Petrinja
Petrinja je grad u Hrvatskoj, u Sisačko-moslavačkoj županiji. Prema prvim rezultatima popisa iz 2011. u gradu je živeo 24.671 stanovnik, a u samom naselju je živelo 15.683 stanovnika.[1]
| Petrinja | |
|---|---|
 Glavna ulica u Petrinji | |
.gif) Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Hrvatska |
| Županija | Sisačko-moslavačka |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 15.683 |
| — gustina | 392,08 st./km2 |
| Aglomeracija (2011.) | 24.671 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 26′ 26″ S; 16° 16′ 42″ I / 45.440502° S; 16.278355° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 106 m |
| Površina | 40 km2 |
  Petrinja Petrinja na karti Hrvatske | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Magdalena Komes (HDZ) |
| Poštanski broj | 44250 |
| Pozivni broj | +385 44 |
| Registarska oznaka | SK |
| Veb-sajt | |
| www.petrinja.hr | |
Geografija uredi
Nalazi se u gornjem dijelu Banije, na ušću rječice Petrinjčice u Kupu, 13 km jugozapadno od Siska i 60 km jugoistočno od Zagreba.
Istorija uredi
Ime Petrinja ima korijen u latinskoj riječi petrus — kamen. Pretpostavlja se da je grad postojao u rimsko doba na području Zrinske gore bogate kamenom. Petrinja se pominje u XII vijeku. Tada se nalazila nešto južnije nego danas, na području sela Jabukovac. Pošto su Turci spalili prvobitnu, na tom mjestu se razvila nova Petrinja koja je postala značajno vojno i trgovačko središte u okviru Vojne krajine.
Novu lokaciju Petrinja dobija 1592. godine[2] izgradnjom turskog utvrđenja na ušću Petrinjčice u Kupu. Utvrđenje je trebalo da posluži Turcima u osvajanju Siska, Turopolja i Zagreba. Tokom vremena u Petrinju se doseljava sve više zanatlija i trgovaca i tada počinje brži privredni razvitak grada. Petrinja je u sastavu Napoleonove Ilirije od 1809. do 1813. godine kada grad postaje značajno trgovačko i saobraćajno središte, a na vojnom poligonu francuska vojska sadi velelepne lipe koje i danas svjedoče o tom istorijskom trenutku, kao i neke zgrade u Štrosmajerovoj ulici.[3]
Petrinja je u sastavu Habzburške monarhije, a nagodbom 1867. godine, ulazi u sastav Kraljevine Ugarske, a ukidanjem Vojne krajine ulazi u sastav autonomne oblasti Hrvatska i Slavonija, koja je sve do raspada monarhije bila provincija sa teritorijalnom autonomijom (nije predstavljala isključivo Hrvatski nacionalni entitet) u sastavu Kraljevine Ugarske sa sopstvenim Saborom u Zagrebu, koji je donosio određene samostalne odluke i uredbe o autonomnom životu, ali je vrhovna reč pripadala Ugarskoj skupštini u Pešti. Petrinja pripada Zagrebačkoj županiji.
U Petrinji se 1905. godine nalaze i Učiteljska škola, Realka, Vinogradarska škola, Stručna ženska škola i komunalna osnovna škola. Takođe tu su i pošta i telegram.
Po raspadu Habzburške Monarhije, Petrinja je ušla u sastav (Kraljevina Srba Hrvata i Slovenaca), Kraljevina Jugoslavija, Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija). Bila je dio Primorsko-krajiške oblasti 1922-29, Savske banovine do 1939. i na kraju Banovine Hrvatske.
