Википедија

Pokret za evropsku državnu zajednicu Srbije i Crne Gore

Pokret za evropsku državnu zajednicu Srbije i Crne Gore (PEDZ SCG), takođe u široj javnosti poznat i kao Pokret za zajedničku državu Srbije i Crne Gore, predstavlja naziv za bivši politički pokret, koji su činile dve istoimene, ali formalno odvojene organizacije, od kojih je prva delovala na području Crne Gore, dok je druga delovala na području Srbije. Obe organizacije PEDZ osnovane su početkom 2005. godine, a zalagale su se za očuvanje državnog zajedništva Crne Gore i Srbije u okviru tadašnje Državne zajednice Srbije i Crne Gore. Pokret je u organizacionom smislu predstavljao široku koaliciju političkih stranaka i drugih društvenih organizacija koje su se okupile oko zajedničkih ciljeva. Na čelu organizacije PEDZ u Crnoj Gori bio je Zoran Žižić, bivši predsednik Vlade SRJ, dok su na čelu PEDZ u Srbiji bili akademici Ljubomir Tadić (kao predsednik) i Matija Bećković (kao potpredsednik). Pokret je razvio posebnu aktivnost u vreme održavanja referenduma o državnom statusu Crne Gore (2006). Nakon proglašenja državne nezavisnosti Crne Gore, pokret je prestao sa radom sredinom 2006. godine.[1][2][3][4]

Pokret za evropsku državnu zajednicu Srbije i Crne Gore
ČelniciZoran Žižić,
Ljubomir Tadić
Matija Bećković
Osnovana2005
Raspuštena2006
SedištePodgorica, Beograd
 Srbija i Crna Gora
Politička pozicijaunionizam, nacionalizam
Zoran Žižić, predsednik PEDZ SCG, u Crnoj Gori

Delatnost uredi

 
Matija Bećković, potpredsednik PEDZ SCG, u Srbiji
 
Rezultati referenduma, po opštinama

Inicijativa za osnivanje šireg političkog pokreta koji bi okupio sve unionističke stranke i druge društvene činioce koji su se zalagali za očuvanje državnog zajedništva Srbije i Crne Gore, pokrenuta je tokom jeseni 2004. godine.[5] Ta zamisao je ostvarena početkom 2005. godine, kada je došlo do zvaničnog osnivanja Pokreta za evropsku državnu zajednicu Srbije i Crne Gore, koji su činile dve istoimene organizacije, od kojih je prva delovala na području Crne Gore, a druga na području Srbije.[6]

Osnivanje i rad organizacije PZED SCG na području Crne Gore pratile su izvesne teškoće, koje su proisticale iz međustranačkih i unutarstranačkih razmirica i sporova oko čelnih mesta i prvenstva u okviru pokreta, što je došlo do punog izražaja u vidu razmimoilaženja između Zorana Žižića i Predraga Bulatovića, tadašnjih čelnika najveće unionističke stranke Socijalističke narodne partije Crne Gore, koja je zbog sukoba u stranačkom vrhu ostala izvan pokreta.[7][8][9]

Rad na osnivanju organizacije PZED SCG za područje Srbije otpočeo je 29. januara 2005. godine, konstituisanjem inicijativnog odbora, nakon čega je 5. februara u Beogradu održana i prva skupština pokreta. Pored akademika Tadića i Bećkovića, među istaknutim inicijatorima i osnivačima PEDZ u Srbiji bili su: Vlado Strugar, Zdravko Velimirović, Jovan Delić, Veselin Đuretić, Slavenko Terzić, Nikola Kusovac, Žarko Komanin, Predrag Peruničić, Dragomir Brajković, Branko Popović, Radivoje Bojičić, Dragan Lakićević, Luka Kastratović, Radoje Čolović, Simon Đuretić i drugi.[10][11][12]

Od svog osnivanja, pokret je zastupao stav da eventualni referendum o državnom statusu Crne Gore može biti održan tek nakon ispunjavanja osnovnih demokratskih kriterijuma.[13][14][15] Tim povodom, pokret je formulisao tri ključna zahtjeva:

  • odluka o promjeni državnog statusa može biti donijeta samo ako se za tu opciju na slobodnom i legalno sprovedenom referendumu izjasni apsolutna većina u odnosu na ukupan broj birača
  • odlučivanje o državnom statusu Crne Gore ne može biti sprovedeno mimo člana 119. Ustava Crne Gore, što je podrazumjevalo i dvotrećinsku potvrdu referendumskog ishoda u Skupštini Crne Gore
  • pravo na učešće u referendumskom procesu mora biti priznato svim državljanima Crne Gore, ne samo u Crnoj Gori već i izvan nje, uključujući i crnogorske državljane sa prebivalištem u Srbiji

