Radoš Jelić

Radoš Jelić
Radoš Jelić
Lični podaci
Datum rođenja	5. mart 1929.
Mesto rođenja	Slatina kod Andrijevice, Kraljevina SHS
Datum smrti	17. april 2008. (79 god.)

Radoš Jelić (5. mart 1929 — 17. april 2008) bio je crnogorski književnik.

Biografija i stvaralaštvo

Otac mu se zvao Radisav Dragov, po zanimanju zemljoranik (1892–1973), a majka Leposava P.Stanisavić (1895–1979) bila je domaćica. Izgnani su iz Metohije 1941. godine. Četvororazrednu osnovnu školu učio u Juniku (opština Dečani), nižu gimnaziju u Beranama i Andrijevici, a učiteljsku u Herceg Novom i Nikšiću (1951). Završio ŠRAO (Školu rezervnih artiljerijskih oficira) u Zagrebu 1952. Vanradno diplomirao na grupi Istorija i geografija VPŠ u Nišu (1955).

Učitelj u selu Vranještica, srez Kolašin (1952-1955); direktor OŠ „Džafer Nikočević“ u Gusinju, opština Plav (1955-25.XII 1960); prosvjetni savjetnik za razrednu i predmetnu nastavu u Zavodu za prosvjetno-pedagošku službu u Beranama za opštine Plav, Berane, Rožaje, Bijelo Polje (1961-1977); pomoćnik direktora u OŠ „Bajoj Jojić“ u Andrijevici (tri mandata; do odlaska u starosnu penziju). Bio poslanik Kulturno-prosvjetnog vijeća Republike Crne Gore (1969-1975), predsjednik književnog kluba „Mihailo Lalić“ u Andrijevici; osnivač i predsjednik Ogranka Vukove zadužbine u Andrijevici.

Književnim stvaralaštvom počeo se baviti u srednjoj školi. Mihailo Lalić ga ohrabrio da priču Rama Đombalaj“ pošalje Pobjedi (1975). Priča mnogo čitana i hvaljena, posle čega se raspisao i iz godine u godinu objavljivao svoje knjige, a i kao koautor (Autobiografska beleška). Prozaist (romani i pripovetke) i sakupljač usmenog stvaralaštva u krajevima u koje Vuk nije dolazio jer nije mogao od aga i begova iz Plava i Gusinja (doline Ibra, Tare i Lima). Sakupljeni materijal dat CANU na raspolaganje, a dio mu objavio Radio Beograd kao IV knjigu Vukova kola pod naslovom "Ptica je šarena spolja a čovjek iznutra" (1978).

On je „pisac sa osobitom imaginacijom i snagom solidnog pripovjednog dara“ (Drago Ćupić, Predlog za dodelu Nagrade „Marko Miljanov“, za 2000). Njegove proze „oslonjene su na narodno kazivanje, priču, tradiciju... i, uglavnom, s istorijskom tematikom“. Inspiracije mu nisu „ličnosti koje beleži istorija, već... ličnosti koje karakterišu vrijeme, sredinu.“ U književnoj obradi polazio od „autentičnog podatka, istorijske i memoarske građe, posebno priče pojedinaca, dobrih pamtiša narodne tradicije, kao šro je i on sam“ (Miloš Vulević, Oslonjenost na narodno kazivanje – o knjizi Šamija). Doista, njegove „knjige i priče su sve gola istina – i događaji i akteri su istiniti“, jer nastojao je da sakupi „etiku, moral. Vasojevića – tog najvećeg srpskog plemena“- o kome je „znao sve što se loše i dobro desilo... za trista godina“ „Autobiografska beleška). Po bogatstvu narodne leksike i jednostavnosti kazivanja njegova proza se „približava vukovskom tipu pripovijedanja“, ali nije lišena bogate metaforičnosti i slikovitosti izgrađenog književnog izraza“ (Drago Ćupić, Predlog...). U njegovim pričama „ima fragmenata osobene poetske snage“, koji „uvjerljivo govore o (...) daru da svijet koji je spoznao i promislio, transponuje u zapis umjetnički vrijedan i (...) nezaobilazan za svaku buduću istoriju etike i filozofije, za posebnu vrstu hrestomatije“ (Zoran Rovčanin, Posebni fragmenti kratke priče – o zbirci "Zle međe").

Dobitnik književne nagrade „17.jul“ (Andrijevica, 1995), SUBNOR Pljevalja nagradio mu i nagradom tri priče (Luka, humka sa osamnaest cvjetova i sinovi – 1991, 1994 I 1997). Dobitnik plakete JNA. Odlikovan Ordenom za vojne zasluge sa srebrnim zracima. Član Udruženja književnika Crne Gore (od 1975). Živio je u Podgorici.

Bibliografija

„Ptica je šarena spolja a čovjek iznutra“ (Radio-televizija Beograd, 1979)
„Zle međe“ (Pobjeda, Titograd, 1986)
„Šamija“ prevedena na engleski jezik (Univerzitetska riječ, Nikšić, 1987)
„Ćutanje na sav glas“ (Računari, Berane, 1994)
„Kob“, roman (Stupovi, Andrijevica, 1997; Obodsko slovo, 1998)
„Badnjak“ (Komovi, Andrijevica, 1999)
„Peto koljeno“, (Pokret, Podgorica, 2004)
„Rodoslovlje Marka Milovanova Jelića po muškoj i ženskoj liniji“, (Pegaz, Bijelo Polje, 2008)
„Izabrana djela“ (petotomna) posthumno, (Pegaz, Bijelo Polje, 2008)
„Sa komskih visina“, posthumno (Pegaz, Bijelo Polje, 2009).

Koautorske knjige

„Slatina i Slatinjani u istoriji i tradiciji“ (SANU, Beograd 1992), koautor sa Milunom K. Jelićem
„Osnivanje i rad Andrijevičke škole 1863-1973“ (Prijepolje, 1973)
„Učiteljska škola u Herceg Novom i Nikšiću 1945-1951“ (Obod, Cetinje, 2000; II izdanje 2001).

Feljtoni

„Sudovanje u Vasojevićima“ (Pobjeda, 1993)
„Školovanje ženske djece u Vasojevićima“ (Pobjeda, 2007)
„Mirenje Mihaila Lalića sa Vasojevićima“ (Pobjeda, 2008)
„Vasojevke u NOR-u“ (Pobjeda, 2007)
„Zapis o Komovima – caru planina“ (Pobjeda, 2007)
„Iz života i vojevenja generala Radomira Vešovića“ (Pobjeda).

Nagrade

Dobitnik književne nagrade „17. jul“ (Andrijevica, 1995)
SUBNOR Pljevlja mu je dodelio I nagradu za tri priče („Luka“, „Humka sa osamnaest cvjetova“ i „Sinovi“ – 1991, 1994. i 1997)
Dobitnik Plakete JNA, odlikovan Ordenom za vojne zasluge sa mačevima.
Orden rada sa srebrenim vijencem.