] (na jeziku: Czech). Praha: Metafora. ISBN 978-80-7359-002-4. 
  • Tasso Fragoso, Augusto (2009). História da Guerra entre a Tríplice Aliança e o Paraguai (na jeziku: Portuguese). 1 (3 izd.). Rio de Janeiro: Biblioteca do Exército. 
  • Tate, E. N. (1979). „Britain and Latin America in the Nineteenth Century: The Case of Paraguay”. Ibero-amerikanisches Archiv, Neue Folge. 5 (1): 39—70. 
  • Thompson, George (1869). The War in Paraguay: With a historical sketch of the country and its people and notes upon the military engineering of the war. London, England: Longmans and Green Co. 
  • Vasconsellos, Victor N. (1970). Resumen de Historia del Paraguay. Delimitaciones Territoriales. Asunción, Paraguay: Industria Grafica Comuneros. 
  • Washburn, Charles (1871). The history of Paraguay : with notes of personal observations, and reminiscences of diplomacy under difficulties (2 vols). Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press. 
  • Weisiger, Alex (2013). Logics of War: Explanations for Limited and Unlimited Conflicts. Ithaca, New York: Cornell University Press. ISBN 9780801468162. 
  • Whigham, Thomas L. (2002). The Paraguayan War: Causes and Early Conduct. 1. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press. ISBN 978-0-8032-4786-4. 
  • Williams, John Hoyt (1980). „The Undrawn Line: Three Centuries of Strife on the Paraguayan-Mato Grosso Frontier”. Luso-Brazilian Review. University of Wisconsin Press. 17 (1): 17—40. JSTOR 3513374. 
  • Williams, John Hoyt (april 2000). „The Battle of Tuyuti”. Military History. 17 (1): 58. 
  • Wilson, Peter (maj 2004). „Latin America's Total War”. History Today. 54 (5). ISSN 0018-2753. 

Spoljašnje veze uredi

 
Paragvajski rat na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Парагвајски_рат&oldid=27551703”