Википедија

Radomir Šaper

Radomir Šaper — Raša (Beograd, 9. decembar 1925 — Beograd, 6. decembar 1998) bio je univerzitetski profesor, prodekan na Tehnološko-metalurškom fakultetu u Beogradu, košarkaš, reprezentativac Jugoslavije, a kasnije i funkcioner Košarkaškog saveza Jugoslavije (KSJ),[1] predsednik Tehničke komisije FIBA i političar.[2]

Radomir Šaper
Radomir Šaper
Lični podaci
Puno ime Prof. dr Radomir Šaper
Nadimak Raša
Datum rođenja (1925-12-09)9. decembar 1925.
Mesto rođenja Beograd, Kraljevina SHS
Datum smrti 6. decembar 1998.(1998-12-06) (72 god.)
Mesto smrti Beograd, SR Jugoslavija
Visina 1,78
Informacije o karijeri
Pro karijera 1945—1953
Pozicija plejmejker
Juniorska karijera
1942—1944 KK BASK
Seniorska karijera
Godine Klub
1945
1946—1953		 Crvena zvezda
Partizan
Reprezentativna karijera
Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija FNR Jugoslavija
Nagrade

Biografija uredi

Otac Radomira Šapera bio je uspešan trgovac. Panta Šaper, čije je izvorno grčko ime bilo Panajotis Sjaperas, došao je u Beograd 1919. godine iz varošice Eratira na severu Grčke. Voleo je Srbiju i oženio se Srpkinjom Vukosavom Mihajlović. Panta i Vukosava prvo su 1924. godine dobili sina Svetislava, a 20 meseci kasnije, 9. decembra 1925. godine, i sina Radomira, koji se rodio u porodičnoj kući u Ulici Stevana Sremca u Beogradu.[3]

Radomir Šaper pohađao je Osnovnu školu „Vuk Karadžić“ i Drugu mušku gimnaziju, gde je maturirao 1944. godine.[3] Školske 1946/47. upisao je Tehnološko-metalurški fakultet u Beogradu, gde je 1950. godine diplomirao. Doktorirao je 1964. godine, da bi 1968. postao vanredni profesor, a četiri godine kasnije redovni profesor Tehnološko-metalurškog fakulteta. 1980. godine, profesor Šaper je imenovan za prodekana Tehnološko-metalurškog fakulteta. Na Fakultetu radio je do penzionisanja 1991. godine.[4]

Tokom rada na Tehnološko-metalurškom fakultetu, prof. dr Radomir Šaper objavio je više od 150 naučnih i stručnih radova. Autor je i koautor pet knjiga i udžbenika iz oblasti analitičke hemije i automatske regulacije hemijskih procesa.[5] Godinu 1957. proveo je na usavršavanju u Amsterdamu, gde je i pripremao doktorsku disertaciju, a 1967. prihvatio je da kao ekspert Ujedinjenih nacija (UN) pokrene Hemijski institut u Kartumu, u Sudanu. Međutim, uprkos insistiranjima vlade Sudana i Ujedinjenih nacija da ostane duže od godinu dana, profesor Šaper vratio se u zemlju zbog košarke — u to vreme bio je predsednik Košarkaškog saveza Jugoslavije (KSJ).

1953. godine oženio se Ljiljanom Marjanović, profesorkom istorije u OŠ „Vuk Karadžić” u Beogradu, gde je od 1980. do 1990. godine obavljala funkciju direktorke škole. Ljiljana je završila Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu. Bila je Predsednik Društva istoričara Beograda, kao i član Društva istoričara Srbije.[6][7] Ovu školu, ranije poznatu i kao Palilulska osnovna škola, pohađali su i Radomir Šaper od 1932. do 1936. godine, kao i preci Ljiljanine porodice od perioda oko 1820. godine, kada su se nastanili u Beogradu. Radomir i Ljiljana imaju sina Srđana, poznatog i kao jednog od osnivača i članova benda „VIS Idoli”, koji je pokrenuo novi talas na muzičkoj i kulturnoj sceni bivše SFRJ osamdesetih godina prošlog veka.[8] Srđan Šaper se od 1997. godine nalazi na čelu I&F МcCann Grupe, vodeće kompanije za pružanje usluga u oblasti tržišnih komunikacija u jugoistočnoj Evropi.