Pomenuti zahtjevi predstavljali su okosnicu cjelokupne delatnosti pokreta, kako u Crnoj Gori tako i u Srbiji, a istovjetne stavove su zastupale i sve unionističke stranke, koje su se takođe zalagale za očuvanje državnog zajedništva Crne Gore i Srbije. Kada su se početkom 2006. godine počele pokazivati izvjesne promjene u držanju tadašnjeg rukovodstva SNP na čelu sa Predragom Bulatovićem, na tu zabrinjavajuću pojavu je javno ukazao Zoran Žižić, nastupajući upravo u svojstvu predsjednika Upravnog odbora PEDZ.[16]

Ta upozorenja su se nedugo potom pokazala kao opravdana, pošto je rukovodstvo SNP, zajedno sa rukovodstvima ostalih unionističkih stranaka, u drugoj polovini februara 2006. godine odustalo od sva tri ključna zahtjeva, prihvativši prijedlog Evropske unije o kvalifikovanoj referendumskoj većini od 55% u odnosu na broj važećih glasova (ukupan broj glasalih, umanjen za broj nevažećih glasova).[17][18][19][20][21][22][23]

Sticajem okolnosti, prijedlog EU podržale su i pojedine istaknute ličnosti iz PEDZ, među kojima je bio i akademik Matija Bećković, koji je 20. februara 2006. godine izjavio: "Reč Evropske unije je pala i mi je prihvatamo, bez obzira ko je šta zahtevao i šta bi više voleo".[24] Nasuprot takvim stavovima, rukovodstvo ogranka PEDZ u Crnoj Gori je upravo u to vreme ponovo ukazalo na problematično držanje unionističkih lidera,[25] a potom je i javno kritikovalo njihovu odluku o prihvatanju prijedloga EU, upozoravajući da se time odustalo od izvornih zahtjeva unionističkog bloka.[26]

Nakon donošenja novog Zakona o referendumu, za koji su 1. marta 2006. godine glasali i poslanici iz redova unionističkih stranaka,[27] rukovodstvo ogranka PEDZ u Crnoj Gori je odlučilo da pred Ustavnim sudom Crne Gore pokrene postupak za ocjenu ustavnosti, tvrdeći da razne odredbe tog zakona nisu u skladu sa pojedinim članovima ustava, što se u prvom redu odnosilo na član 119. koji je propisivao drugačiju proceduru za odlučivanje o državnom statusu. Razmotrivši to pitanje, Ustavni sud je 17. maja potvrdio ustavnost Zakona o referendumu, usvojivši tumačenja koja su išla u prilog stavovima suverenističkog bloka.[28]

Međutim, Ustavni sud je u obrazloženju svoje odluke izričito potvrdio da sprovođenje postupka iz člana 119. podrazumijeva i održavanje referenduma. Takvim tumačenjem Ustavnog suda (Službeni list Crne Gore, 37/2006),[29] pokazalo se da su rukovodstva unionističkih stranaka načinila grešku istorijskih razmjera pristajući na donošenje Zakona o referendumu bez prethodnog pokretanja postupka za donošenje odgovarajućeg ustavnog amandmana po slovu člana 119. koji je propisivao proceduru za promjenu državnog statusa. Zvaničan ishod referenduma, koji je održan 21. maja 2006. godine, pokazao je da su upozorenja ogranka PEDZ u Crnoj Gori bila opravdana.

Ta činjenica predstavljala je veliku neprijatnost za tadašnje čelnike unionističkih stranaka, koji su ne samo nakon referenduma, već i tokom narednih godina odlučno zastupali stav o nepostojanju sopstvene političke odgovornosti za tok i ishod referendumskog procesa.[30][31][32][33][34][35][36][37][38]

Kada je neposredno nakon održavanja referenduma postalo očigledno da su tokom sprovođenja referendumskog procesa počinjene brojne nepravilnosti,[39] rukovodstvo PEDZ je 26. maja 2006. godine uputilo ustavne žalbe Sudu Srbije i Crne Gore, zatraživši poništavanje referenduma i organizovanje novog, koji bi bio sproveden po demokratskim pravilima, ali te žalbe su usled raspada državne zajednice (3. juna) imale samo simboličan karakter.[40][41]

