Porto

Porto
port. *Porto*
Porto; port. Porto
	Kolažni prikaz gradskih znamenitosti Portoa
	Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Portugalija
Okrug	Porto
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2011..	237.559
— gustina	5.696,86 st./km2
Urbano područje	237.559
Aglomeracija (2011..)	1.671.536
Geografske karakteristike
Koordinate	41° 08′ 34″ S; 8° 36′ 41″ Z / 41.1428° S; 8.6113° Z
Aps. visina	0-130 m
Površina	41,7 km2
	Porto Porto na karti Portugalije
Poštanski broj	40hh, 41hh, 42hh
Pozivni broj	+(351) 22
Veb-sajt
	www.cm-porto.pt

Porto (port. Porto, engl. Oporto) je drugi po veličini i značaju grad u Portugaliji, smešten u njenom severnom delu. Porto je takođe četvrto po veličini i značaju središte Iberijskog poluostrva, posle Madrida, Barselone i Lisabona. Grad je sedište istoimenog okruga Porto, gde čini jednu od opština.

Porto predstavlja središte severozapadnog dela Iberijskog poluostrva. Grad je poznat i po vinu, koje nosi ime ovoga grada. Takođe je poznat i po Fudbalskom klubu FK Porto koji je 1987. i 2004. godine bio prvak Evrope.

Staro jezgro grada Portoa je od 1996. godine pod zaštitom UNESKO-a kao svetska baština.

Poreklo naziva uredi

Naziv grada vuče korene od naziva starorimskog grada na datom mestu, koji se zvao Portus Kale (lat. Portus Cale). Od datog naziva je izveden ne samo naziv današnjeg grada (koji znači luka), nego i naziv države, Portugalije. Portugalci su često grad nazivali prosto luka, sa određenim članom O ispred (o Porto), pa se stoga u nekim jezicima ustalio oblik naziva Oporto.

Geografija uredi

Grad Porto nalazi se u severozapadnom delu Portugaliji i u zapadnom delu Iberijskog poluostrva. Od glavnog grada Lisabona grad je udaljen 320 km severno, a od Madrida udaljen je 460 km zapadno.

Reljef: Porto se nalazi u brežuljkastom, priobalnom području zapadnog dela Iberijskog poluostrva, poznatog kao Minjo. Dato područje je plodno i gusto naseljeno. Grad stoga ima velike razlike u visini, od 0 do 160 m, s tim što je središte na 10-50 m nadmorske visine.

Klima: Klima u Portou je blaga umereno kontinentalna klima sa značajnim uticajem Atlantika i Golfske struje (velike količine padavina).

Vode: Porto leži na ušću reku Duro u Atlantski okean, što predstavlja strateški važno mesto. Grad u upravnim granicama leži na desnoj obali reke, ali je šire gradsko područje sa obe.

Istorija uredi

Porto je brdovit grad

Trg slobode

Kuće starog Portoa

Područje Portoa naseljeno je još od vremena praistorije. U to vreme tu su živela plemena Kelta, a ostaci njihovih naseobina su danas pronađeni. Stari Rim je pokorio ovo područje 275. godine p. n. e.. Odmah je uočen dobar položaj datog mesta na ušću važne reke Duro u Atlantski okean, pa se tu obrazovalo gradsko naselje sa razvijenim lučkim delatnostima.

U prvim vekovima srednjem veka došlo je do pometnje u datom području Iberijskog poluostrva, pa gradom i okolinom vladaju prvo germansko pleme Svevi, pa Vizigoti, pa arapski Mavri. Mavarska vladavina trajala je u razdoblju 711-868., posle čega je područje pripojeno Asturijskom kraljevstvu. Dato područje oko grada postalo je poznato kao Vojvodstvo Portukale, koje je postalo prethodnica savremene Portugalije.

Tokom 14. i 15. veka brodovi Portugalije su imali značajno učešće u otkrićima pomorskih puteva ka Indiji i Americi, pa je grad kao važna luka i veliko brodogradilište ima veliki značaj u datim otkrićima. Grad u 17. veku postaje poznat i po izvozu istoimene marke vina, vina Porto. U 18. i 19. veku grad prerasta u industrijsko središte.

Međutim, početkom 19. veka došlo je do kratkotrajne okupacije grada od strana Napoleonove Francuske, a potom i Engleske. Usled toga došlo i buđenja svesti građana Portoa, koji su se pokazali kao veliki protivnici kraljevskog apsolutizma. Zahvaljujući građanima Portoa Portugalija je dobila novi, liberalni ustav 1833. godine, kojim je utrt put osavremenjavanju države.

U 20. veku grad se razvio kao jedno od glavnih gradskih središta Portugalije. Danas je Porto jedan od važnih gradova Evropske unije.

Stanovništvo uredi

Demografija
1960.	1970.	1980.	1990.	2001.	2011.
303 424	301 655	327 368	302 472	263 131	237 591

Po poslednjih procenama iz 2011. godine opština Porto ima oko 238 hiljada stanovnika. Međutim, metropolitensko područje grada je znatno veće - oko 1,7 miliona stanovnika.

Kao i drugi veći gradovi zapadne Evrope i Porto ima šaroliko stanovništvo. Posebno su brojni noviji useljenici iz Brazila, nekadašnje portugalske kolonije.

Privreda uredi

Porto je već vekovima suparnik Lisabonu kao najvažnije privredno središte Portugalije. Iako nema povlastice glavnog grada, Porto ima prednost zaleđa, pošto je sever države ujedno i njen najrazvijeniji deo.

Danas je gradska privreda zasnovana na oduvek važnim lučkim delatnostima i danas sveprisutnim uslugama (trgovina, bankarstvo, turizam, poslovanje), dok industrija danas ima manji značaj i vezana za predgrađa. Takođe, grad je važno trgovište za poljoprivredne proizvode plodne severne Portugalije (vino, masline, voće).

Znamenitosti uredi

Najveća znamenitost grada je njegovo staro jezgro, koje je od 1996. godine pod zaštitom UNESKO-a kao svetska baština. Tu se nalazi niz trgova i uskih ulica sa brojnim crkvama, palatama i zdanjima.

Od pojedinačnih građevina potrebno je spomenuti:

Gradsku katedralu, koja je mahom izgrađena u 17. veku u baroknom stilu,
Crkvu Klerižos, koja je izgrađena u 17. veku u baroknom stilu,
Staru berzu sa veoma lepim „Arapskim salonom“,
Vinske podrume,
Gvozdeni most Luiša I, koji je izgrađen u drugoj polovini 19. veka, kao tadašnje „čudo tehnike“,
Kuću muzike, savremeno koncertno zdanje autora arh. Rema Kolhasa.