Premijer Ujedinjenog Kraljevstva
Premijer Ujedinjenog Kraljevstva (engl. Prime Minister of the United Kingdom) faktički je šef vlade u Ujedinjenom Kraljevstvu i nalazi se na čelu Kabineta. Njegov položaj je uglavnom nezvaničan i uvijek je to vođa najjače političke partije u Domu komuna, a njegov zvanični ministarski položaj je prvi lord Trezora (engl. First Lord of the Treasury).
Premijer Ujedinjenog Kraljevstva | |
|---|---|
| Prime Minister of the United Kingdom | |
.svg) | |
.svg) | |
| |
| Oslovljavanje | |
| Status | Šef vlade |
| Član |
|
| Izveštaj podnosi | Monarhu i Domu komuna |
| Rezidencija | Dauning strit 10 (zvanična) Čekers (regionalna) |
| Sedište | Vestminster |
| Predlagač | Skupštinska većina formirana nakon izbora |
| Dužina mandata | Dokle god njegova Vlada ima podršku, nema ograničenja na broj mandata |
| Funkcija | Premijer |
| Osnovano | 3. aprila 1721. |
| Prvi zvaničnik | Ser Robert Volpol |
| Plata | 158 754 £ godišnje[1][2] (uključujući 79 468 £ koje dobija kao predstavnik u Parlamentu)[3] |
| Veb-sajt | www |
Aktuelni premijer je Riši Sunak, vođa Konzervativne partije.[4]
Nezvaničnost uredi
Funkcija premijera uglavnom ne postoji u službenim aktima već postoji nezvanično na osnovu dugogodišnjih ustavnih običaja. Oni nalažu da monarh za premijera imenuje lice koje uživa povjerenje u Domu komuna i to je najčešće vođa političke partije ili koalicije sa najviše poslaničkih mjesta u tom domu. Funkcija premijera nije nastala odjednom već je evoluirala tokom tri vijeka na osnovu brojnih akata Parlamenta, političkih previranja i istorijskih događaja. Ulogu šefa vlade premijer je stekao kao rezultat prelaska političke moći sa monarha na Parlament. Parlament je monarhu formalno ostavio brojna ovlašćenja koja je imao, ali faktički monarh ih je vršio samo na osnovu saglasnosti premijera koji je imao podršku Parlamenta odnosno Doma komuna.
Prije 1902. godine premijer je bio biran i iz reda Doma lordova, ali je ipak morao da ima podršku Doma komuna. Međutim, kako je politički uticaj plemstva opao u 19. vijeku stvoren je običaj da premijer uvijek mora biti poslanik Doma komuna. Vlast premijera ojačana je donošenjem Akta o Parlamentu 1911. koji je umanjio značaj Doma lordova u zakonodavnom postupku. Iako se naziv premijer koristio kolokvijalno još od 18. vijeka ipak je ser Henry Campbell-Bannerman (1905) bio prvi prvi lord Trezora (engl. First Lord of the Treasury) za čijeg se mandata i zvanično upotrebio naziv premijer (engl. Prime Minister).
Naziv „premijer” je tek 1905. godine po prvi put uvršten kao protokolarni rang i to odmah nakon nadbiskupa jorškog. Nakon toga su uslijedila dva zakona gdje je spomenuta funkcija premijera: Akt o imanju Čekers 1917. (engl. Chequers Estate Act 1917) i Akt o kraljevskim ministrima 1937. (engl. Ministers of the Crown Act 1937). Budući da se premijer uglavnom spominjao samo u zakonima koji su određivali njegovu platu i primanja onda se i njegov položaj smatrao uglavnom nezvaničnim. Njegov zvanični ministarski položaj je prvi lord Trezora na čije ime i glasi rezidencija Dauning strit 10. Sam izbor premijera je nezvaničan jer se ne vrši tako što bi Parlament (odnosno Dom komuna) donio odluku o izboru. Naprotiv, premijer stupa na dužnost samo u prisustvu monarha tzv. ceremonijom cjelivanja ruku. Zakonski nije propisano kakvu vlast ima premijer nad članovima Kabineta jer formalno svu izvršnu vlast u Ujedinjenom Kraljevstvu vrše kraljevski ministri. Za razliku od premijerskog položaja njihov položaj je ozvaničen aktima Parlamenta, a i premijer zvanično zauzima jedan od njih — prvi lord Trezora.
Djelokrug uredi
Budući da je položaj premijera uglavnom nezvaničan njegova prava i obaveze nisu propisani opštim pravnim aktima. Njegova vlast je faktička jer je vođa najjače političke partije koja formira vladu što mu omogućava da kontroliše političke funkcionere i institucije. U britanskoj monarhiji na snazi je pravna fikcija da je monarh nosilac izvršne vlasti, a zapravo je to premijer. Stoga mnoge od kraljevskih prerogativa monarh vrši samo po premijerovom predlogu ili odobrenju (npr. vrhovno komandovanje oružanim snagama).
Najviša politička i druga imenovanja vrši monarh na predlog premijera. Tako monarh dodjeljuje perstvo i viteštvo. Državni službenici stoje pod premijerom jer je on ministar za državnu službu (engl. Minister for the Civil Service). Ovo zvanje nosi neprekidno od 1968. godine, a to mu je druga ministarska funkcija pored toga što je prvi lord Trezora.
Po protokolarnom rangu, premijer dolazi nakon članova kraljevske porodice, nadbiskupa kenterberijskog, lorda kancelara i nadbiskupa jorškog. Osim što je niži po rangu od lorda kancelara, premijer je imao i nižu platu od njega do stupanja na snagu Ustavnog reformskog akta 2005. Nadalje, premijer je uvijek doživotni član Državnog savjeta i ima pravo da koristi titulu The Right Honourable.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Salaries of Members of Her Majesty's Government from 9th June 2017” (PDF). Pristupljeno 2018-12-28.
- ^ „Appendix 4: Ministerial salaries a comparison of entitlements and amounts received (since 2010), £ per annum” (PDF). str. 54. Pristupljeno 2020-04-05.
- ^ „Pay and expenses for MPs”. parliament.uk. Pristupljeno 2020-04-05.
- ^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Riši Sunak novi lider konzervativaca i sledeći britanski premijer”. www.rts.rs. Pristupljeno 2022-10-25.
Spoljašnje veze uredi
