Википедија

Sava Šumanović

српски сликар

Sava Šumanović (Vinkovci, 22. januar 1896 — Hrvatska Mitrovica, 30. avgust 1942) bio je srpski slikar. Smatra se jednim od najznačajnijih slikara srpske umetnosti dvadesetoga veka.[1][2]

Sava Šumanović
Sava Šumanović
Lični podaci
Datum rođenja(1896-01-22)22. januar 1896.
Mesto rođenjaVinkovci, Austrougarska
Datum smrti30. avgust 1942.(1942-08-30) (46 god.)
Mesto smrtiHrvatska Mitrovica, Kraljevina Jugoslavija (dejure)
NDH (defakto)
Potpis
Šumanović u ranom detinjstvu.

Njegov opus obuhvata 800 slika i 400 crteža i skica. Uvršten je u 100 najznamenitijih Srba.

Savu Šumanovića su 30. avgusta 1942. godine ubile ustaše. Najpre je odveden u zatvor u Hrvatskoj Mitrovici (današnja Sremska Mitrovica) gde je mučen i dva dana kasnije streljan zajedno s ostalim zarobljenicima.[3]

Biografija uredi

U Vinkovcima mu je otac radio kao šumarski inženjer, od oca Milutina (1862—1937) i majke Perside (1875—1968), rođene Tubić.[4][5] Kada je imao četiri godine porodica se preselila u Šid. Gimnaziju pohađa u Zemunu, gde počinje da pohađa časove slikanja kod učitelja Isidora Janga, koji ga upoznaje sa slikarstvom Sezana i van Goga.[6] Kasnije će se usprotiviti očevoj želji da postane advokat i 1914. u Zagrebu upisati Višu školu za umjetnost i obrt.[6] U tom periodu družio se sa Milanom Štajnerom i Antunom Brankom Šimićem.[6] Ovu školu završava sa najboljim ocenama 1918. Tada počinje da javno izlaže svoja dela.

U svojim ranim delima, Sava insistira na atmosferi i uspešno koristi bojene senke i tanke slojeve boje. Pored slikarstva, bavi se ilustracijom, grafikom i scenografijom. Slikarstvo Save Šumanovića u ovom periodu pokazuje uticaje secesije i simbolizma.[7]

Jeseni 1920. Šumanović je otišao u Pariz[8] i iznajmio atelje na Monparnasu.[9] Učitelj mu je bio Andre Lot, istaknuti likovni pedagog pravca analitičkog kubizma. U Parizu se družio sa Rastkom Petrovićem, Modiljanijem, Maks Žakobom i drugim umetnicima. Uticaji kubizma su vidljivi u ovoj ali i u kasnijim fazama slikarevog rada. Može se opravdano reći da je ovaj slikarski jezik Sava Šumanović doneo u Srbiju i da njegova dela ostaju najreprezentativniji primer domaćeg kubističkog slikarstva.

Narednih godina živi i slika u Zagrebu. Javnost i kritika ne prihvataju njegova dela, pa se iz protesta potpisuje francuskom transkripcijom na slikama. Godine 1924. piše studije „Slikar o slikarstvu“ i „Zašto volim Pusenovo slikarstvo“, dela koja su polazište za razumevanje njegove estetike. Ponovo boravi u Parizu 1925, gde prihvata uticaje Matisovog slikarstva.[10]

 
Spomen kuća Save Šumanovića u Šidu.

Godine 1927. Sava Šumanović je naslikao „Doručak na travi“ koji je naišao na odlične kritike u Francuskoj. Nešto kasnije je za 7 dana i noći intenzivnog rada naslikao sliku „Pijana lađa“ koju je izložio na salonu nezavisnih. Inspiracija za sliku je bila istoimena pesma Artura Remboa koja je do njega došla preko Rastka Petrovića koji mu ju je recitovao. Druga inspiracija je bila slika Teodor Žerikoa „Splav Meduza“. Kritičari su ovo delo dočekali sa podeljenim kritikama, a Sava je iscrpljen radom teško podneo one negativne.

Vraća se u Šid 1928, umoran od teških uslova života, rada i loših kritika. U Šidu slika sremske pejzaže. Njegovu samostalnu izložbu u Beogradu kritičari su veoma pozitivno ocenili. Novac od prodaje slika omogućio mu je da ponovo ode u Pariz. Tu nastaju značajne slike: „Luksemburški park“, „Crveni ćilim“, „Most na Seni“. Ova dela karakteriše poetski realizam i umereni koloristički ekspresionizam.

Šumanovićeva dela iz poznijeg perioda se odlikuju svetlim bojama, i lirskom atmosferom. Svoj stil, koji sam naziva kako znam i umem, prilagođava motivu.