Svoj politički stav, prof. dr Radomir Šaper definisao je 1945. godine, kada se kao devetnaestogodišnjak vratio sa Sremskog fronta.[pojasniti] Nije nikada bio član Saveza komunista Jugoslavije (SKJ), a u januaru 1990. među prvima je pristupio tek obnovljenoj Demokratskoj stranci (DS). U njoj je ostao do smrti. Bio je član Političkog saveta, predsednik Univerzitetskog saveta, predsednik Beogradskog odbora i član Glavnog odbora Demokratske stranke.[9]

Igračka karijera uredi

Prve košarkaške korake, Radomir Šaper naučio je u Drugoj muškoj gimnaziji kod profesora Đoke Ilića, a košarkaški entuzijazam delio je i sa starijim bratom Svetom. Zajedno su zaigrali u KK BASK, kada je zvanično i počela Rašina košarkaška karijera.[10]

Međunarodna košarkaška federacija (FIBA) nastala je 1936. godine, a četiri godine kasnije, 20. novembra 1940. godine osnovana je naša košarkaška organizacija i učlanila se u FIBA, koja je tada imala 36 članova.

Godine 1942. održano je prvenstvo Beograda i istorija košarke počela je da se stvara, a Radomir i Sveta Šaper branili su boje BASK-a. Košarka se igrala najpre u Domu kralja Aleksandra, pa zatim u Sokolani, ali je u suštini košarkaška igra počela da živi tek od prvih dana 1945. Generacija košarkaša stasala u ratnim godinama dočekala je proleće 1945. godine, kraj rata i svoj prvi košarkaški teren, teniski teren na Malom Kalemegdanu. Tada su Radomir Šaper i njegovi drugovi zaigrali za tek osnovani KK Crvena zvezda.[11][12]

Samo četiri meseca po završetku rata momci sa Kalemegdana zaigrali su u Subotici na prvom državnom prvenstvu, i to kao ekipa Srbije. Ekipu su činili igrači: Radomir i Sveta Šaper, Nebojša Popović, Vasilije Stojković, Pavle Kostić, Ivan Dimić, Miodrag Stefanović i Mile Nikolić. U finalnom meču ekipa Jugoslovenske armije savladala je ekipu Srbije sa 21:16.[13]

U prvoj petorki Crvene zvezde igrali su, pored Radomir Šapera, i Aleksandar Nikolić, Borislav Bora Stanković, Mija Stefanović i Nebojša Popović, koji je bio igrač, kapiten i trener.[14]

Za pravi razvoj i napredak košarkaškog sporta bio je neophodan rivalitet i stalno takmičenje. Što više klubova, to više košarkaša. Posle mobilizacije krajem oktobra 1944. godine i oslobođenja Beograda, Raša još uvek nije bio demobilisan i tada je po komandi zajedno sa bratom Svetom, prešao iz Crvene zvezde u Partizan, koji je vodio Ratko Vlahović,[15] zajedno sa Božom Grkinićem.[16] Tu su bili i Pavle Kostić, Čeda Stojićević, Bora Jovanović, koji je igrao i odbojku, Zlatko Kovačević, hokejaš Partizana, povremeno i odbojkaš. Kovačević je bio svestran, u sva tri sporta reprezentativac Jugoslavije. Bio je tu i Slavko Arnerić, otac glumice Nede Arnerić.[17]

Rivalitet među klubovima pojačavao se iz godine u godinu u svim sportovima, pa i u košarci. Posebno su bila zanimljiva prvenstva 1949, 1950. i 1951. godine, kada su Partizan i Crvena zvezda imali isti broj bodova, ali je Crvena zvezda osvojila sve tri titule prvaka zahvaljujući boljoj koš-razlici.[17]

