Википедија

Raul Valenberg

Raul Gustaf Valenberg (šved. Raoul Gustaf Wallenberg; Opština Lidinge, 4. avgust 1912 – nestao 17. januara 1945)[nap 1][1] je bio švedski arhitekta, biznismen, diplomata i humanitarac.[2] Poznat je po tome što je spasao desetine hiljada[3] Jevreja od nemačkih nacista i mađarskih fašista u Mađarskoj okupiranoj od strane nacista za vreme Holokausta, u kasnijim fazama Drugog svetskog rata. Služivši kao specijalni izaslanik Švedske u Budimpešti između jula i decembra 1944, Valenberg je izdavao pasoše koji su štitili Jevreje, i pružao im je utočište u zgradama označenim kao švedska teritorija.[3][2]

Raul Valenberg
fotografija iz pasoša iz juna 1944.
Ime po rođenjuRaul Gustaf Valenberg
Datum rođenja(1912-08-04)4. avgust 1912.
Mesto rođenjaOpština Lidinge
 Švedska
Nestanak17. januar 1945.
Budimpešta, Mađarska
Datum smrtiverovatno 1947. (34 godine)[nap 1][1]
Mesto smrtiMoskva
 Sovjetski Savez
Državljanstvošvedsko
UniverzitetUniverzitet Mičigena
Zanimanjebiznismen i diplomata
DelovanjeSpašavanje mađarskih Jevreja tokom Holokausta.
RoditeljiRaul Oskar Valenberg
Marija Sofija Vising
Veb-sajtwww.raoulwallenberg.net

Dana 17. januara 1945, za vreme opsade Budimpešte od strane Crvene armije, Valenberga je priveo SMERŠ pod sumnjom da se bavio špijunažom, a nakon toga je nestao.[4] Naknadno je javljeno da je umro 17. jula 1947. dok je bio zatvoren od strane KGB u Lubjanci u Moskvi, sedištu KGB koji je u sebi sadržavao zatvor. Motivi za Valenbergovo hapšenje i zatvaranje od strane sovjetske vlade, kao i pitanja koja se tiču njegove smrti i veza sa američkom obaveštajnom službom su i dalje obavijeni velom misterije i predmet su spekulacija.[5][2]

Usled njegovih uspešnih napora u spašavanju mađarskih Jevreja, Valenbengu su dodeljene brojne počasti u decenijama nakon njegove pretpostavljene smrti. 1981, američki kongresmen Tom Lantoš, jedan od ljudi koje je Valenberg spasio, je sponzorisao zakon kojim je Valenberg proglašen počasnim građaninom Sjedinjenih Država, čime je postao druga osoba u istoriji koja je dobila ovu počast. Valenberg je takođe počasni građanin Kanade, Mađarske, Australije i Izraela.[6] Izrael je proglasio Valenberga pravednikom među narodima. Posvećeni su mu brojnni spomenici, i ulice širom sveta su nazvane po njemu. Raul Valenberg komitet Sjedinjenih Država je osnovan 1981. da „ovekoveči humanitarne ideale nenasilne hrabrosti Raula Valenberga”[7] Ovaj komitet dodeljuje godišnju nagradu Raul Valenberg kao priznanje osobama koje ispunjavaju ove ciljeve. Dodeljena mu je Kongresna zlatna medalja Kongresa Sjedinjenih Država „kao priznanje njegovih postignuća i herojskih dela tokom Holokausta.”[8]


Vidi još uredi

Napomene uredi

  1. ^ a b Pretpostavlja se da je umro 1947, ali okolnosti njegove smrti nisu jasne i i dalje su sporne. Po nekim izvorima je bio živ još godinama. 31. jul 1952. je datum smrti koji je u oktobru 2016. proglasila švedska poreska agencija u skladu sa švedskim zakonom.

Reference uredi

  1. ^ a b Stockholm, Agence France-Presse in (31. 10. 2016). „Sweden declares Raoul Wallenberg dead 71 years after disappearance”. The Guardian. 
  2. ^ a b v Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. V-Đ. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 13. ISBN 86-331-2112-3. 
  3. ^ a b „A Swedish Rescuer in Budapest”. Jad Vašem. Arhivirano iz originala 21. 02. 2018. g. Pristupljeno 15. 4. 2018. „spasio je živote desetina hiljada muškaraca, žena i dece, stavivši ih pod zaštitu švedske krune.” 
  4. ^ „Raoul Wallenberg's arrest order, signed by Bulganin in January 1945 – Searching for Raoul Wallenberg Searching for Raoul Wallenberg”. Searching for Raoul Wallenberg. 17. 1. 1945. Arhivirano iz originala 22. 10. 2019. g. Pristupljeno 27. 8. 2018. 
  5. ^ Nadler, John (19. 5. 2008). „Unraveling Raoul Wallenberg's Secrets”. Tajm magazin. Budapest. Arhivirano iz originala 12. 1. 2016. g. 
  6. ^ „Honorary Australian Citizenship to be Awarded to Raoul Wallenberg”. Prime Minister's Press Office, Commonwealth of Australia. 15. 4. 2015. Arhivirano iz originala 30. 4. 2013. g. Pristupljeno 6. 5. 2013. 
  7. ^ „The Raoul Wallenberg Committee of the United States – Our Mission”. Raoulwallenberg.org. Pristupljeno 8. 6. 2013. 
  8. ^ „The Library of Congress: Bill Summary & Status 112th Congress (2011–2012) H.R. 3001”. 26. 7. 2012. Arhivirano iz originala 05. 08. 2012. g. Pristupljeno 17. 05. 2020. 

Dalja literatura uredi

  • Levine, Paul A. Raoul Wallenberg in Budapest: Myth, History and Holocaust (London: Valentine Mitchell, 2010)
  • Matz, Johan. "Sweden, the United States, and Raoul Wallenberg's Mission to Hungary in 1944", Journal of Cold War Studies (2012) 14#3 pp. 97–148 in Project MUSE
  • Dick, Michael (2019). „Raoul Wallenberg: The Making of an American Hero”. Ur.: Kohen, Ari. Unlikely Heroes: The Place of Holocaust Rescuers in Research and Teaching. Lincoln: University of Nebraska Press. str. 110—138. ISBN 978-1-4962-0892-7. 

Spoljašnje veze uredi

 
Raul Valenberg na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Раул_Валенберг&oldid=27630376”