Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine
Referendum o nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine od SFRJ održan je 29. februara i 1. marta 1992. godine.
| Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lokacija | SR Bosna i Hercegovina | |||||||||||||||||||||
| Datum | 29. februara i 1. marta 1992. | |||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
Kada su Slovenija i Hrvatska proglasile nezavisnost od SFRJ 1991. godine, predstavnici Muslimana i Hrvata su u skupštini SR BiH 15. oktobra 1991. godine, na vlastiti predlog i preglasavanjem srpskih poslanika donijeli „Akt o reafirmaciji suverenosti Republike Bosne i Hercegovine“. Tim činom su predstavnici Muslimana i Hrvata odlučili da se povuku predstavnici SR BiH iz rada saveznih organa Jugoslavije dok se ne postigne dogovor između svih republika koje sačinjavaju SFRJ. Na to su pristali predstavnici SDA i HDZ, dok su predstavnici SDS odbili da djeluju po donesenom aktu. Kao odgovor na ovu odluku koja je bila protivna interesima Srba, Srpska demokratska stranka je odgovorila osnivanjem Srpskih autonomnih oblasti, a 9. i 10. novembra 1991. i referendum o osnivanju samostalne Srpske Republike kao sastavnog dijela Jugoslavije.[1] Politički predstavnici Muslimana su ovaj referendum proglasili nevažećim.[1] Na dan 9. januara Srpska skupština je proglasila Srpsku Republiku Bosnu i Hercegovinu koja je sastavni dio Jugoslavije.[1]
Dana 25. januara 1992. predstavnici Muslimana i Hrvata su donijeli odluku o održavanju referenduma o nezavisnosti SR BiH. Ovu odluku su donijeli pošto je većina srpskih članova skupštine protestno napustila sjednicu. Srpski predstavnici su pozvali pripadnike srpskog naroda da bojkotuju referendum.[2]
Po skupštinskoj odluci, referendumsko pitanje je glasilo: "Jeste li za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, državu ravnopravnih građana, naroda BiH - Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji u njoj žive?". Muslimanske i hrvatske stranke pozvale su stanovništvo na izlazak, dok su srpske strane pozvale na bojkot referenduma. Referendum je održan 29. februara i 1. marta 1992. Na referendumu je glasalo 63,6% stanovnika, od kojih se 99,7% izjasnila za nezavisnost.[3]
Velika većina Srba je bojkotovala referendum, te je izlaznost bila 63,7% građana SR BiH, od čega je 92,7% glasalo za nezavisnost. Tadašnji zakonski uslov za afirmaciju rezultata referenduma je bio da na referendum izađe više od dvije trećine građana (više od 66%), te da isti broj afirmativno glasa.[1] Ovaj uslov nije ispunjen. Politički predstavnici Srba su ovaj referendum proglasili nevažećim. Skupština nije nikad proglasila nezavisnost.[1][4]
Neredi
urediNa dan 1. marta 1992, drugi dan referenduma, pripadnik Zelenih beretki Ramiz Delalić je pucao na srpsku svadbenu povorku na Baščaršiji i pritom ubio mladoženjinog oca Nikolu Gardovića. Kao odgovor na ovo ubistvo, naoružani Srbi su iste večeri podigli barikade po Sarajevu, a u razdoblju od 1. do 5. marta podigli su barikade pored Sarajeva i u još nekim gradovima (Brod, Šamac, Derventa, Odžak). Muslimani su kontrolisali centar Sarajeva, dok su Srbi kontrolisali ostatak grada, kao i uzvišenja oko njega. Nakon apela javnosti, Radovan Karadžić i Alija Izetbegović su 3. marta održali sastanak u štabu JNA u centru Sarajeva uz posredovanje generala JNA Milutina Kukanjca. Nakon oštre rasprave, Karadžić i Izetbegović su se saglasili da red u gradu održavaju mješovite patrole JNA i policije. Međutim, tokom marta usledila su puškaranja i barikade po pojedinim gradovima i tom prilikom nastradalo je više desetina osoba. Započeo je rat u Bosni i Hercegovini, koji je kao konačan ishod, nakon Dejtonskog sporazuma, imao ukidanje Republike Bosne i Hercegovine i stvaranje dejtonske Bosne i Hercegovine, sa dva ravnopravna entiteta - Republikom Srpskom i Federacijom Bosne i Hercegovine.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b v g d „Nekad bilo: Svi naši referendumi”. RTRS. 10. 5. 2011.[mrtva veza]
- ^ a b „Čengić: Rat u BiH je počeo 1. marta 1992.”. Radio-televizija Republike Srpske. 29. 2. 2012. Pristupljeno 2. 3. 2012.
- ^ Vukoja, Sitarski, 2016., str. 25.
- ^ Nova srpska politička misao: Dan nezavisnosti - Od koga i čega? 10.03.2011. Arhivirano na veb-sajtu Wayback Machine (8. jun 2011) (jezik: srpski)
- ^ „Srpska ne praznuje 1. mart”. Radio-televizija Republike Srpske. 1. 3. 2012. Pristupljeno 2. 3. 2012.
Literatura
uredi- Burg, Steven L.; Shoup, Paul S. (1999). The War in Bosnia-Herzegovina: Ethnic Conflict and International Intervention. Armonk, N.Y.: M.E. Sharpe.
- Žilović, Marko (2013). „Etnifikacija politike u Hrvatskoj i Bosni pred ratni raspad Jugoslavije” (PDF). Sintezis. 5 (1): 1—19. Arhivirano iz originala (PDF) 19. 08. 2019. g. Pristupljeno 12. 06. 2019.