Petar Ohmućević

Petar (Pedro) Ohmućević (Grgurević) bio je španski moreplovac i admiral „Nepobedive armade“ srpskog porekla. Njegova porodica je bila poreklom sa područja nekadašnje Kraljevine Bosne, koja se preselila u Dubrovnik, a Petar je postao poznat po tome što je za njegove potrebe napravljen prvi ilirski grbovnik tzv. Ohmućevićev grbovnik čiji je cilj bio da dokaže pripadnost njegove porodice južnoslovenskom plemstvu. Don Pedro je hteo da tako uđe u red španskih vitezova, ali Dubrovačka republika mu nije htela pomoći - da potvrdi plemićko pravo.

Petar Ohmućević

U službi kralja Španije proputovao je ceo tada poznati svet od Portugalije do Indije, a 1588. godine je predvodio dvanaest ratnih brodova u pohodu na kraljevinu Englesku. Postao je pomorski kapetan-general za vreme španskog kralja Filipa II. Plemstvo mu je potvrđeno 1594, a umro je 1599. godine u Lisabonu.

Poreklo i porodica

Njegova porodica je odigrala izvesnu ulogu u predtursko vreme. Posle pada kraljevine Bosne 1463. godine i Hercegovine 1481. pod Osmanlijsku vlast, određeni broj porodica je sa tog područja prešao na područje susednih hrišćanskih država odnosno Dubrovačke republike i kraljevine Mađarske. Među njima se nalazio i Ivelja Ohmućević koji se nastanio u Stonu, i započeo trgovinu žitom i solju kojom je stekao značajan imetak. Imao je petoricu sinova, od kojih su čak četvorica stupila u pomorsku službu kraljevine Španije, a jedan od njih je bio i sam Petar.

Pokušaj dobijanja plemstva

Zahvaljujući svojim sposobnostima, Petar je napredovao u mornaričkoj službi i postao jedan od admirala Nepobedive Armade, ali ga je u daljem napredovanju na društvenoj lestvici sputavala činjenica da nije pripadao plemstvu. Da bi dobio status plemića, Petar je morao da dokaže pripadnost svojih predaka plemstvu i po muškoj i po ženskoj liniji, bar četiri generacije unazad, kao i to da su svi oni rođeni u katoličkim brakovima, da u porodicama nije bilo jeretika i muslimana. Zbog toga je Petar, kao i mnogi drugi imućniji ljudi svog doba, rešio da falsifikuje svoje plemićko poreklo, vezujući ga za ličnost srpskog cara Dušana Silnog (kralj 1331 — 1346, car 1346—1355). On je svoj rad započeo 1584. godine kada mu je biskup Bosne don Antun izdao povelju kojom potvrđuje plemenito poreklo njegove porodice. Posle toga on je uspeo da prikupi još četiri slične povelje koje su to potvrđivale i dokazivale plemstvo njegove porodice.

Prema njima, Petrovom dalekom pretku Hrelji (Ohmućeviću) je car Dušan 1349. godine dodelio plemstvo i dao na upravu Kostur, Prilep i još neke posede na području današnje Makedonije, a kao svedoci koji su prisustvovali ovom činu navode se knez Lazar (1371 — 1389), kralj Vukašin (1366—1371) i Vuk Branković. Posle Dušanove smrti, Hrelja je branio mladog cara Uroša (1355—1371) od nasrtljivih Mrnjavčevića čime je istaknuto viteštvo u porodici. Sam Hrelja je bio oženjen Vidosavom Balšić sa kojom je dobio sina Grgura po kome su se Ohmućevići nazivali još i Grgurevići. On se nakon Osmanlijskog prodora u Makedoniju (1371), povukao na porodične posede u koji su se nalazili na teritoriji današnje Bosne i Hercegovine i njegov direktni potomak bio je Petar.

