Rožaje
Rožaje je grad i sedište istoimene opštine na krajnjem istoku Crne Gore. Pripada crnogorskom dijelu Raške oblasti. Prema popisu iz 2011. bilo je 9.422 stanovnika.
Rožaje | |
|---|---|
 Panorama Rožaja | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Crna Gora |
| Opština | Rožaje |
| Stanovništvo | |
| — (2011) |  9.422 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 50′ 23″ S; 20° 10′ 04″ I / 42.839666° S; 20.167666° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 1.109 m |
  Rožaje Rožaje na karti Crne Gore | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 84310 |
| Pozivni broj | 051 |
| Registarska oznaka | RO |
| Veb-sajt | www |
Geografija uredi
Rožaje, varošica u izvoru reke Ibar, se razvilo na mjestu gdje se ukrštavaju putevi: jedan od Kosovske Mitrovice preko planine Cmiljevice (u Rožajama) pa dalje za Plav i Gusinje, a drugi važniji od Peći preko prevoja Kule i Turjana (u Rožajama) i dalje. Rožaje je na velikoj visini (1.000 m), a klima je kontinentalna.[1]
Istorija uredi
Vrijeme nastanka Rožaja ne može se tačno utvrditi, ali je pouzdano ustanovljeno da se naselje pod imenom Rožaje pominje u osmanskim popisnim defterima iz 16. vijeka. Tako je u popisnom defteru Prizrenskog sandžaka iz 1571. godine zabilježeno da se selo Rožaje nalazilo u sastavu nahije Trgovište, čije se prvovitno sjedište nalazilo u starom Trgovištu (lokalitet Pazarište, ispod Starog Rasa). Isti defter bilježi da se kod Rožaja nalazio i manastir Svetog Petra, čiji je starješina bio kaluđer Simeon.[2]
Značaj Rožaja dodatno je porastao kada je staro Trgovište zapustelo, usljed čega je sjedište istoimene nahije preneto upravo u Rožaje. Od tog vremena, i samo mjesto Rožaje počelo je po nazivu nahije da se naziva Trgovištem. Pod tim imenom pominju ga i čuveni turski putopisci Evlija Čelebija i Mustafa hadži-Kalfa, koji je zapisao da u tom mjestu i polovinom 17. vijeka žive samo Srbi [3]. Za nastanak imena Rožaje postoji više tumačenja. Po jednom, kojeg podržava većina tumača, grad je dobio ime po imenu starog utvrđenja „Rogaje“, a francuski putopisac Ami Bue ime Rožaje izvodi iz riječi „rog“ po krečnjačkim klikovima koji se nalaze ispod Ganića krša. Arheološka nalazišta svjedoče, međutim, o ljudskim naseobinama iz prastarih vremena, čak i prije nove ere. Prije dolaska Slovena, ovdje su boravili Iliri i Rimljani. U srednjem vijeku, područje Rožaja i Bihora predstavljalo je središnji dio srednjovjekovne države Raške. Dokaz za to su arheološki nalazi Grac, Gospođin vrh, Gradina, Bačevac, te tumulusi, ostaci crkava i manastira, isposničke pećine, stara groblja, u narodu poznata kao latinska i grčka. Od 1912. godine, rožajski kraj nalazi se u sastavu države Crne Gore.
Prvi moderni put u Rožaju je bio banovinski put Novi Pazar - Berane 1934.[4]
Stanovništvo uredi
Prema popisu iz 1981. godine u gradu je živelo 7.336, 1991. godine - 9.033 i 2003. godine - 9.121 stanovnika.
