Svištovski mir
Svištovski mir je naziv mirovnog ugovora koji su u gradu Svištov u Osmanskom carstvu (danas na teritoriji Bugarske) potpisali 4. avgusta 1791. godine predstavnici Austrije i Osmanskog carstva, car Leopold II i sultan Selim III. Ovim mirom je okončan poslednji austrijsko-turski rat koji je trajao od 1788. do 1791. godine.
Posledice Svištovskog mira uredi
Austrija, koja je u prvim godinama Austrijsko-turskog rata bila potiskivana, je osvojila Beograd a zatim Kalafat. Austrijska saveznica Rusija je takođe bila uspešna u ratu sa Osmanskim carstvom. Uprkos takvim uspesima Austrija je bila prisiljena da potpiše Svištovski mir u kojem je dobila izuzetno malo u odnosu na situaciju na terenu (grad Oršava i još dva mala grada). Osnovni razlozi Austrije za prihvatanje ovakvih nepovoljnih uslova ugovora o miru su:
- napad Prusije, koja je bila saveznik Osmanskog carstva
- izbijanje Francuske revolucije
Posle Svištovskog mira Austrija nikada više nije učestvovala u ratovima koje je Rusija vodila protiv Osmanskog carstva tokom 19. i 20. veka.
Posledice Svištovskog mira po stanovnike Smederevskog sandžaka uredi
Mnogi Srbi su kao dobrovoljci aktivno učestvovali na strani Austrije. Ovaj period srpske istorije se naziva Kočina krajina, po Koči Anđelkoviću, jednom od komandanata srpskih dobrovoljaca. Svištovski mir nije doneo Srbima u Osmanskom carstvu nezavisnost od turske vlasti, već samo amnestiju zbog učešća u ratu na strani Austrije. Da bi smirio nezadovoljstvo vođa srpskog naroda sa teritorije Osmanskog carstva, turski sultan Selim III je fermanima iz 1793/1794. potvrdio Srbima ranije organe vlasti, tako da su pored vezira i kadije, selima upravljali i knezovi, a u knežinama oborknezovi. Tada je u Smederevskom sandžaku bilo 45 knežina; zatim fermanom od aprila 1796. godine na čelo 12 nahija birani su obor-knezovi koji su sami ubirali poreze i predavali ih vlastima, čak su delimično vršili i sudsku i upravnu vlast u svojim knežinama. Međutim, sukobi sa janjičarima, koji su i dalje hteli najvišu vlast i spahijama koji su želeli osvetu, zbog ugroženog položaja, sve više su zaoštravani. Opšte stanje i razmišljanje srpskog naroda, možda najslikovitije, ogleda se u čuvenom odgovoru kneza Alekse Nenadovića, datom posle prethodnog prebacivanja za to što želi da se vrati u Srbiju čime bi, tobože, »izdao« cara: ... Ja svoje zakletve ne prestupam niti cara izneveravam i ostavljam, no car ostavlja mene i sav narod srpski, kao njegovi stari što su naše pradede ostavljali, zato idem natrag preko Save, a nemam pisara niti drugih učenih ljudi, no ću ići od manastira do manastira i kazivati svakom kaluđeru i popu da u svakom manastiru zapišu, da više nikad tko je Srbin Nemcu ne veruje. U tom ratu Srbi su poslednji put ustali da se bore za interese drugoga.
Dolaskom novog paše Abu Bekira, situacija u Smederevskom sandžaku se dosta izmenila. Prilikom njegove posete Nišu, organizovano je ubistvo tadašnjeg predvodnika janjičara, Deli-Ahmeta koga je s leđa ubio jedan od pašinih sluga. Odmah, nakon toga, posebnim fermanom paša je naredio janjičarima da se uklone iz Smederevskog sandžaka. Janjičari su se pretežno sklonili u susedne pokrajine. U narednom periodu u Srbiji dolazi do oživljavanja privrede, a tako je bilo u Srbiji na početku vladavine Hadži Mustafe, naslednika Abu Bekira. Čak su za vreme njegove vladavine neki Srbi kao Aleksa Nenadović došli do položaja obor-knezova zbog čega su novog pašu neki nazivali „srpskom majkom“.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Pantelić, Dušan (1927). Beogradski pašaluk posle Svištovskog mira 1791-1794. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Pantelić, Dušan (1930). Kočina krajina. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Pantelić, Dušan (1949). Beogradski pašaluk pred Prvi srpski ustanak 1794-1804. Beograd: Naučna knjiga.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Dušan Bataković (1957-2017) - Nova istorija Srpskog naroda 2010. god.