Problema u ovoj genealogiji bilo je mnogo sa stanovišta današnje istorijske nauke, ali je ona krajem 16. veka u dalekoj Španiji, u kojoj je samo po neko kroz maglu čuo za Dušana, delovala veoma autentično. Prvi problem je ležao u činjenici da je Hrelja odnosno Relja na koga se Petar poziva umro u svojoj zadužbini Rilskom manastiru 1342. godine kao monah bez potomaka. Pored toga navedeni svedoci u tom trenutku nisu igrali nikakvu ili skoro nikakvu ulogu na srpskom dvoru.

Rad na stvaranju grbovnika

Glavni članak: Ohmućevićev grbovnik

Pošto je uspeo da obezbedi kakve takve dokaze plemstva svoje porodice, postavljalo se pitanje porodičnog grba koji je svaka plemićka porodica imala i koji je sigurno postojao u nekom plemićkom grbovniku. Pošto je Petar bio svestan da nema plemićko poreklo, a samim tim ni grb koji bi se nalazio u nekom starom grbovniku, on je rešio da napravi sopstveni grbovnik u kome bi se među ostalim grbovima, pojavio i grb Ohmućevića. Ne zna se da li je za to angažovao nekoga da napravi falsifikovani grbovnik ili se možda i sam prihvatio rada na tom poslu, ali je izvesno da je grbovnik nastao u periodu između 1584. (prva povelja don Antuna) i 1594. (kada mu je potvrđeno plemstvo).

Sam grbovnik je navodno nađen na Svetoj gori i prema podacima u njemu napravio ga je lični herald cara Dušana ban od cimerije Stanislav Rupčić 1340, ali su kasnija istraživanja utvrdila da je celokupno delo čist falsifikat (upotreba latinice uz ćirilicu, nepostojanje heraldike na tom nivou u Dušanovoj državi, istorijska neautentičnost većine grbova, nepostojanje jednog dela zemalja čiji se grbovi u njemu pojavljuju) sa istorijske tačke gledišta. Njegov značaj leži u činjenici da je pokrenuo stvaranje drugih grbovnika baziranih na njemu koji su odigrali ključnu ulogu u razvoju i opstanku nekih autentičnih heraldičkih elemenata među Južnim Slovenima na Balkanskom poluostrvu. Pored toga, grbovnik je indirektno pokrenuo stvaranje tzv. Ilirske ideje (odnosno jugoslovenstva) o jedinstvenom narodu (tj. Ilirima) koji živi na području od Soče do Crnog mora koji je nekada imao moćnu državu na čijem se čelu nalazio narodni car Dušan Silni i sveca zaštitnika svetog Jeronima. Centralno mesto u grbovniku zauzima grb Dušanovog carstva koji je zapravo prerađeni grb Svetog rimskog carstva na kome su grbovi izbornih kneževina zamenjeni, mahom izmišljenim grbovima južnoslovenskih i balkanskih država.

Bez obzira na to Petru je 1594. godine Kraljevski savet u Napulju izdao potvrdu o plemstvu, dve godine kasnije je primljen u Red Svetog Jaga, tako da je on 1599. umro u Lisabonu kao don Pedro. Postao je on prvo "vitez reda Sv. Jakova od Galicije", a potom i komandir tog reda, sa godišnjim prihodom od "3000 škuda". Već oko 1595. godine se pojavio novi ilirski grbovnik (Korenić–Neorić), za kojim su usledili drugi, a delovi Ohmućevićevog grbovnika su ušli i u sastav „Kraljevstva Slovena“ Mavra Orbinija 1601. godine. Sam grbovnik u svom originalnom obliku ili prepisu ne postoji, ali je moguće pretpostaviti njegov sadržaj i izgled na osnovu kasnijih grbovnika.

Vidi još

• Ilirski grbovnici
• Ohmućevićev grbovnik

Literatura

• Milićević, Milić (1995). „Grb Srbije, razvoj kroz istoriju“. Beograd. ISBN 978-86-7549-047-0. .
• Ante Golušica: „Kapetanske i brodovlasničke obitelji Slanog i bliže okolice“
• Andrija Dragojević: „Konzervatorsko-restauratorski radovi na rodoslovlju obitelji Ohmučević“