Putopis
Putopis je književna vrsta u kojoj pisac iznosi svoje utiske o predelima kroz koje putuje. Putopis nije samo nabrajanje onoga što je putopisac video već se u njemu ogleda i umetnička sklonost, stav prema životu, osećajni svet, ukus i kultura onoga koji piše. Putopisac istovremeno prikazuje i sebe samog, a pravi putopis je istovremeno „plod stvaralačkog nemira, ogledalo umetnikove intime i svedočanstvo njegovog ukusa.“[1]
Postoje međutim i tzv. naučni putopisi sa mnoštvom istorijskih, etnografskih, geografskih i drugih podataka. Njihovi autori su uglavnom naučnici, istraživači, pomorci i misionari.
Putopis može biti napisan književnoumetničkim, naučnopopularnim ili novinarskim (publicističkim) stilom.
Putopisci uredi
Među najstarije putopisce može se uvrstiti grčki istoričar Herodot, koji je obišao mnoge zemlje. Jedan od preteča današnjeg putopisa bio je i Julije Cezar, autor dela O galskom ratu. (Commentarii de bello Gallico).
Osobine naučnog putopisa ima Darvinovo delo Putovanje prirodnjaka oko sveta (Naturalist‘s Voyage Round the World), i dela engleskog moreplovca Džejmsa Kuka.
U red važnijih predstavnika naučnog putopisa spadaju Henri Morton Stenli, Roald Amundsen i Fritjof Nansen. I ruski etnolog i antropolog Nikolaj Nikolajević Mikluho-Makaj, ostavio je zanimljiv materijal u svojim člancima, beleškama i dnevnicima Putovanja.
Vredan prilog putopisnoj literaturu dali su u nemački književnici Gete (Putovanja po Italiji) i Hajne (Slike s putovanja).
Među ruskim putopiscima ističu se Radiščev (Putovanje iz Petrovgrada u Moskvu), Karamzin (Pisma ruskog putnika), Puškin (Putovanje u Arzurum) i Gončarov (Fregata Palada).
Francuski pisac Ten piše o svojim utiscima iz Italije (Putovanje u Italiju), pesnik Žerar de Nerval opisuje svoj put u Egipat i Liban (Putovanje na Orijent), Gotje govori o onome što je video u Španiji i Rusiji (Put u Španiju, Put u Rusiju), Šatobrijan piše o Americi (Putovanje u Ameriku), a Andre Žid opisuje žalosne prilike u Africi i brutalnost kolonijalizma u svom putovanju (Put u Kongo).
Među putopisima novijeg vremena zanimljivi su i zapisi sa putovanja Karela Čapeka o putu po Engleskoj i Skandinaviji. Velike polemike izazvala je knjiga Andre Žida o utiscima sa puta po Sovjetskom Savezu (Le retour de l‘U,R,S.S.). Sovjetski književnici Iljf i Petrov su autori putopisa Prizemna Amerika.
Jedan od najslavnijih otomanskih putopisaca bio je Evlija Čelebija. Proputovao je Osmansko carstvo, a svoja zapažanja objavio u svom najznačajnijem delu, Sejahatname, zbirci od 10 tomova koja obuhvata sva njegova putovanja. U svojim putopisima pokušavao je da opiše istoriju, građevine, običaje i tradiciju, kao i značajne ličnosti iz zemalja koje je posetio. Među zemljama i krajevima koje je posetio su Anadolija, Rumelija, Sirija, Egipat, Krit, Mađarska, Poljska, Austrija, Nemačka, Holandija, Krim, Kavkaz. Njegovi putopisi su od velikog značaja za istoriografiju balkanskih zemalja.
U srpskoj književnosti poznati su putopisi Ljubomira Nenadovića. Napisao je pet knjiga, pisanih u obliku pisama. To su Pisma iz Švajcarske, Prva pisma iz Nemačke, Pisma iz Italije, Druga pisma iz Nemačke i Pisma o Crnogorcima. Takođe, putopise su pisali i Dositej Obradović, Jovan Dučić, Isidora Sekulić (Pisma iz Norveške), Miloš Crnjanski i Rastko Petrović.
Savremeni putopisi uredi
Mnogi savremeni putopisi su sve češće zasnovani na nekom ekološkom putovanju, uglavnom sve popularnijem putovanju biciklom. Poznata je Irkinja Dervla Marfi koja je putovala biciklom po svetu (npr. putopis "Kroz žar haosa: Balkanska nas Snežana Radojičić koja je biciklom obišla svet i napisala nekoliko putopisa, kao i Milan Obradović koji je sa svoje troje dece jednim biciklom putovao po južnoj i srednjoj Evropi i napisao putopis Među Moravama put.
Reference uredi
- ^ Opća Enciklopedija JLZ Zagreb 1980.
Literatura uredi
- Dinić, Mihailo (1940). „Tri francuska putopisca XVI veka o našim zemljama”. Godišnjica Nikole Čupića. 49: 85—118.