Drugi svjetski rat uredi
U tzv. NDH, Petrinja je sedište Velike župe Gora, od 1944. deo Velike župe Gora-Prigorje sa sedištem u Zagrebu. U Petrinjskom srezu samo u Banskom Grabovcu krajem jula 1941. godine ubijeno je oko 2.000 Srba iz istog mesta i oko 2.000 Srba iz drugih krajeva. U isto vreme, u Marin-Brijegu, ubijeno je oko 2.000 Srba. Na Petrinjskom pravoslavnom groblju, na sam dan Božića, 7. januara 1942. godine streljano je 45 Srba iz sela Joševice i Dejanovića, među kojima su bile i dve žene, izvedene na streljanje iz bolnice. Ustaše su ih sve zajedno povezali i terali kroz grad na streljanje, pri čemu su "morali stalno da pevaju". U samom gradu Petrinji od 1.000 i više Srba ostali su i preživeli rat samo četvorica jer su im žene bile Hrvatice, a svaki od njih bio je star preko 60 godina.[4]
U Petrinjskom srezu iz sela Male Graduse pokrenuto je 36, a iz sela Blinjski Kut 80 porodica. Na njihova imanja naseljeni su Hrvati iz Zagorja.[5]
U masovnom nasilnom pokatoličavanju Srba u Petrinji i okolini naročito se isticao župnik Mijo Razum iz Petrinje. On je pozivao pojedine Srbe zatvorene u logoru da pređu u rimokatoličanstvo, da bi bili pušteni na slobodu i vraćeni svojim kućama.
U petrinjskom srezu porušene su crkve u Brđanima, Kinjači, Tremušnjaku, Šušnjaru, Petrinjcima, Starom Selu, Dumači, Gradusi, Velikoj Gradusi, Svinici, Četvrtkovcu i Petrinji.[6]
Raspad Jugoslavije uredi
Petrinja je bila u sastavu Republike Srpske Krajine od raspada Jugoslavije 1991. godine do avgusta 1995. Nakon žestokih borbi tokom septembra 1991. Petrinja ulazi u sastav SAO Krajine. U narednom periodu je nekoliko puta granatirana od strane hrvatske vojske. Uprkos žilavom i snažnom otporu SVK pred ulazom u grad tokom agresije na RSK, 6. avgusta 1995. godine hrvatska vojska zauzela je Petrinju proteravajući većinsko srpsko stanovništvo u gradu i okolini. Nakon toga Petrinja je ušla u sastav Sisačko - moslavačke županije Republike Hrvatske.
Zemljotres 2020. uredi
Petrinja je tokom 29. decembra 2020. u 12:19 časova, bila epicentar snažnog zemljotresa jačine 6.3 rihterove skale, nakon čega je do narednog dana zabeleženo još naknadnih udara.[7] Tom prilikom u Petrinji je došlo do teškog oštećenja infrastrukture, a takođe je uništen i veliki broj kuća.[8] Tokom zemljotresa u Petrinji je stradala jedanaestogodišnja devojčica srpske nacionalnosti.[9]
Srbi u Petrinji uredi
Kulturni letopis Srba u Petrinji ispisuju čitaoci knjiga i listova. Godine 1814. uzelo je nekoliko njih jednu mudru knjigu prevedeni na srpski jezik. Pretplatili su se iz Petrinje: Simon Kavić kupec, Jovan ot Kunić, Vasilije Knežević, Jovan Todorović i Petar Čakoje.[10] Vukov srpski rečnik dospeo je 1818. godine do petrinjskih čitalaca Srba. Kupili su svoj egzemplar meštani: Petar Čakoje trgovac i Simeun Živković učitelj.[11]
Početkom 20. veka Petrinja je velika pravoslavna parohija kojoj pripadaju kao filijale okolna mesta: grad Sisak, Gora, Caprag, Galdovo, Prašno, Budičina, Cepelić, Drenčina, Nebojan, Glinska Poljana, Mokrice, Slana, Palanjak, Riječica, Cerje i Žunci. U Petrinji tada ima 240 srpskih domova sa 1686 pravoslavnih duša.[12] Srbi poseduju 2112 kj. zemlje. Od javnih zdanja tu je pravoslavna crkva posvećena Sv. Spiridonu čudotvorcu iz 1875. godine i jedna srpska narodna škola. Pravoslavni imaju čak pet grobalja. Parohija je prve platežne klase sa jednim sveštenikom, koji uživa parohijski dom, a od države prima naknadu umesto sesije zemlje. Paroh je pop Radomir Pajić (rukop. 1888), a predsednik Crkvene opštine dr Dušan Peleš. Pravoslavno parohijsko zvanje je osnovano 1784. godine a crkvene matice se vode od 1785. godine. Narodnu osnovnu školu pohađa 69 đaka, a poftornu ide još 23. Učitelj je Svetozar Vukašinović rodom iz Velikog Budmira, završio je Somborsku preparandiju i u mestu radi poslednjih 14 godina.
