Severna Osetija — Alanija
Severna Osetija (oset. Цæгат Ирыстон, rus. Северная Осетия) ili Alanija (oset. Алани, rus. Алания), zvanično Republika Severna Osetija — Alanija (oset. Республикӕ Цӕгат Ирыстон — Алани, rus. Респу́блика Се́верная Осе́тия — Ала́ния), je konstitutivni subjekt Ruske Federacije[1] sa statusom autonomne republike na prostoru severnog Kavkaza.
| Republika Severna Osetija — Alanija Respublikӕ Cægat Irыston — Alani Respublika Severnaя Osetiя — Alaniя | |
|---|---|
 | |
 | |
| Država |  Rusija |
| Federalni okrug | Severnokavkaski |
| Glavni grad | Vladikavkaz |
| Površina | 7.953 km2 |
| Stanovništvo | 2014. |
| — broj st. | 704.245 |
| — gustina st. | 88,55 st./km2 |
| Zvanični veb-sajt | |
Glavni grad republike je grad Vladikavkaz.
Republika ima površinu 7.953 km² i nalazi se na severnom Kavkazu. U republici je 2002. godine živelo oko 710.000 stanovnika.
Etimologija uredi
Republika je dobila ime po titularnom narodu Osetima koji su najbrojniji narod u ovoj republici (sa oko 65%). Osetini su narod iranskog porekla, tradicionalno pravoslavne ili paganističke veroispovesti.
Ovo ime Osetija, Rusi su usvojili od gruzijskog naziva Osi (ili Osebi), a koji su Gruzini koristili za iranske narode na Kavkazu. Pretpostavlja se da i staro ime za isti narod Alani ima isto značenje.[2]
Početkom konflikta između Gruzije i Južne Osetije, u Severnoj Osetiji je izražena potreba dodavanja starog imena ove zemlje, pa je 1994. uz postojeće ime republike, uvrštena i reč - Alanija.
Geografija uredi
Severna Osetija — Alanija je planinska oblast locirana severno od Velikog Kavkaza. Graniči se sa federalnim subjektima Ruske Federacije Kabardino-Balkarijom (na zapadu), Stavropoljskim krajem (na severu), kao i Ingušetijom i Čečenijom (na istoku). Na jugu je Severna Osetija-Alanija ograničena glavnim grebenom Kavkaza, dok se na drugoj strani planine nalazi Južna Osetija, faktički nezavisna država otcepljena od Gruzije, sa ograničenim međunarodnim priznanjem, koju takođe naseljava osetsko stanovništvo.
Istorija uredi
Današnji Oseti potiču od drevnih skitsko-sarmatskih plemena, koja spadaju u grupu istočnoiranskih naroda i prvobitna domovina im je bila srednja Azija. Preci današnjih Oseta bili su poznati kao Alani i na područje današnje Severne Osetije — Alanije su se naselili u 7. veku, gde su u 9. veku osnovali srednjovekovnu Kraljevinu Alaniju. U Alaniji se kao religija raširilo pravoslavno hrišćanstvo, pod uticajem misionara iz Vizantije.
U 13. veku Alaniju su opustošili Mongoli i Tatari, a od 17. veka se na ovo područje širi islam, koji prihvata manji deo osetskog stanovništva. Napadi Krimskog kanata i Osmanskog carstva naterali su Osete u savez sa Rusima, u 18. veku. Teritorija današnje Severne Osetije — Alanije u sastavu je Ruskog carstva od 1774. godine, što je čini jednim od prvih ruskih poseda na Kavkazu. Današnji glavni grad republike, Vladikavkaz, bio je prvo rusko vojno utvrđenje u regionu.
1921. godine, područje današnje Severne Osetije — Alanije postaje deo Planinske autonomne sovjetske socijalističke republike, čiji je glavni grad bio Vladikavkaz, a u okviru republike je postojao Osetinski okrug. Severnoosetinska autonomna oblast formirana je 1924. godine, a status regiona je 1936. godine uzdignut na nivo autonomne sovjetske socijalističke republike, u sastavu Ruske SSSR i Sovjetskog Saveza.
1991. godine, Severna Osetija menja ime u Severna Osetija — Alanija. Zbog konflikta između Južne Osetije i Gruzije, koji traje od 1990. godine, u Severnu Osetiju — Alaniju se naselilo oko 70.000 izbeglica iz Južne Osetije.
Konflikt u susednoj Čečeniji uticao je i na Severnu Osetiju, koja je bila poprište etničkih tenzija i sukoba između Oseta sa jedne i Čečena i Inguša sa druge strane. Talas terora je dostigao vrhunac tokom talačke krize od 1. do 3. septembra 2004. godine, kada je u opsadi jedne osnovne škole u Beslanu, koju su izvršili čečenski teroristi, stradalo 335 civila, i to najvećim delom deca (vidi: Talačka kriza u Beslanu).
Stanovništvo uredi
| 1989. | 2002. | 2010. |
|---|---|---|
| 634,009 | 710,275 | 712,980 |
Etnički sastav uredi
Popis iz 1989. godine uredi
- Oseti = 334.876 (53,0%)
- Rusi = 189.159 (29,9%)
- Inguši = 32.783 (5,2%)
- Jermeni = 13.619 (2,2%)
- Ukrajinci = 10.088 (1,6%)
Popis iz 2002. godine uredi
Po poslednjem popisu stanovništva iz 2002. godine, u Severnoj Osetiji — Alaniji živelo je ukupno 710.275 stanovnika, od čega:
- 445.310 (62,70%) Oseta
- 164.734 (23,19%) Rusa
- 21.442 (3,02%) Inguša
- 17.147 (2,41%) Jermena
- 12.659 (1,78%) Kumika
- 10.803 (1,52%) Gruzina
Jezik uredi
Zvanični jezici su osetinski i ruski. Osetinski jezik pripada grupi iranskih jezika.
Religija uredi
Glavna religija u republici je pravoslavlje (Ruska pravoslavna crkva)[3], a u značajnoj meri je zastupljen i islam.
Gradovi uredi
Skoro polovina stanovništva živi u glavnom gradu Vladikavkazu. Ostali veći gradovi su Mozdok, Beslan i Alagir. U Severnoj Osetiji — Alaniji postoji ukupno 6 gradova i jedno naselje gradskog tipa.
Broj stanovnika gradova i većih naselja
|
Napomena: gradovi su u tabeli označeni zvezdicom.
Privreda uredi
Najveći deo industrije koncentrisan je u prestonici Vladikavkazu. Rečni tokovi se delom koriste za proizvodnju električne energije, a Severna Osetija je poznata i po proizvodnji mineralne vode. Za poljoprivredu se koriste plodno zemljište na severu i alpske doline na jugu. U planinama postoje brojni zaštićeni parkovi prirode.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Konstituciя Rossiйskoй Federacii ”.
- ^ Shnirelman, Victor (2006). The Politics of a Name: Between Consolidation and Separation in the Northern Caucasus. Acta Slavica Iaponica 23, pp. 37–49.
- ^ File:Europe religion map.png - Wikimedia Commons