 
Bista Šumanovića u dvorištu Galerije u Šidu

Po povratku u Šid, 1930, slika lokalne pejzaže i aktove. Tri godine radi na ciklusu velikih platana „Šiđanke“, a kasnije na ciklusu „Beračice“, posvećenom berbi grožđa. Na izložbi u Beogradu septembra 1939. izložio je 401 platno.[11][12]

Za vreme Drugog svetskog rata Šid ulazi u sastav Nezavisne Države Hrvatske i ćirilica je zabranjeno pismo, pa se Sava verovatno iz protesta ne potpisuje već samo označava godinu nastanka slike.[13]

Na Veliku Gospojinu, 28. avgusta 1942. godine,[14] Savu su, zajedno sa još 150 Srba iz Šida, oko 6 sati ujutru, uhapsile ustaše i odvele u Hrvatsku Mitrovicu (ovaj naziv Sremska Mitrovica je nosila za vreme postojanja NDH). Prema iskazu svedoka, kada je čuo da ustaše dolaze pod njega, tražio je da se okupa, očešlja i lepo obuče, kako ne bi otišao neuredan.[15] Svi oni su posle mučenja streljani, verovatno 30. avgusta,[14] posle čega su sahranjeni u zajedničku masovnu grobnicu.[16]

Njemu u čast ustanovljena je slikarska nagrada Sava Šumanović.[17] Povodom 125 godina od rođenja objavljena je 2021. poštanska marka u Srbiji posvećena Savi Šumanoviću.[18]

O Šumanovićevom životu snimljen je 2023. godine snimljen art-dokumentarni film „Svetlost i senke”. Film je osvojio osam nagrada, uključujući nekoliko nagrada za kratki dokumentarni film u Aziji.[19]

Sačuvano je više njegovih pisama upućenih Rastku Petroviću.[20][21][22]

Bio je povučen i apolitičan čovek.[15]

Dela uredi

Najveći broj njegovih dela se čuva u Galeriji slika „Sava Šumanović“ u Šidu.[23] U njoj se nalazi više od 400 dela, od kojih 350 ulja na platnu, crteži, pasteli i dokumentacija.[23]

  • Pijana lađa (akt, Šid 1927)
  • Doručak na travi (pejzaž, Šid 1927)[24]
  • Mrtva priroda sa flašama (1926), u vlasništvu banjalučke Zbirke „Terzić“, a čuva se u depou Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske u Banjoj Luci.[23]
  • Luksemburški park (Pariz)
  • Crveni ćilim (Pariz)
  • Most na Seni (Pariz)
  • Jutro (Pariz 1929)
  • Šidijanke (ciklus pejzaža, Šid)
  • Selo (1932)
  • Kraj šumarka, (akt, Šid 1935)[25]
  • Beračice (ciklus nastao pred smrt)

Jedna njegova slika „Kupačica“ od 1927. godine se nalazi u muzeju „Ežen Buden“ u Francuskoj i kulturnoj javnosti u Srbiji je bila nepoznata 85 godina.[26][27] Sedamnaest njegovih dela nastalih u Parizu 1920-1929 izloženo je u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog 2013. godine.[28]

Privatni život uredi

Pisma Save Šumanovića Rastku Petroviću uredi

 
Deo jednog od dvadeset pisama upućenih Rastku Petroviću, sa Savinim potpisom.

U Udruženju za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat” u Beogradu od 2018. godine nalazi se fond od dvadeset pisama upućenih književniku i pesniku Rastku Petroviću, od toga je sedamnaest napisao Sava Šumanović, a dva je Rastku uputila Savina majka, Persida Šumanović. Pisma pružaju uvid u prijateljstvo dva srpska velikana, ali i slikovito opisuju ličnost Save Šumanovića, kako u trenucima punog zdravlja, tako i u retkim trenucima duševne slabosti. O pismima je istoričar umetnosti Nikola Kusovac, koji je kao član i savetnik Udruženja „Adligat” imao uvid u njihov sadržaj, rekao „Ova pisma su krotka, topla i na pravi način predstavljaju jedno veliko prijateljstvo, ali i pravog Savu”, ali je i podsetio da treba biti obazriv sa njihovim objavljivanjem, jer se, izdvajanjem iz konteksta, može lako dobiti pogrešna slika o velikanima.[21]

Pisma su se prethodno nalazila u ličnoj arhivi Aleksandra Deroka, koji je bio blizak prijatelj Rastka Petrovića, a potom su nakon Derokove smrti poklonjena porodici Leko, da bi, nekoliko decenija kasnije, bila predstavljena javnosti u okviru legata porodice Leko.[22]

Galerija uredi

  •  
    Most i grad, 1921.
  •  
    Pastirica, 1924.
  •  
    Akt u enterijeru, 1926.
  •  
    Pijana lađa, 1927.
  •  
    Doručak na travi, 1927.
  •  
    Predeo, 1927.
  •  
    Bar u Parizu, 1929.
  •  
    Gola žena, 1929.
  •  
    Motiv iz Pariza sa Sene, 1929.
  •  
    Ženski akt u fotelji, 1932-1934
  •  
    Zima u Sremu, 1933.
  •  
    Pred proleće, 1934.
  •  
    Stara rasvetala trešnja, 1934.
  •  
    Proleće u šidskim baštama, 1934.
  •  
    Ženski akt pognute glave, 1934.
  •  
    Ženski akt u crvenoj fotelji, 1934.
  •  
    Poluležeći ženski akt na divanu, 1934
  •  
    Šid pod snegom, 1935.
  •  
    Pogled na Lipovaču, 1938.
  •  
    Brest, 1939.
  •  
    Bela vaza
  •  
    Beračice sa korpama grožđa
  •  
    Slika Šumanovića sa izložbe u Domu armije
  •  
    Slika Šumanovića sa izložbe u Domu armije
  •  
    Slika Šumanovića sa izložbe u Domu armije
  •  
    Rusinka u narodnoj nošnji
  •  
    Slika Šumanovića sa izložbe u Domu armije