Stanovništvo uredi
Popis 2011. uredi
Prema popisu iz 2011. godine, opština Petrinja je imala 24.671 stanovnika, od kojih su:
Sam grad Petrinja ima 15.683, a prigradsko naselje Moščenica 2.470 stanovnika.
Popis 2001. uredi
Prema popisu iz 2001. godine, opština Petrinja je imala 23.413 stanovnika, od kojih su:
Sam grad Petrinja imao je 13.801, a prigradsko naselje Moščenica 2.348 stanovnika.
Popisi 1961, 1971, 1981, 1991, 2001, 2011. uredi
Po popisu stanovništva iz 1991. godine, opština Petrinja je imala 35.565 stanovnika, raspoređenih u 57 naseljenih mesta.
| Godina | Ukupno | Hrvati | Srbi | Ostali |
|---|---|---|---|---|
| 1961. | 27.517 | 14.942 (54,30%) | 11.955 (43,45%) | 620 (2,25%) |
| 1981. | 33.570 | 14.621 (43,55%) | 12.617 (37,58%) | 6.332 (18,86%) |
| 1991. | 35.565 | 15.791 (44,40%) | 15.969 (44,90%) | 3.805 (10,70%) |
| 2001. | 23.413 | 19.280 (82,35%) | 2.809 (12,00%) | 1.324 (5,65%) |
| 2011. | 24.671 | 20.925 (84,82%) | 2.710 (10,98%) | 1.036 (4,20%) |
Popis 1991. uredi
Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Petrinja je imalo 18.706 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Privreda uredi
Temelji prvoj hrvatskoj fabrici salame, sušenog mesa i masti postavljeni su 1792. godine, a danas je fabrika „Gavrilović“ nosilac privrednog razvitka petrinjskog kraja i dobro poznata po kvalitetu svojih gastronomskih proizvoda.
Reference uredi
- ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. 2011. Pristupljeno 3. 2. 2014.
- ^ "Neven", Zagreb 1856.
- ^ "Politika", 3. feb. 1938
- ^ Najveći zločini sadašnjice: patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac, Dečje novine (1991), str. 252
- ^ Najveći zločini sadašnjice: patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac, Dečje novine (1991), str. 119
- ^ Najveći zločini sadašnjice: patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac, Dečje novine (1991), str. 174
- ^ Cvijic |, Snjezana (2020-12-30). „Zemljotres Petrinja-naknadni udari (after shocks)”. Republički hidrometeorološki zavod (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 30. 12. 2020. g. Pristupljeno 2020-12-30.
- ^ Vojvodine, Javna medijska ustanova JMU Radio-televizija. „Petrinja i Glina bez struje, pomoć stiže iz svih delova Balkana”. JMU Radio-televizija Vojvodine. Arhivirano iz originala 30. 12. 2020. g. Pristupljeno 30. 12. 2020.
- ^ Online/Beta/N1/Index.hr/Jutarnji.hr, Piše: Danas. „Snažan zemljotres u Hrvatskoj, ima žrtava, podrhtavanje se osetilo i u Srbiji (VIDEO)”. Dnevni list Danas (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 29. 12. 2020. g. Pristupljeno 30. 12. 2020.
- ^ Stefan Živković: "Priključenija Telemaka sina Ulisova", prevod, Beč 1814. godine
- ^ Vuk St. Karadžić: "Srpski rječnik...", Beč 1818. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910.
Literatura uredi
- Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.
Spoljašnje veze uredi
- Zvanična prezentacija grada (jezik: hrvatski)
- Turistička organizacija grada Petrinje (jezik: hrvatski)