Radomir Šaper igrao je u Partizanu od 1946. do 1953. godine. Sa njim su igrali i Slavko Arnerić, Nenad Kušić, Milan Miladinović, Borislav Bora Stanković, Vilmoš Loci, Lajoš Engler, Mirko Marjanović, Zlatko Kovačević, Ratko Vlahović, Boža Munćan, itd.[18]

Prvu međunarodnu utakmicu reprezentacija Jugoslavije odigrala je 1946. godine u Bukureštu i tada je izgubila od Rumunije. Prvu pobedu ostvarila je dva dana kasnije u susretu s Albanijom. Na Prvenstvu Evrope u Čehoslovačkoj 1947. godine zauzela je pretposlednje, 13. mesto, nakon čega savezni kapiten reprezentacije Jugoslavije postaje Francuz Anri El, koji je pozvao Radomira Šapera u Opatiju na pripreme za kvalifikacioni turnir u Nici, gde je Raša odigrao i prve utakmice za reprezentaciju Jugoslavije.[19]

Po završetku karijere, Radomir Šaper ostao je u košarci do kraja života kao sportski radnik, baveći se pre svega pitanjima organizacije i razvoja košarkaškog sporta, unapređenjem pravila igre i kvalitetom suđenja. Zajedno sa Borom Stankovićem, radio je sa talentovanim košarkašima u dresovima KK BSK, kluba koji se od 1958. godine zvao OKK Beograd. Bora je bio trener, a Raša tehnički rukovodilac. Četiri godine bili su zajedno u klubu, a temeljnost njihovog rada donela je izuzetan rezultat, titulu prvaka 1958/59. OKK Beograd iznedrio je mnoge talentovane košarkaše, među kojima i prvu veliku legendu beogradske košarke, Radivoja Koraća.

Sportski radnik uredi

Na Prvom Svetskom prvenstvu u Buenos Ajresu 1950. godine, Jugoslavija je zauzela poslednje, deseto mesto, bez ijedne pobede, a tri godine kasnije na Evropskom prvenstvu 1953. u Moskvi osvojeno je šesto mesto. Nakon ovih rezultata, Danilo Knežević, tadašnji predsednik Košarkaškog saveza Jugoslavije (KSJ), u svoj tim pozvao je Radomira Šapera, Borislava Stankovića, Nebojšu Popovića i Aleksandra Nikolića, aktivne sportiste čija je igračka karijera bila na zalasku ili potpuno završena.[20]

U decenijama koje će uslediti, taj izbor pokazaće se kao pravi, jer su upravo postali četiri stuba na kojima se gradila jugoslovenska košarka. Još od 1945. godine, kada su njih četvorica zaigrali zajedno, imali su isti cilj, ideju, ambiciju, ali i snagu da maštarije o evropskim i svetskim visinama pretvore u realnost. Tako je postavljena strategija za put naše košarke ka vrhu. Savezni trener bio je Aleksandar Nikolić, koji je odmah otputovao na usavršavanje u Sjedinjene Američke Države. Popović, Stanković i Šaper svoje organizacione sposobnosti tek su počeli da iskazuju. Raša je prvi dobio zvaničnu funkciju, vodio je Tehnički sekretarijat, koji je kasnije preimenovan u Takmičarsku komisiju. Popović je ubrzo postao potpredsednik Saveza, a Stanković je prvo bio „vođa tima“, a potom generalni sekretar.

Sredinom 1958. godine, novo rukovodstvo odlučilo je da prijavi kandidaturu za organizaciju dvanaestog Prvenstva Evrope, koje je trebalo da se održi 1961. godine. Prijavilo se 19 reprezentacija, jer u to vreme nije bilo kvalifikacija. Igralo se od jutra do mraka osam dana. Jugoslavija je fenomenalnim igrama uspela da se plasira u finale i da tamo zaigra sa nepobedivim SSSR-om.[21] Posle velike borbe, Jugoslavija je izgubila i osvojila srebrnu medalju. Bila je ovo prva medalja u istoriji jugoslovenske košarke i rezultat iznad očekivanja, koji je otvarao novi prostor za takmičenje s najboljim svetskim ekipama. Trener Aleksandar Nikolić predvodio je pobednički tim, a Radivoj Korać osvojio je i titulu najboljeg strelca Evrope sa 216 poena na devet utakmica. Nakon ove medalje, usledila je brza popularizacija košarke u zemlji, nicali su novi klubovi i broj košarkaša počeo je da raste.[22]

