Paraćin
Paraćin je gradsko naselje u opštini Paraćin, u Pomoravskom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 22.349 stanovnika.[1] U gradu je nekada pre Drugog svetskog rata radila tekstilna fabrika Vlada Teokarević, a danas su najpoznatiji industrijski kombinati Srpska fabrika stakla i industrija konditorskih proizvoda Paraćinka.
| Paraćin | |
|---|---|
 Kolaž slika Paraćina (Levo- Crkva Svete Trojice, Spomenik ratnicima palim u Prvom svetskom ratu, Kulturni centar) i (Desno- Fontana slobode, Reka Crnica, Biblioteka „Dr Vićentije Rakić“, Manastir Presvete Bogorodice) | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Srbija |
| Upravni okrug | Pomoravski |
| Opština | Paraćin |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2022. |  22.349 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 51′ 33″ S; 21° 24′ 37″ I / 43.85906° S; 21.41036° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 128 m |
.svg)  Paraćin Paraćin na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Vladimir Milićević (SNS) |
| Poštanski broj | 35250 35252 35253 |
| Pozivni broj | 035 |
| Registarska oznaka | PN |
| Veb-sajt | |
| www.paracin.rs | |
Ovde se nalaze Biblioteka Dr Vićentije Rakić i Zgrada biblioteke u Paraćinu, Zgrada u Ul. Branka Krsmanovića 45 u Paraćinu, Železnička stanica Paraćin, Zapis Milenkovića lipa (Paraćin), Zapis Adakalska lipa (Paraćin), Spomenik ratnicima palim u Prvom svetskom ratu u Paraćinu.
Istorija uredi
Naselje na mestu današnjeg Paraćina osnovali su Rimljani pod nazivom Sarmantes, najpre kao usputnu stanicu na Vojničkom putu (Via militaris). U povelji kneza Lazara iz 14. veka, (najverovatnije 1375. godine) pominje se kao dar manastiru sv. Atanasija trg Parakinov brod. Veruje se da je Paraćin kao varoš sa trgom dobio naziv po Parakinu, skeledžiji grčkog porekla i brodu koji je prevozio preko reke (otud Parakinov brod). Vremenom je ime varoši prešlo u Paraćin. [2]
Svetolik Dragačevac, sreski načelnik iz Paraćina u penziji, antifašista (Josingovac), je 25. marta 1941. napisao pismo Adolfu Hitleru na koje je dobio odgovor, ali je deportovan u logor Mathauzen gde je i umro.[3] Ovde je sahranjen heroj Života Đurić.
U zavičajnom muzeju u Paraćinu čuvaju se fosilni ostaci moravskog krokodila koji je pre 16 miliona godina živeo u srpskom jezeru.[4]
Prema legendi, Paraćin je mesto porekla Vasine torte koja je tu nastala početkom 20. veka.[5][6]
Paraćinci su poznati pod nadimkom džigerani kojeg nose zbog događaja prilikom koga su hteli da ugoste srpskog Knjaza Miloša džigericom kao specijalitetom, a on uvređen rekao „Džigerico i ti li si meso, Paraćinci i vi li ste ljudi?”[7]
Ovde se nalaze Zapis lipa kod crkve (Paraćin), Zapis lipa kod škole (Paraćin), Zapis klen Svete Nedelje (Paraćin van varoš) i Zapis Radivojevića hrast (Paraćin van varoš).
Niža realna gimnazija je otvorena 1879, nova zgrada gimnazije je završena 1939,[8] a osvećena na Savindan 1940, pošto je rad u njoj već počeo.[9]
U vreme Kraljevine SHS, raniji Moravski okrug, sa sedištem u Ćupriji, kome je pripadao paraćinski srez, postao je Moravska oblast. Ona postaje deo Moravske banovine 1929. U vreme "Nedićeve Srbije" za civilne svrhe su u decembru 1941. bili uspostavljeni srezovi i okruzi, usklađeni sa nemačkim vojnim oblastima: srez Paraćinski je bio u okrugu Jagodina; Oblasna komanda br. 610 Kraljevo je imala Okružnu komandu br. 834 u Ćupriji.
Početkom februara 1944. četnici su ubili osmoro osumnjičenih komunističkih simpatizera. Jedinice sovjetskog Trećeg ukrajinskog fronta ušle su u grad 13. oktobra 1944. Dvojica proglašenih narodnih heroja su rođeni u okolini mesta: Branko Krsmanović i Momčilo Popović Ozren.
Paraćinski masakr se dogodio 3. septembra 1987, kada je vojnik albanske narodnosti u kasarni ubio četvoricu i ranio petoricu drugova, što je šokiralo celu Jugoslaviju, u kontekstu krize na Kosovu.
