Riječka nahija
Ovaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. Ako ste u mogućnosti, poboljšajte ovaj članak. |
Riječka nahija je bila jedna od četiri nahije Stare Crne Gore.[1]
| Riječka nahija | |
|---|---|
 Položaj Riječke Nahije na karti CG | |
| Najveći gradovi | Rijeka Crnojevića (Cetinje) |
| Država | Crna Gora |
| Administrativna jedinica | Opština Cetinje Opština Zeta |
Geografija
urediRiječka nahija se nalazi jugoistočno od Katunske, a graniči se : sa severa Lješanskom nahijom, sa istoka Lješanskom i Zetskom i unekoliko Skadarskim Blatom, sa juga Crmničkom, sa zapada Katunskom i u uskom pojasu Bokom kotorskom prema Budvi. U ovoj nahiji najveće su planine Obzovica sa 1100 i Debeljak sa 1010 metara nadmorske visine, a najveća su brda: Ceklinštak, Vodnik, Velja Gora, Dobrštak, Viranj i Vrtijeljka, Leperić.
U ovoj nahiji nalazi se Riječka ravnica na sjevernoj strani Skadarskoga blata.
Kroz ovu nahiju teku reke: Rijeka Crnojevića, koja izvire iz Obodske pećine, a uvire u Skadarsko jezero, Karuč, koju zimi potopi jezero. Na rubnom pojasu prema ostrvu Vranjina kroz Riječku nahiju se Morača uliva u Skadarsko jezero. Riječkoj nahiji pripada i severni dio Skadarskog Jezera i ostrvo Vranjina.
Putevi
urediOvu nahiju je spajao sa Katunskom kolski put od Cetinja do Rijeke, a sa Zetskom od Rijeke do Podgorice preko Lješanske nahije. Konjanički put se pružao u pravcu Spuža. Vodom se moglo ploviti po Rijeci Crnojevića i po Skadarskom Jezeru do Vira, Skadra i Plavnice.
Podneblje
urediU ovoj je nahiji podneblje ugodno. U njoj uspevaju dobro svi domaći usevi i svakovrsno voće: smokva, murva, loza, šipak i druga. Gore su obrasle: dubom, jasenom, rujevinom, zanoveti i drugim drvećem. Domaće životinje ima malo a od divljači ima najviše: zečeva, lisica i kunica uz prisustvo veprova, medveda i vukova.
Poznata mjesta
urediJedina varoš u ovoj nahiji je bila Rijeka, koja se nalazi pod brdom Kostadinom s lijeve strane rijeke Crnojevića, a ima 84 stanovnika. Leta su izuzetno topla, a zime blage. Zbog svog položaja u senopadu zimi obdanica traje vrlo kratko. Ovde je Knjaz podigao zimski dvorac Ljeskovac. Na Rijeci postoji okružni sud, uprava varoši, opština, telegraf i pošta. U blizini na suprot varoši Rijeke, na desnoj obali rijeke Crnojevića, uzdiže se brdašce Obod, na kome je nekadašnji vladar Crne Gore Ivan Crnojević sazidao bio grad 1482. godine. Ovde je danas osnovna škola i crkva. Grad Obod još je stoga značajan, što je tu bila smeštenasrpsko-slovenska knjiga štampana 1493. god. Carev laz, koji se nalazi između Lješanske i Riječke nahije, Žabljak, znamenit kao prestonica Zete. Njega je sazidao Stefan Crnojević. Danas je tvrđava. Dobr sko selo znatno je zbog toga, što je u njemu manastir, u kome je vladika Danilo učio školu i postao vladar Crne Gore. Ovaj je manastir iz doba, kad su Crnom Gorom upravljali vladike iz raznih plemena. U njemu je još tada živio vladika Sava Očinić. Za Kostadinom, na Mracelju i Meterizima bile su žestoke i krvave bitke 1862. godine sa Turcima. Ostrvo Vranjina, u Skadarskome Blatu, znatno je, što je na njemu bio iz staroga doba manastir, u kojemu je bila mitropolija zetska, dok je još Zeta bila država. Na novo ga je podigao Knjaz Nikola I. Ostrvo Kom u Skadarskom Blatu, na njemu je grob Stevana Crnojevića, nekadašnjeg vladara Zete. Ostrvo Lesandro u Skadarskome Blatu sa tvrđavom.