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Sremac, Radovan. Sava Šumanović - lično, porodično, nacionalno. 
  2. ^ SMP (4. 12. 2018). „ZABORAVLJENI srpski legati: NASLEĐE Save Šumanovića | Sremskomitrovački portal”. Arhivirano iz originala 27. 09. 2019. g. Pristupljeno 14. 12. 2022. 
  3. ^ „Jugoslavija, umetnost: Sava Šumanović, slikar koji je slavio život, a doživeo surovu smrt”. BBC na srpskom. Pristupljeno 14. 12. 2022. 
  4. ^ Ko je bila Persida Šumanović („Politika“, 17. jun 2013)
  5. ^ Poreklo akademskog slikara Save Šumanovića (3. mart 2020)
  6. ^ a b v Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Sava Šumanović, slikar svetlosti u vremenu tame”. www.rts.rs. Pristupljeno 2022-08-30. 
  7. ^ „SAVA ŠUMANOVIĆ - Kulturni centar Novog Sada - Kulturni centar Novog Sada”. www.kcns.org.rs (na jeziku: srpski). 2022-10-21. Pristupljeno 2024-01-26. 
  8. ^ „SAVA ŠUMANOVIĆ - Kulturni centar Novog Sada - Kulturni centar Novog Sada”. www.kcns.org.rs (na jeziku: srpski). 2022-10-21. Pristupljeno 2024-01-26. 
  9. ^ Gordana Krstić Faj o izgubljenim slikama naših umetnika („Večernje novosti“, 26. oktobar 2013)
  10. ^ sugrađani, Zahvalni (2008-06-08). „Sava Šumanović”. Šidski portal™ (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-26. 
  11. ^ Vreme, 3. sept. 1939. str. 8. Digitalna narodna biblioteka
  12. ^ "Politika", 31. avg. 1939. str. 11
  13. ^ „Sava Šumanović, slikar koji je slavio život | PULSE Magazin”. pulse.rs (na jeziku: engleski). 2022-08-30. Pristupljeno 2024-01-26. 
  14. ^ a b „Šid: Hronologija Sava Šumanović”. Pristupljeno 30. 8. 2011. 
  15. ^ a b „Sava Šumanović: Slikar koji je slavio život, a doživeo surovu smrt”. BBC News na srpskom (na jeziku: srpski). 2022-08-30. Pristupljeno 2024-01-26. 
  16. ^ Simić, Dragana (2019-08-30). „Dan kada su ustaše ubile srpskog slikara, Savu Šumanovića: Okupao se, poljubio majku u ruku i otišao”. Telegraf.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-26. 
  17. ^ Beograd, Beta, N1 (2021-03-25). „Urošu Đuriću nagrada "Sava Šumanović"”. N1 (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-26. 
  18. ^ Sto dvadeset pet godina od rođenja Save Šumanovića („Politika”, 14. jun 2021)
  19. ^ R, K. „Osam nagrada filmu o Savi Šumanoviću”. Politika Online. Pristupljeno 2023-04-29. 
  20. ^ „Originalna Šumanovićeva pisma Petroviću u Adligatu”. Politika. Pristupljeno 28. 1. 2018. 
  21. ^ a b Kralj, M. (31. 1. 2018). „Savina pisma Rastku”. Večernje novosti. Pristupljeno 1. 2. 2018. 
  22. ^ a b Muzej knjige dobio na poklon pisma Save Šumanovića (B92, 18. februar 2018)
  23. ^ a b v „BL: slike Šumanovića u julu”. Radio-televizija Republike Srpske. 9. 4. 2012. Pristupljeno 10. 4. 2012. 
  24. ^ Kako je Šumanović slikao samog sebe („Politika“, 24. decembar 2015)
  25. ^ „Francuskinja među Sremicama”. Blic. 25. 4. 2010. Pristupljeno 10. 4. 2012. 
  26. ^ Otkrivena nepoznata slika Save Šumanovića („Blic“, 30. avgust 2013)
  27. ^ Otkrivena nepoznata slika Save Šumanovića („Večernje novosti“, 1. septembar 2013)
  28. ^ Parisko iskustvo Šumanovića u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog („Večernje novosti“, 22. septembar 2013)

Literatura uredi

  • Miljković, Ljubica (2007). Sava Šumanović: Prepuštanje pasiji. Galerija slika Sava Šumanović, Šid. 
  • Lakićević, Dragan; Lompar, Milo (2019). Knjiga o Šumanoviću. Beograd: Srpska književna zadruga. ISBN 978-86-379-1403-7. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сава_Шумановић&oldid=27552255”