Sedam sekretara SKOJ-a

Ukoliko ste tražili drugo značenje, pogledajte članak Sedam sekretara SKOJ-a (višeznačna odrednica).

Sedam sekretara SKOJ-a je naziv za sedmoricu sekretara Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), omladinske organizacije tada ilegalne Komunističke partije Jugoslavije. Oni su se na funkciji sekretara Centralnog komiteta SKOJ-a nalazila u periodu od 1924. do 1931, a stradali su u periodu od 1929. do 1931. godine, za vreme Šestojanuarske diktature, u oružanim sukobima s policijom Kraljevine Jugoslavije ili usled mučenja i zatvaranja.

Biste sedmorice sekretara SKOJ-a u dvorištu OŠ „Laza Kostić“ u Novom Beogradu

Policijski snimak ubijenih sekretara SKOJ-a Janka Mišića i Mije Oreškog koji su pali u sukobu sa policijom 27. jula 1929. u Samoboru.

Grobnica narodnih heroja u Zagrebu

Sedam sekretara SKOJ-a su bili:

• Zlatko Šnajder (1903—1931), politički radnik iz Slavonskog Broda. Na funkciji sekretara CK SKOJ-a nalazio se od 1924. do 1926. godine, sa prekidom tokom proleća i leta 1925. godine. Umro 14. avgusta 1931. godine u Zagrebu, od tuberkuloze koju je zaradio tokom tamnovanja u zatvorima od 1926. do 1931. godine.

• Janko Mišić (1900–1929), politički radnik iz Slanog Dola, kod Samobora. Na funkciji sekretara CK SKOJ-a nalazio se tokom leta 1925. i od 1928. do 1929. godine, kada je bio organizacioni sekretar. Poginuo 27. jula 1929. godine u sukobu sa policijom, u Samoboru. Zajedno sa njim su poginula i braća Slavko i Mijo Oreški.

• Mijo Oreški (1905–1929), zidarski radnik iz Zagreba. Na funkciji sekretara CK SKOJ-a nalazio se tokom proleća 1925. godine, na funkciji organizacionog sekretara je bio od 1926. do 1928. i na funkciji političkog sekretara tokom leta 1929. godine. Poginuo 27. jula 1929. godine u sukobu sa policijom, u Samoboru. Zajedno sa njim poginuo je njegov brat Slavko Oreški i Janko Mišić.

• Pavle Paja Marganović (1900–1929), obućarski radnik iz Deliblata, kod Kovina. Na funkciji sekretara CK SKOJ-a nalazio se tokom 1928. godine. Ubijen je 30. jula 1929. godine, posle zverskog mučenja u zagrebačkoj policiji.

• Josip Kolumbo (1905–1930), mašinbravarski radnik iz Kutjeva, kod Slavonske Požege. Na funkciji političkog sekretara CK SKOJ-a nalazio se od 1929. do 1930. godine. Poginuo 14. avgusta 1930. godine u sukobu sa policijom, u parku Zelengaj u Zagrebu. Zajedno sa njim poginuo je i Pero Popović Aga.

• Pero Popović Aga (1905–1930), obućarski radnik iz Užica. Na funkciji sekretara CK SKOJ-a nalazio se tokom 1924. i od 1929. do 1930. godine, kada je bio organizacioni sekretar. Poginuo 14. avgusta 1930. godine u sukobu sa policijom, u parku Zelengaj u Zagrebu. Zajedno sa njim poginuo je i Josip Kolumbo.

• Josip Debeljak (1902–1931), pekarski radnik iz Orešja, u Hrvatskom zagorju. Na funkciji sekretara CK SKOJ-a nalazio se tokom 1928. godine. Ubijen je u sukobu sa policijom 15. oktobra 1931. godine, u naselju Sesvete u Zagrebu. Zajedno sa njim poginuo je Josip Adamić, sekretar PK SKOJ-a za Hrvatsku i Slavoniju.

Pored njih sedmorice, funkciju sekretara Centralnog komiteta SKOJ-a, u periodu od 1919. do 1948. godine, vršili su — Dragoslav Gajović, Dragoljub Milovanović, Rajko Jovanović, Čeda Kuzmić, Mića Arsenijević, Vilim Horvaj, Grgur Vujović, Boris Kidrič, Ivo Lola Ribar, Ratko Dugonjić i dr.

Posle Drugog svetskog rata, 30. maja 1950. godine posmrtni ostaci svih sedam sekretara SKOJ-a su preneta i sahranjena u Grobnicu narodnih heroja na zagrebačkom groblju Mirogoj. Tokom postojanja Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ), u periodu od 1945. do 1990. godine vršena je popularizacija sedmorice sekretara SKOJ-a — njihova imena nosila su mnoge ulice, škole i druge organizacija, kao i omladinske radne brigade. Njima u čast bila je nazvana i jedna od najprestižnijih nagrada u Jugoslaviji, koja je dodeljivana mladima.

Osnovna škola u bloku 23 u Novom Beogradu, nosila je ime „Sedam sekretara SKOJ-a” od osnivanja 1977. do 2005. godine kada je preimenovana u OŠ „Laza Kostić”. U dvorištu ove škole, u okviru obeležavanja jubileja „60. godina KPJ i SKOJ” 26. oktobra 1979. godine otkrivene su spomen-biste sedmorice sekretara SKOJ-a, rad vajara Ljubomira Poparešanina iz Kraljeva. Biste je otkrio predsednik Konferencije Saveza socijalističke omladine Jugoslavije Vasil Tupurkovski. Svečanosti otkrivanja spomen-bisti su između ostalog prisustvovali i Vladimir Oreški, sin Mije Oreškog, Lidija Maršičević-Popović, ćerka Pere Popovića Age, predstavnici osnovnih škola „Gustav Krklec” iz Novog Zagreba i „Vera Ciriviri Tren”a iz Skoplja, kao i predstavnici kasarne JNA „Sedam sekretara SKOJ-a” iz Samobora.

Godine 1978. Televizija Beograd je snimila televizijsku seriju „Sedam sekretara SKOJ-a“. Ova serija prikazivala je njihove živote u periodu od 1922. do 1931. godine i snimljena je po motivima knjige „Sedam sekretara SKOJ-a“ Slobodana Petrovića. Scenarista i režiser serije je bio Dragoslav Lazić, a likove sedmorice sekretara SKOJ-a su igrali tada mladi glumci — Predrag Miki Manojlović (Zlatko Šnajder), Žarko Radić (Janko Mišić), Milan Gutović (Mijo Oreški), Goran Pleša (Paja Marganović), Enver Petrovci (Josip Kolumbo), Svetozar Cvetković (Pero Popović Aga) i Lepomir Ivković (Josip Debeljak).

Literatura

• Mala enciklopedija Prosveta. Beograd, 1959. godina.
• Enciklopedija Jugoslavije (knjiga osma). „Jugoslovenski leksikografski zavod“, Zagreb 1971. godina.
• Slobodan Petrović Sedam sekretara SKOJ-a. „Rad“, Beograd 1979. godina.