Na Skadarskom Blatu čuveni su ribolovi: Karuč, Ploča, Bazagur, Ranj, Đurovo i Kaluđerovo Oko. Na Karuču je bila bitka 1862. god.
Istorija
uredi
Slabljenjem Srpske despotovine Venecija pokušava da zauzme pozicije prema Srbiji i finansira dolazak porodice Crnojević na prostor oko Skadarskog jezera gde organizuju svoj feudalni posed u formu državice sa centrom u današnjoj Riječkoj nahiji: Žabljaku Crnojevića i Rijeci Crnojevića. Za vreme kratkotrajnog postojanja, Zetska država često priklanja Srbiji, Hercegovini, Veneciji ali i Osmanskom carstvu. U periodu dominacije Venecije nad Zetom, Crnojevići dobijaju preko iste štampariju drugom polovinom petnaestog stoleća koja je smeštena najpre u Obodu ali se brzo seli na novonastalo Cetinje u kojem je radila svega dve godine.
Crnojevići dobrovoljno ustupaju Zetu Osmanskom carstvu koje organizuje nove teritorijalne jedinice. Nastaje Crnogorski sandžak i nahije kao opštine po čemu je i Riječka nahija dobila ime.
Pod osmanskom vlašću, postepeno se razvija nova socijalna struktura. U četri nahije prisutno je muslimansko stanovništvo. Vremenom nastaju plemena kao oblik organizacije. Jedan od osnovnih privrednih aktivnosti postaje pljačka bokeških i hercegovačkih trgovaca i karavana.
Riječka nahija sa Crnom Gorom nakratko ulazi u uniju sa Rimskim papom 1640. godine.
Rast ruskog prisustva u Evropi povećava uticaj i u hrišćanskim delovima Osmanskog carstva i razvijaju interesovanje za ovo područje Jadrana i finansiraju porodicu Petrović i njima podređeno stanovništvo ali crnogorska plemena i dalje ostaju nezavisna jedna od drugih. Nakon što Rusija poziva na ustanak, Ahmed paša kreće iz Spuža u pohod i sudara se sa crnogorskim ustanicima na putu ka Cetinju, u Riječkoj nahiji, okolo Češljara, Meteriza i Đalaca. Po usmenom predanju su Crnogorci pobedili ali ipak Ahmed paša uspešno ulazi u Cetinje koje je zapalio.
Ponovo će preko Riječke nahije, ovaj put regularna osmanska vojska, napadati Cetinje. Trupe Omer Paše Latasa 1853. diplomatijom Rusije zaustavljaju svoj pohod u Meterizima i sprečavaju novi pad Cetinja, da bi se isto opet ponovilo 1862. godine kada je potpisan Mir u Rijeci Crnojevića.
U Prvom balkanskom ratu je značajan broj Riječana uzeo učešće u pohodu na Skadar.
U Drugom svetskom ratu Riječka nahija postaje jezgro partizanskog pokreta. Ovaj kraj je imao 26 narodnih heroja, među najviše u Jugoslaviji.
Stanovništvo
urediU ovom regionu živi ispod 500 stanovnika a najveće naselje je Rijeka Crnojevića sa 84 stanovnika. Većina stanovnika se izjašava kao Crnogorci uz značajno prisustvo Srba kojih najviše ima u Rijeci gde čine 32% lokalnog stanovništva. Region prolazi kroz značajni gubitak stanovništva koje traje od kraja Drugog svetskog rata do danas. Većinu stanovništva čine ljudi starije životne dobi. Između 2011. i 2023. godine, sama Rijeka je pala sa 175 na 84 stanovnika što čini pad od preko 50% stanovništva između dva popisa. U prvim posleratnim popisima, Nahija je imala oko 2500 stanovnika a sama Rijeka preko 800.
Plemena
urediRiječku nahiju nastanjuju pripadnici pet plemena: Ceklin sa Ceklinskom Župom i Kosijerima, Dobrsko Selo sa Dobrskom Župom, Ljubotinj i Građani. Peto pleme su Bjelice koji obuhvataju Đalce i Zagoru.