Potvrda da je pronađena formula uspeha stigla je dve godine posle prve medalje, 1963. godine na Svetskom prvenstvu u Rio de Žaneiru, gde reprezentacija osvaja srebrnu medalju, iza ekipe Brazila. Na tom šampionatu, pobeđene su i reprezentacija SAD (75:73) i reprezentacija Sovjetskog Saveza (69:67). Kasnije iste godine, na Prvenstvu Evrope u Vroclavu, osvojena je još jedna medalja, bronzana.[23]

Krajem februara 1965. godine, na konferenciji Košarkaškog saveza Jugoslavije održanoj u Sarajevu, dolazi do smene na vrhu i za novog predsednika izabran je jedan od najbližih saradnika tadašnjeg predsednika Kneževića, dr inž. Radomir Šaper. Prvi put u istoriji posleratnog jugoslovenskog sporta, bivši reprezentativac postao je predsednik jednog sportskog saveza.[23] 1967. godine Radomir Šaper ponovo je izabran za predsednika, a u jesen 1967. počela je prava košarka i prvenstvo koje se prvi put igralo u dvoranama, po evropskom kalendaru.

Godine 1970, Jugoslavija je bila domaćin Svetskog prvenstva i u finalnoj utakmici pobedila je reprezentaciju Amerike sa 70:63, osvojivši prvu zlatnu medalju. Istorijski uspeh i osvojenu prvu titulu svetskog prvaka zabeležili su: Ratomir Tvrdić, Ljubodrag Simonović, Vinko Jelovac, Trajko Rajković, Aljoša Žorga, Dragan Kapičić, Ivo Daneu, Krešimir Ćosić, Damir Šolman, Nikola Plećaš, Dragutin Čermak i Petar Skansi, trener Ranko Žeravica i predsednik Košarkaškog saveza Jugoslavije, dr inž. Radomir Šaper.[24]

Na konferencija Košarkaškog saveza Jugoslavije održanoj 26. juna 1970. u Skoplju, za predsednika je opet izabran dr Radomir Šaper, za potpredsednike Željko Cindrić i Nebojša Popović, za generalnog sekretara Bora Stanković, a za predsednika Stručnog saveta Boris Kristančić. Radomir Šaper bio je predsednik Košarkaškog saveza Jugoslavije do 1973. godine, kada je izabran na funkciju generalnog sekretara.[25] Bio je i komesar košarkaškog prvenstva Jugoslavije i idejni tvorac i inicijator YUBA lige, domaćeg prvenstva organizovanog i zamišljenog tako da bude najjače takmičenje na svetu posle američke NBA lige, koje se uoči raspada Jugoslavije svelo na ligu klubova iz Srbije i Crne Gore.[26]

24. avgusta 1972. godine, održan je Kongres Međunarodne košarkaške federacije FIBA, a Radomir Šaper izabran je za predsednika Tehničke komisije FIBA, i na toj funkciji ostao je do smrti, 1998. godine, a zajedno sa Borom Stankovićem bio je i član Centralnog odbora. Nemerljiv je njegov doprinos razvoju i unapređenju košarkaškog sporta u svetu, uvođenjem novih i inovativnih pravila igre i unapređenjem kvaliteta suđenja.[27]

Radomir Šaper bio je inicijator mnogih pozitivnih promena u jugoslovenskoj košarci, pre svega onih koje su se ticale osposobljenosti košarkaške organizacije da strateški rukovodi razvojem igre. Često je istican njegov nemerljiv doprinos u unapređenju košarkaških pravila na međunarodnom nivou.