Raspuštanjem PEDZ nedugo nakon referenduma, prestala je da postoji jedina organizacija koja se od početka do kraja referendumskog procesa zalagala za ostvarivanje izvornih zahtjeva, koji su garantovali opstanak državnog zajedništva Crne Gore i Srbije. Prema kasnijem svjedočenju Nebojše Juškovića, koji je bio sekretar PEDZ u Crnoj Gori, tadašnji predsjednik Vlade Srbije Vojislav Koštunica se naknadno pokajao što nije blagovremeno uvažio stavove rukovodstva PEDZ na čelu sa Zoranom Žižićem.[42]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Srpske novine: Inicijativni odbor za osnivanje Pokreta (2005)
  2. ^ Večernje novosti (2005): Sa Srbijom za potomke
  3. ^ Slobodna Evropa (2005): Osnovan pokret za očuvanje zajednice sa Srbijom
  4. ^ PCNEN (2006): Prestao da postoji Pokret za evropsku SiCG
  5. ^ PCNEN (2004): Počeli razgovori o formiranju pokreta za očuvanje državne zajednice
  6. ^ Slobodna Evropa (2005): Beogradski Crnogorci osnovali Pokret za očuvanje SCG
  7. ^ PCNEN (2005): Formiranje pokreta za očuvanje SiCG ne teče prema planu
  8. ^ Večernje novosti (2005): Bulatović ili Žižić?
  9. ^ PCNEN (2005): Žižićev treći raskol i prvo liderstvo
  10. ^ „Bilten vesti (2005): Osnovan pokret za zajedničku evropsku državu Srbije i Crne Gore”. Arhivirano iz originala 21. 06. 2020. g. Pristupljeno 15. 07. 2019. 
  11. ^ Večernje novosti (2005): Avala i Lovćen zauvek zajedno
  12. ^ Večernje novosti (2005): I naša je Crna Gora
  13. ^ PCNEN (2005): Žižić: Apsurd je da ne mogu glasati crnogorski državljani koji žive u Srbiji
  14. ^ Večernje novosti (2005): Za državu glas svih
  15. ^ Večernje novosti (2006): Sever i Boka za dva oka
  16. ^ PCNEN (2006): Žižić: SNP bez ozbiljne strategije
  17. ^ PCNEN (2006): NS prihvatila predlog EU
  18. ^ PCNEN (2006): NS i SNS podržale preporuke EU
  19. ^ Večernje novosti (2006): Tra­ži­li ste, ras­pi­suj­te!
  20. ^ PCNEN (2006): Konačni stavovi o referendumu do utorka
  21. ^ PCNEN (2006): Solana pozvao vlast da slijedi primjer opozicije
  22. ^ Glas Amerike (2006): Galjak: EU u poptunosti podržava inicijativu koju je izneo Miroslav Lačak
  23. ^ PCNEN (2006): GO SNP podržao preporuke EU
  24. ^ PCNEN (2006): Bećković za prihvatanje preporuka EU
  25. ^ Večernje novosti (2006): Siva zona razdvajanja
  26. ^ B92 (2006): Crnogorski referendum 21. maja
  27. ^ B92 (2006): Referendum 21. maja
  28. ^ PCNEN (2006): US CG: Zakon o referendumu saglasan sa Ustavom
  29. ^ Službeni list Crne Gore, 37/2006.
  30. ^ PCNEN (2006): Mandić najavio ostavku, Peđa se ne glaska
  31. ^ PCNEN (2006): Mandić ostaje na čelu SNS
  32. ^ PCNEN (2005): Popović: Bulatović ne treba da podnese ostavku
  33. ^ PCNEN (2006): SNP ostaje na evropskom putu
  34. ^ PCNEN (2006): Vrh SNP u velikim dilemama
  35. ^ PCNEN (2006): Bulatović obećao Solani da SNP ne skreće sa evropskog puta
  36. ^ PCNEN (2006): Bulatović zadržao pravo da razmisli o mogućoj ostavci
  37. ^ PCNEN (2006): Bulatović: Neću podnijeti ostavku jer je bilo neregularno
  38. ^ Večernje novosti (2006): Ru­pe na iz­bor­nom pu­tu
  39. ^ Markuš 2007.
  40. ^ PCNEN (2006): Pokret za zajedničku državu trazi poništenje referenduma
  41. ^ Glas javnosti (2006): Masovno odbacivanje prigovora
  42. ^ IN4S (2016): Jušković: Referendum iz 2006. bio je falsifikovan i neustavan

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Покрет_за_европску_државну_заједницу_Србије_и_Црне_Горе&oldid=27675623”