Ekonomija
uredi
Poljoprivreda je bila osnovna ekonomska aktivnost većine stanovništva. Region ima dugu tradiciju proizvodnje vina. U obalnim krajevima je značajan udeo ribarstva. Najveći i najsloženiji proizvodni pogoni su bili Fabrika za preradu slatkovodne ribe i hidroelektrane u Rijeci i Građanima na samoj granici sa Crmnicom, zatim, Fabrika oružja (1886), takođe u Rijeci. Rijeka Crnojevića je bilo najveće urbano naselje i trgovački centar regiona uz razvijen zanat. Rijeka je imala svoju luku preko koje je trgovala sa Virom i Skadrom. Godine 1873. u Rijeci se osniva pilana za eksploataciju obližnjih šuma i to je bila prva industrijska proizvodnja u Crnoj Gori.
U gradu je osnovana prva apoteka u Crnoj Gori.
Izgradnjom nove magistrale Cetinje-Titograd, Rijeka i polako gubi na značaju i broj radne snage biva u stalnom padu. Danas je struktura ekonomije drugačija i osnovna privredna aktivnost su turizam i ugostiteljstvo zbog svoje privlačne geografije.
Znameniti Riječani
urediBranko Kostić, v.d. Predsednika predsedništva SFR Jugoslavije
Danilo II, Mitropolit crnogorsko primorski
Petar Lubarda, najveći srpski slikar
Peko Dapčević, narodni heroj, ambasador i Načelnik generalštaba JNA
Ljubo Vučković, narodni heroj, General-pukovnik i Načelnik generalštaba JNA
Ilija Kostić, Narodni heroj, General-pukovnik JNA i stric Branka Kostića
Petar Strugar, glumac
Nikola Kusovac, istoričar umetnosti
Filip Vujanović, Predsednik Crne Gore
Vlado Dapčević, revolucionar
Stevan Jovetić, fudbaler
Marko Janković (fudbaler), fudbaler
Milan Vukotić, fudbaler
Andrija Jovićević, etnolog
Ivan Strugar, prvak sveta u kik boksu
Pahomije, Mitropolit cetinjski
Filip Bajković, narodni heroj General-pukovnik JNA predsednik Narodne skuštine SR Crne Gore
Petar Vojvodić, narodni heroj i poslanik u Skupštini
Petar Brajović, narodni heroj i General pukovnik JNA
Pavle Jovićević, narodni heroj i član CK SK Srbije
Đoko Vukićević, narodni heroj i General-major JNA
Blažo Janković, narodni heroj, General-pukovnik i pomoćnik načelnika generalštaba JNA
Reference
urediVidi još
urediLiteratura
uredi- Denton, William (1877). Montenegro, its people and their history. London: Daldy, Isbister & Company.
- Erdeljanović, Jovan (1926). Stara Crna Gora: Etnička prošlost i formiranje crnogorskih plemena. Srpski etnografski zbornik. 39. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Ljušić, Radoš (2001). Istorija srpske državnosti. 2. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2013). Istorija Srba u Crnoj Gori 1496-1918. Novi Sad: Prometej.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2017). Srbi u Crnoj Gori 1496-1918. Nikšić: Institut za srpsku kulturu.
- Radusinović, Pavle S. (1985a). Naselja Stare Crne Gore: Opšti dio. 1. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
- Radusinović, Pavle S. (1985b). Naselja Stare Crne Gore: Posebni dio. 2. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
- Stanojević, Gligor (1975). „Crna Gora u XVI vijeku”. Istorija Crne Gore. knj. 3, sv. 1. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 1—88.
- Stanojević, Gligor (1975). „Crna Gora u XVII vijeku”. Istorija Crne Gore. knj. 3, sv. 1. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 89—227.
- Stanojević, Gligor (1975). „Crna Gora u XVIII vijeku”. Istorija Crne Gore. knj. 3, sv. 1. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 229—499.
- Stefanović-Karadžić, Vuk (1837). Montenegro und die Montenegriner: Ein Beitrag zur Kenntniss der europäischen Türkei und des serbischen Volkes. Stuttgart und Tübingen: Verlag der J. G. Cotta'schen Buchhandlung.
- Stefanović-Karadžić, Vuk (1969). „Crna Gora i Crnogorci: Prilog poznavanju evropske Turske i srpskog naroda”. Etnografski spisi: O Crnoj Gori. Beograd: Prosveta. str. 265—354.
