Prvi gornji sekutić
| Stalni zubi čovjeka | |
| Prvi gornji sekutić | |
| |
| Prvi gornji sekutić | |
| Zubi gornje vilice | |
|---|---|
| Zubi donje vilice | |
Prvi gornji (srednji, unutrašnji, veliki, centralni, mezijalni) sekutić – dens incisivus primus superior – je prvi zub od medijalne linije u oba gornja kvadranta ljudske denticije. Postoje dva gornja centralna sekutića, koja se obeležavaju na sledeći način:
- stalni gornji desni prvi sekutić – 11;
- stalni gornji levi prvi sekutić – 21;
Oni kontaktiraju međusobno u predelu medijalne linije (srednje linije lica), a distalno sa gornjim lateralnim sekutićima. Kruna gornjeg centralnog sekutića je veća od krune ostalih sekutića u obe vilice, i pokazuje pravilan znak ugla i luka i mezijalni nagib korena. On okludira sa oba donja sekutića (zbog većih dimenzija), a osnovna uloga ovog zuba je odgrizanje i sečenje hrane (mastikacija), a ima i važnu fonetsku i estetsku funkciju (karakterističnu za sve prednje zube).
Kruna uredi
Kruna zuba ima oblik dleta ili lopatice i na njoj se opisuje pet površina (aspekata): labijalna, palatinalna, dve proksimalne (mezijalna i distalna) i incizalna.
Labijalni aspekt uredi
Labijalna površina (lat. facies labialis) je pravougaonog ili trapezastog oblika, sa bazom u incizalnom delu (sečivna ivica) i nešto dužim incizo-cervikalnim promerom. Ona je konveksna (što se jasno vidi kada se posmatra sa proksimalnog aspekta) sa maksimalnim konveksitetom u vratnoj trećini labijalne površine. Od sečivne ivice polaze dva plitka udubljenja u pravcu vrata (meziolabijalna i distolabijalna razvojna depresija) koja se gube u srednjoj trećini. Oni dele labijalnu površinu na tri segmenta i potiču od prvobitne podele sečivne ivice na tri kumulusa. U vratnoj trećini uočavaju se i tzv. preklopne linije.
Mezijalni profil labijalne površine je blago konveksan ili skoro potpuno ravan, sa kontaktnom zonom u incizalnoj trećini. Distalni profil je u celosti konveksan i kraći je od mezijalnog profila, a kontaktna zona se nalazi nešto više prema vratu zuba. Takođe, meziodistalni ugao je manji od distoincizalnog (pravilan znak ugla). Sečivna ivica je ravna, mada može pokazivati kumuluse (ovalne ekstenzije gleđi) koji vremenom nestaju usled abrazije. Cervikalna linija je konveksna u apikalnom smeru.
Palatinalni aspekt uredi
Palatinalna površina (lat. facies palatinalis) je trapezastog ili trouglastog oblika (uža je u odnosu na labijalnu), pošto proksimalne površine konverguju oralno. U incizalnoj i srednjoj trećini ona je konkavna i pokazuje udubljenje koje se naziva lingvalna jama (lat. fossa lingualis s. dentalis), oivičenu marginalnim grebenima, a u vratnoj trećini je prisutno konveksno ispupčenje (cingulum). Ove dve strukture su ponekad razdvojene lingvogingivalnom brazdom na kojoj se nalazi i foramen caecum (kod lateralnog sekutića), a to je mesto na kome se često razvija karijes.
Proksimalni aspekt uredi
Proksimalne površine (lat. facies proximales) su trouglastog oblika, sa bazom u vratnoj trećini. Mezijalna strana je nešto veća i ravnija u odnosu na distalnu, i ima veću kontaktnu zonu koja je lokalizovana bliže sečivnoj ivici u incizalnoj trećini.
Labijalni profil je u celosti konveksan, a palatinalni konkavan u incizalnoj i srednjoj a konveksan u cervikalnoj trećini (što mu daje izgled latiničnog slova S). Incizalni profil je oštar ili blago zaobljen i sečivna površina je nagnuta oralno. Cervikalna linija je konveksna u incizalnom smeru. Najveći konveksitet proksimalnih površina se nalazi u incizalnoj trećini, gde su lokalizovane i kontaktne zone ovoidnog oblika.
Incizalni aspekt uredi
Posmatran iz ovog aspekta zub je trouglastog oblika, sa bazom koju čini labijalna površina. Labijalni profil je konveksniji mezijalno (pravilan znak luka) i nastavlja se u proksimalne profile (bočne stranice trougla) koje konverguju oralno i spajaju se u predelu palatinalne površine (cinguluma) koja gradi vrh trougla. Cingulum je nagnut pomalo distalno, a pored njega se uočavaju i lingvalna jama i ivični grebenovi.
Vrat uredi
Vrat zuba (lat. collum dentis) se nastavlja na krunu i pokazuje cervikalnu liniju sa konveksitetom u apikalnom (kod lingvalne i palatinalne površine) i incizalnom smeru (kod proksimalnih površina).
Koren uredi
Koren zuba (lat. radix dentis) je jednokrak, kupastog oblika i zaobljen na vrhu. Pokazuje najčešće mezijalni nagib (pravilan znak korena), kada se posmatra sa lingvalnog ili palatinalnog aspekta. On je za oko 50% duži u odnosu na krunu i na poprečnom preseku je trouglastog oblika.
Dimenzije uredi
| Prvi gornji sekutić | ||||
| Mezio-distalna širina | Vestibulo-oralna širina | Visina krune | Dužina korena | Ukupna dužina zuba |
|---|---|---|---|---|
| 8,5 mm | 7,0 mm | 10,5 mm | 13,0 mm | 23,5 mm |
Razvoj zuba uredi
| Početak kalcifikacije | Kompletno formirana kruna | Nicanje (erupcija) | Završen rast korena |
|---|---|---|---|
| 3 - 4 meseca | 4 - 5 godina | 7 - 8 godina | 10 godina |
Varijacije uredi
Prvi gornji sekutić pokazuje brojne varijacije, koje se odnose na:
- veličinu i oblik krune,
- izraženost labijalnih razvojnih depresija,
- izgled labijalnog profila sa proksimalnog aspekta,
- broj i ekspresiju kumulusa,
- oblik i veličinu cinguluma,
- veličinu korena i dr.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Željko Martinović: Osnovi dentalne morfologije, II izdanje („Službeni glasnik“ Beograd). 2000. ISBN 978-86-7549-175-0.;
- Olga Janković, Verica Vunjak: Morfologija zuba, VII издање („Завод за уџбенике и наставна средства Београд“). 2001. ISBN 978-86-17-08912-0.;
- Darinka Stanišić-Sinobad : Osnovi gnatologije, I издање („БМГ“ Београд). 2001. ISBN 978-86-7330-139-6., COBISS-ID 94080780;