U naselju Rožaje živi 6.019 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 30,1 godina (29,5 kod muškaraca i 30,7 kod žena). U naselju ima 2.114 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 4,31.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Bošnjacima (prema popisu iz 2003. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 45 | 49 | ||
| 80+ | 17 | 43 | ||
| 75—79 | 34 | 44 | ||
| 70—74 | 82 | 72 | ||
| 65—69 | 127 | 128 | ||
| 60—64 | 133 | 168 | ||
| 55—59 | 167 | 153 | ||
| 50—54 | 227 | 239 | ||
| 45—49 | 295 | 284 | ||
| 40—44 | 348 | 339 | ||
| 35—39 | 292 | 346 | ||
| 30—34 | 269 | 364 | ||
| 25—29 | 302 | 350 | ||
| 20—24 | 348 | 415 | ||
| 15—19 | 426 | 404 | ||
| 10—14 | 471 | 486 | ||
| 5—9 | 434 | 385 | ||
| 0—4 | 456 | 379 | ||
| Prosek : | 364 | 124 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 3.112 | 1.088 | 1.896 | 56 | 45 | 27 |
| Ženski | 3.398 | 1.021 | 1.956 | 307 | 86 | 28 |
| UKUPNO | 6.510 | 2.109 | 3.852 | 363 | 131 | 55 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1.140 | 46 | 0 | 0 | 169 |
| Ženski | 610 | 31 | 0 | 0 | 64 |
| UKUPNO | 1.750 | 77 | 0 | 0 | 233 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 19 | 25 | 139 | 96 | 108 |
| Ženski | 5 | 1 | 122 | 25 | 14 |
| UKUPNO | 24 | 26 | 261 | 121 | 122 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 14 | 21 | 141 | 116 | 38 |
| Ženski | 10 | 10 | 57 | 118 | 75 |
| UKUPNO | 24 | 31 | 198 | 234 | 113 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 74 | 0 | 0 | 134 | |
| Ženski | 30 | 0 | 0 | 48 | |
| UKUPNO | 104 | 0 | 0 | 182 | |
Saobraćaj uredi
Rožaje je smješten na glavnom putu između Crne Gore i Metohije, a povezan je i sa Novim Pazarom.
Kulturno-umetnička društva uredi
Poznate ličnosti uredi
- Ibrahim Hadžić, srpski književnik
- Draško Magdelinić, srpski guslar, ktitor i privrednik[8]
- Asim Mujević, bubnjar i jedna od osnivača grupe Smak
- Stojana Magdelinić, srpska književnica
- Ćazim Lukač, narodni poslanik i profesor
Galerija uredi
-
Panorama Rožaja -
Džamija sultana Murata II -
Hotel u Rožajama -
Ganića kula -
Albanska muška nošnja iz rožajskog kraja -
Narodna nošnja rožajskog kraja -
Izvor rijeke Ibar -
Ganića kula -
Planina Hajla -
-
Crkva Ružica -
Festival Zlatna pahulja 2012. godine
Reference uredi
- ^ Narodna enciklopedija, 1925 g. - knjiga 3. - stranica 970.
- ^ Katić 2010, str. 269, 346-347.
- ^ Selimović, Salih (2017). Raška ili Sandžak, pp. 188. Beograd: Srpska radikalna stranka.
- ^ "Politika", 27. okt. 1934, str. 12
- ^ Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2005. COBISS-ID 8764176.
- ^ Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2004. ISBN 978-86-84433-00-0.
- ^ Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. oktobar 2004. COBISS.CG-ID 8489488.
- ^ „In memoriam: Draško Magdelinić • Radio ~ Svetigora ~”. svetigora.com (na jeziku: srpski). 2023-08-25. Pristupljeno 2023-08-29.
Literatura uredi
- Katić, Tatjana (2010). Opširni popis Prizrenskog sandžaka iz 1571. godine (PDF). Beograd: Istorijski institut.
- Hrabak, Bogumil (2007). „Vojnuci u Trgovištu (Rožaju), Bihoru, Budimlji, Peći i Klopotniku 1485. godine”. Novopazarski zbornik. 30: 83—89. Arhivirano iz originala 10. 06. 2020. g. Pristupljeno 30. 05. 2019.
