Rusini u Republici Srpskoj
Rusini u Republici Srpskoj (rusin. Rusnaci u Republiki Serbskeй) su građani rusinskog porijekla i rusinske etničke pripadnosti, koji žive i rade na teritoriji Republike Srpske. Rusini predstavljaju jednu od najmalobrojnijih nacionalnu manjinu na teritoriji Republike Srpske. Njihova istorija na ovim prostorima traje od dolaska austrougarske okupacione vlasti 1878. godine, kada prve rusinske porodice iz zapadne Galicije, današnje Ukrajine naseljavaju područja prnjavorske, laktaške, čelinačke, derventske i susjednih opština. Sa sobom su donijeli svoju kulturu, običaje, tradiciju i jezik koji su se i danas zadržali u Srpskoj.[1]
| Руснаци у Републики Сербскей | |
|---|---|
  | |
| Ukupna populacija | |
| 19 (2013) | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
| Banja Luka | 6(2013) |
| Brčko | 4(2013) |
| Prnjavor | 3(2013) |
| Jezici | |
| Srpski jezik Rusinski jezik (12)[a] | |
| Religija | |
| Grkokatolicizam Grkokatolička crkva Pravoslavlje Ukrajinska pravoslavna crkva | |
| Srodne etničke grupe | |
| Rusi Ukrajinci | |
Rusini su jedna od sedamnaest službenih nacionalnih manjina u Republici Srpskoj, a njihove interese zastupaju predstavnici i delegati u Vijeću naroda Republike Srpske, Savjetu nacionalnih manjina i Savezu nacionalnih manjina. Delegati iz Vijeća naroda se raspoređuju u radna tijela, Savjet nacionalnih manjina bira predsjednika, potpredsjednika i sekretara, dok Savez nacionalnih manjina bira predsjednika, potpredsjednika i Koordinaciono tijelo, koje 2016. godine zamjenjuje Upravni odbor. Rusini nisu učestvovali u osnivanju Saveza nacionalnih manjina, a do sada nisu imali delegate u sazivima Vijeća naroda, Saveza nacionalnih manjina i Savjeta nacionalnih manjina.
Istorijat uredi
Prema istorijskim podacima, o doseljavanju stranih naroda na područje bivše Jugoslavije, Rusini su prvi put naselili ove prostore sredinom 18. vijeka, ali tek popis iz 1746. godine svjedoči o boravku većeg broja rusinskih porodica u ovim krajevima. Rusini su se na teritoriju današnje Republike Srpske doselili iz istočne Galicije i u manjem broju iz Zakarpatja krajem 19. i početkom 20. vijeka. Razlozi njihovog doseljavanja bili su kao i kod ostalih naroda uglavnom ekonomske prirode. Na prostore Republike Srpske ih je privukla propaganda koja se širila po austrougarskoj državi o besplatnoj dodjeli zemlje i oslobađanju od poreza, te su iz tog razloga naseljavali ravničarske krajeve, prostor između Dervente i Banje Luke, posebno oblasti oko Prnjavora. Rusini su na teritoriji Republike Srpske bili najpoznatiji u narodu pod nazivom Galicijani, prema oblasti iz koje su doselili. Najveća koncentracija doseljenih Rusina bila je oko Prnjavora i Prijedora, u slabo naseljenom kraju iz kojeg se muslimansko stanovništvo nakon austrougarske okupacije BiH iselilo u Tursku. Rusinski su doseljenici u tom kraju iskrčili brojne hektare šume i pretvorili ih u obradive površine. Prve godine nakon dolaska na ove prostore su bile teške za Rusine. Rusinski hroničar Josif Grodski piše kako je rusinskim doseljenicima puno pomagalo domaće stanovništvo i navodi slučajeve kad jedan musliman u Čelincu organizovao prikupljanje hrane za jednog siromašnog Rusina, te kako Hrvati pomažu oko gradnje grkokatoličkih crkava.[1]
Prve godine života u tim krajevima bile su izuzetno teške i naporne, a tek 1909. godine osnovana je prva rusinska čitaonica Društva „Prosvita“ u Prnjavoru, a sljedećih godina i u Srpcu, Mujincima, Banjoj Luci, Staroj Dubravi, Kozarcu i Kamenici, Rusini su osnivali društva za njegovanje rusinske kulture, običaja i tradicije, kao i čitaonice gdje se prikupljala literatura na rusinskom jeziku.[2]
Religija uredi
Rusini u Republici Srpskoj, kao i većina njihovih sunarodnika, u okolnim zemljama, Srbiji i Hrvatskoj, kao i širom svijeta su uglavnom grkokatolici, dok ima i mali broj pravoslavaca.[3] Grkokatolička crkva trenutno na teritoriji Srpske ima deset parohija sa 19 hramova i kapela. Ovih deset parohija ulaze u sastav Grkokatoličkog vikarijata u Bosni i Hercegovini u kojem djeluje sedam sveštenika. Na teritoriji Vikarijata djeluju i monahinje Vasilijanke i Služebnice, a bosanskohercegovački Vikarijat je u sastavu Križevačke eparhije koja u sebi okuplja vjernike grkokatolike Hrvatske, Slovenije i Bosne i Hercegovine.[4][5] Križevačka eparhija Grkokatoličke crkve u Hrvatskoj, Sloveniji, Bosni i Hercegovini i Srbiji se sastoji od nekoliko crkvenih upravnih tijela, od kojih je jedan Bosansko-hercegovački vikarijat sa sjedištem u Trnopolju, pod čiju jurisdikciju ulaze sve grkokatoličke parohije u Republici Srpskoj.[6]
