Samostalna demokratska stranka
Samostalna demokratska stranka je bila politička stranka koja je delovala u Jugoslaviji od 1924. do 1946. godine. Okupljala je uglavnom Srbe, i to tzv. prečane — odnosno Srbe koji su živeli na području bivše Austrougarske i Bosne i Hercegovine, ali i projugoslovenski orijentisane Hrvate i slovenačke liberale.[traži se izvor]
Samostalna demokratska stranka | |
|---|---|
| Lideri | Svetozar Pribićević Srđan Budisavljević |
| Osnovana | 1924. |
| Raspuštena | 1946. (22 god.) |
| Sedište |  Kraljevina Jugoslavija |
| Ideologija | Socijal-liberalizam, Liberalizam, Decentralizam. |
Osnovao ju je Svetozar Pribićević istupivši iz Demokratske stranke, odnosno optuživši njeno tadašnje vodstvo za kolaboraciju sa zagovornicima federalnog reorganizacije Kraljevine SHS. Sredinom 1920ih. pa do 1927. SDS je podršku imala i među pripadnicima militatne Organizacije jugoslovenskih nacionalista.
Međutim, 1927. SDS menja radikalno svoju politiku i sa Hrvatskom seljačkom strankom stvara Seljačko-demokratsku koaliciju. Stranka će zbog toga biti izložena progonima za vreme šestojanuarske diktature, a Pribićević biva uhapšen.
Nakon njegove smrti, stranku je vodio Srđan Budisavljević. Nakon pada režima Jugoslovenske nacionalne stranke, SDS je mogla ponovo legalno da djeluje i pridružila se Udruženoj opoziciji predvođenom Vlatkom Mačekom.
Na izborima 1935. i 1938. bila je na listi Udružene opozicije (1935—1937) i Bloka narodne sloge (1938). Nakon sporazuma Cvetković-Maček SDS je ušla u vladu i u njoj ostala do Aprilskog rata.
Za vrijeme Drugog svjetskog rata, članovi Samostalne demokratske stranke su bili jedni od glavnih žrtava ustaške antisrpske politike. Dio njih je ubijen ili su umrli u logorima, drugi su protjerani ili sami pobjegli u Srbiju, koja je bila pod njemačkom okupacijom. Treći su četnicima ili partizanima, uglavnom potonjima zbog njihova projugoslovenskog stava. Zajedno s predratnim članovima KPJ oni su sačinjavali najvažniji element partizanskih snaga u Hrvatskoj tokom prve dvije godine otpora i revolucije, i do kraja rata bitan dio tih snaga.[1] Ova grupa je dala značajan doprinos radu ZAVNOH-a. Srpski članovi ZAVNOH-a su u Otočcu 12. januara 1944. osnovali srpski klub članova ZAVNOHA pod predsedništvom Radeta Pribićevića, nekadašnjeg člana predratnog Glavnog odbora SDS.
Nakon uspostave komunističke Jugoslavije zabranjen joj je rad.
Reference uredi
- ^ Tomasevich 2002, str. 368.
Literatura uredi
- Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918-1978. Beograd: Nolit.
- Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 1. Beograd: Nolit.
- Tomasevich, Jozo (2002). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford: Stanford University Press.