Ovde se nalazi FK SFS Borac Paraćin, kao i FK Jedinstvo Paraćin, najuspešniji fudbalski klub u ovom gradu.
Demografija uredi
U naselju Paraćin živi 20.172 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,2 godina (37,8 kod muškaraca i 40,6 kod žena). U naselju ima 8.565 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
 |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 93 | 91 | ||
| 80+ | 146 | 233 | ||
| 75—79 | 261 | 449 | ||
| 70—74 | 442 | 661 | ||
| 65—69 | 657 | 794 | ||
| 60—64 | 636 | 764 | ||
| 55—59 | 649 | 663 | ||
| 50—54 | 967 | 1.046 | ||
| 45—49 | 1.066 | 1.166 | ||
| 40—44 | 918 | 1.035 | ||
| 35—39 | 744 | 865 | ||
| 30—34 | 761 | 859 | ||
| 25—29 | 867 | 831 | ||
| 20—24 | 901 | 896 | ||
| 15—19 | 901 | 849 | ||
| 10—14 | 824 | 713 | ||
| 5—9 | 730 | 633 | ||
| 0—4 | 595 | 586 | ||
| Prosek : | 37,8 | 40,6 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 10.009 | 2.853 | 6.263 | 471 | 371 | 51 |
| Ženski | 11.202 | 2.268 | 6.352 | 1.780 | 760 | 42 |
| UKUPNO | 21.211 | 5.121 | 12.615 | 2.251 | 1.131 | 93 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 4.773 | 118 | 0 | 6 | 2.145 |
| Ženski | 3.927 | 51 | 0 | 2 | 1.498 |
| UKUPNO | 8.700 | 169 | 0 | 8 | 3.643 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 102 | 237 | 772 | 86 | 273 |
| Ženski | 36 | 54 | 775 | 94 | 97 |
| UKUPNO | 138 | 291 | 1.547 | 180 | 370 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 34 | 96 | 252 | 155 | 132 |
| Ženski | 49 | 80 | 184 | 320 | 450 |
| UKUPNO | 83 | 176 | 436 | 475 | 582 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 152 | 0 | 1 | 212 | |
| Ženski | 121 | 2 | 0 | 114 | |
| UKUPNO | 273 | 2 | 1 | 326 | |
Poznate ličnosti uredi
- Svetolik Dragačevac, sreski načelnik koji je napisao preteće pismo Adolfu Hitleru uoči invazije na Jugoslaviju marta 1941
- Evstatije Rakić, arhimandrit
- Momčilo Popović Ozren, narodni heroj iz Busilovca (Paraćin)
- Života Đurić, heroj iz rata na Kosovu
- Ana Nikolić, pevačica
- Bojan Krkić stariji, bivši fudbaler
- Marčelo, poznati reper
- Nenad Đorđević, srpski fudbaler
Bratski gradovi uredi
Elefterio-Kordelio, Grčka- Perdika, Grčka
Murska Sobota, Slovenija- Krapina, Slovenija
Jablanica, Bosna i Hercegovina (federacija)
Galerija uredi
-
Centar grada Paraćina -
Srpska fabrika stakla -
Spomenik u centru grada -
Biblioteka u Paraćinu „Dr Vićentije Rakić” -
Hotel Petrus -
Crkva Svete Trojice -
Spomenik Branku Krsmanoviću -
-
Gornja Mutnica -
Reka Crnica koja protiče kroz Paraćin -
Vrelo Grze -
Sat u parku -
Novi kulturni centar -
Fontana -
Fontana „Slobode” — simbol bratstva i jedinstva -
Kulturni centar Paraćin -
-
_218.jpg)
_522.jpg)
Reference uredi
- ^ „Konačni rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. (knjiga 1, nacionalna pripadnost opštine i gradovi)”. popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 9. 7. 2023.
- ^ User, Super. „Istorijat”. www.paracin.rs (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-02-01.
- ^ Srbin na vrhuncu Hitlerove moći pisao mu pismo
- ^ Zaboravljeno otkriće: Staro srpsko jezero krilo krokodile (B92, 20. decembar 2016)
- ^ Štrudla Bečka a torta Vasina. Evropski uticaj na kulturu ishrane u Srbiji. Priča o slatkišima Narodni muzej Kruševac. Aleksandar Miletić i Zorana Drašković Kovačević, septembar 2014. Pristupljeno 17.02.2018.
- ^ Ko je Vasa iz Vasine torte? Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. februar 2018) Magazin Student. 28.01.2018. Pristupljeno 17.02.2018.
- ^ Toranj pao bruka ostala Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. mart 2016) Srpsko Nasleđe. Istorijske sveske. Broj 5. Maj 1998.
- ^ "Politika", 16. jul 1939
- ^ "Politika", 22. jan. 1940
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