Kultura uredi
Pripadnici rusinske nacionalne manjine u Republici Srpskoj, trude se da kroz svoje aktivnosti zadrže tradiconalni način života, običaje, kulturu i kuhinju kao u matičnoj zemlji.[7]
Udruženja uredi
U Republici Srpskoj, postoji jedno udruženje, koje okuplja pripadnike rusinske zajednice. To je Udruženje Rusina „Rusini” u Brčkom.[8]
Rasprostranjenost uredi
Po popisu stanovništva 2013. u Bosni i Hercegovini, a prema podacima koje je izdao Republički zavod za statistiku, i koji su jedini validni za Republiku Srpsku, u Republici Srpskoj je živjelo 19 Rusina.[9] Rusini nastanjuju sljedeće opštine i gradove:
| Rusini, po opštinama i gradovima, prema popisu stanovništva 2013. u Republici Srpskoj | ||||||
| jedinica lokalne samouprave | ukupno | |||||
| ukupno | 19 | |||||
| Banja Luka | 6 | |||||
| Bijeljina | 1 | |||||
| Brčko [b] | 4 | |||||
| Derventa | 1 | |||||
| Doboj | 1 | |||||
| Kozarska Dubica | 1 | |||||
| Kotor Varoš | 1 | |||||
| Modriča | 1 | |||||
| Prnjavor | 3 | |||||
| Srbac | 2 | |||||
| Trebinje | 1 | |||||
| Šamac | 1 | |||||
Značajne ličnosti uredi
- Slavko Vinaji, karatista,[10][11] potpukovnik Vojske Republike Srpske[12] i pukovnik Oružanih snaga BiH.[13]
- Tijana Vučurević, član Savjeta nacionalnih manjina BiH, iz Republike Srpske i prvi zamjenik predsjedavajućeg u drugom sazivu.[14]
- Dario Lukić, predsjednik Udruženja Rusina u Brčkom i član Savjeta nacionalnih manjina Brčko Distrikta.[15]
- Andrija Segedi, prvi paroh, najstarije grkokatoličke parohije osnovane u na teritoriji današnje Republike Srpske u Prnjavoru 1987. godine.[16]
Vidi još uredi
Napomene uredi
- ^ Broj stanovnika Republike Srpske kojima je Rusinski jezik, maternji jezik.
- ^ Brčko Distrikt, službeno Brčko Distrikt Bosne i Hercegovine, jedinica je lokalne samouprave pod suverenitetom Bosne i Hercegovine, koja je formalno pod zajedničkom upravom Republike Srpske i Federacije BiH.
Reference uredi
- ^ a b „Rusini u BiH: Narod iz ničije zemlje u ničijoj zemlji”. Prometej. Pristupljeno 7. 1. 2018.
- ^ Izvještaj 2015, str. 107.
- ^ Izvještaj 2015, str. 109.
- ^ „Banjalučka „Plava crkva“ – jedinstvo najljepših hrišćanskih običaja”. Voks. Pristupljeno 9. 12. 2022.
- ^ „Parohija Hrista Carja”. Žumberački vikarijat. Pristupljeno 25. 2. 2017.
- ^ „Bosansko-hercegovački vikarijat”. Križevačka eparhija. Pristupljeno 9. 12. 2022.
- ^ Izvještaj 2015, str. 110.
- ^ „Registri poslovnih subjekata u Bosni i Hercegovini”. Pravosuđe.ba. Pristupljeno 9. 12. 2022. line feed character u
|title=na poziciji 29 (pomoć) - ^ „Rezultati Popisa 2013, Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. Republički zavod za statistiku. Pristupljeno 3. 5. 2017.
- ^ press (2022-05-08). „Odličan nastup Zanshinaca na Srpska Open 2022 ⋆ ZANSHIN Banja Luka”. ZANSHIN Banja Luka (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 2023-05-08.
- ^ Srpska, RTRS, Radio Televizija Republike Srpske, Radio Television of Republic of. „Može li karate biti i stil života? (VIDEO)”. DRUŠTVO - RTRS. Pristupljeno 2023-05-08.
- ^ „Spisak profesionalnih vojnika 30. kadrovskog centra” (PDF). Kliks. Pristupljeno 8. maj 2023.
- ^ „Početak Kursa grčkog jezika”. www.mod.gov.ba. Pristupljeno 2023-05-08.
- ^ „Savjet nacionalnih manjina BiH - drugi saziv”. Parlamentarna skupština BH. Pristupljeno 29. 4. 2020.
- ^ „Savjet nacionalnih manjina”. Skupština Brčko Distrikta. Pristupljeno 9. 12. 2022.
- ^ Doprinos 2021, str. 317.
Literatura uredi
- Savez nacionalnih manjina Republike Srpske (2016). „Riječ nacionalnih manjina”. 1: 68.
- Savez nacionalnih manjina Republike Srpske (2017). „Riječ nacionalnih manjina”. 2: 67.
- Savez nacionalnih manjina Republike Srpske (2018). „Riječ nacionalnih manjina”. 3: 106.
- Savez nacionalnih manjina Republike Srpske (2019). „Riječ nacionalnih manjina”. 4: 112.
- Opština Prnjavor (2019). „Bilten Mala Evropa”. Ukrajinci. 1: 25.
- Vijeće nacionalnih manjina BiH (2015). „Nacionalne manjine u BiH”. Izvještaj.
- Hrvatski institut za istorju (2011). „Rusini o sebi na stranicama Ruskih novina”: 41.
- Katarina Koprek (2021). „Doprinos Andrije Segedija na području crkvene i svetovne muzike”: 337.