Od 2001. godine FIBA dodeljuje nagradu „Radomir Šaper“ za velika dostignuća na polju razvoja košarke u svetu. Radomiru Šaperu FIBA je posmrtno dodelila Orden časti, a u Alkobendasu, predgrađu Madrida u Španiji, 1. marta 2007. godine otvorena je Kuća slavnih Međunarodne košarkaške organizacije. Zajedno sa još 38 ličnosti bilo je i 5 košarkaških igrača, trenera, sudija i košarkaških radnika iz Srbije koji su zadužili košarkaški sport. Među njima je i prof. dr Radomir Šaper. Kuća slavnih Međunarodne košarkaške organizacije danas se nalazi u okviru sedišta FIBA-e u mestu Meis, u blizini grada Ženeve u Švajcarskoj.[28]

Povodom 20 godina od smrti Radomira Šapera održan je prvi turnir koji nosi njegovo ime, a na kome su primenjena neka od inovativnih pravila u igranju košarke za čiju primenu se zalagao Radomir Šaper tokom svog života (mešovite muško-ženske ekipe, drugačije bodovanje, trajanje utakmice…). Organizatori turnira su Sportski centar „Radivoj Korać“ i košarkaški klubovi OKK Beograd i ŽKK Radivoj Korać, dok je pehar koji nosi ime Radomir Šapep pobedniku istoimenog turnira, uručio Srđan Šaper, sin Radomira Šapera.[29]

Spomenik velikanima srpske i jugoslovenske košarke otkriven je na košarkaškim terenima na Kalemegdanu u slavu košarkaških velikana, među kojima je i Radomir Šaper, koji su preneli slavu jugoslovenske i srpske košarke.[30]

Košarkaška fondacija objavila je izdanje „Kako se stvarala jugoslovenska košarka” o Radomiru Šaperu, koje se može besplatno preuzeti na sajtu Košarkaškog saveza.[31]

Reference uredi

  1. ^ Sećanje na Radomira Šapera
  2. ^ „Šaper Radomir”. Arhivirano iz originala 2. 6. 2012. g. Pristupljeno 22. 3. 2012. 
  3. ^ a b Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 7.
  4. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 37.
  5. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 38.
  6. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 23.
  7. ^ Profesorka magnetski širila ljubav prema istoriji („Politika”, 14. maj 2017)
  8. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 24.
  9. ^ „Predsednik Beogradskog odbora”. Arhivirano iz originala 14. 1. 2014. g. Pristupljeno 13. 1. 2014. 
  10. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 3.
  11. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 9.
  12. ^ (jezik: engleski)„Kalemegdan, cradle of Serbian basketball”. Evroliga. 18. 1. 2018. Pristupljeno 23. 8. 2020. 
  13. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 10.
  14. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 11.
  15. ^ „Istorija KK crvena zvezda 1 deo”. mojacrvenazvezda.net. 26. 7. 2011. Pristupljeno 24. 7. 2015. 
  16. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 15.
  17. ^ a b Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 17.
  18. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 21.
  19. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 29.
  20. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 30.
  21. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 32.
  22. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 33.
  23. ^ a b Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 34.
  24. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 48.
  25. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 59.
  26. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 89.
  27. ^ Kosanić-Podunavac & Milovanović 2005, str. 104.
  28. ^ „Fiba Hall of Fame”. Arhivirano iz originala 27. 9. 2007. g. Pristupljeno 22. 3. 2012. 
  29. ^ „20 godina od odlaska velikog Radomira Šapera”. Pristupljeno 6. 12. 2018. 
  30. ^ „U spomen velikanima srpske košarke”. Arhivirano iz originala 28. 01. 2019. g. Pristupljeno 12. 12. 2018. 
  31. ^ Podunavac, Jelena Kosanić (2005). Radomir Šaper: kako se stvarala jugoslovenska košarka (na jeziku: engleski). Košarkaška fondacija. ISBN 978-86-85861-01-7. 

Literatura uredi

  • Kosanić-Podunavac, Jelena; Milovanović, Bojan (2005). Radomir Šaper: Kako se stvarala Jugoslovenska košarka. Beograd: Košarkaška fondacija, Publikum. ISBN 978-86-85861-01-7. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Радомир_Шапер&oldid=27552743”