Википедија

Sedmica

Za članak o istoimenom časopisu pogledajte stranicu Smederevska Sedmica.

Sedmica (nedelja) je jedinica za vreme duža od dana, a kraća od meseca. U većini modernih kalendara, uključujući Gregorijanski kalendar, sedmica je period od sedam dana, kao i najduža konvencionalno korišćena jedinica za vreme koja sadrži fiksni broj dana. Najšire je rasprostranjena i prihvaćena teorija da je sedmica nastala kao vremenski period između dve mesečeve mene. S obzirom da lunarni mesec traje 29 1/2 dana to je trajanje između dve mene približno 7 dana. Na osnovu rezultata iskopavanja su arheolozi zaključili da su još ljudi kamenog doba računali vreme povezano sa mesečevim menama.

Italijanska ugravirana narukvica predstavlja dane u nedelji po njihovim istoimenim božanstvima (iz sredine 19. veka, Volterov umetnički muzej)
Kružni dijagrami iz karolinškog perioda prikazuju podelu dana i nedelja. Nedelja je podeljena u sedam dana, i svaki dan u 96 puncta (četvrtina časova), 240 minuta (desetina sata) i 960 momenata (40. delova sata).

Za sedmice može da se kaže da formiraju nezavisan kalendar u kontinuitetu koji ide paralelno sa raznim drugim kalendarima. Međutim, neki kalendari su tako dizajnirani da se neki datum pojavljuje istog dana u sedmici svake godine. Ovo može da se uradi tako što će sedmica biti nezavisna od godine, sa nekim danima u svakoj godini koji ne pripadaju ni jednoj nedelji: predloženi Svetski kalendar ima 52 sedmice i 1 ili 2 dodatna dana godišnje, dok je Francuski revolucionarni kalendar imao 36 sedmica od po 10 dana i 5 ili 6 dodatnih dana. Godina takođe može da se napravi da bude nezavisna od sedmice: bivši islandski kalendar je imao godine od 52 ili 53 sedmice.

Članak dani sedmice pokriva detaljno red i imena dana u sedmici.

Definicija i trajanje uredi

Nedelja se definiše kao interval od tačno sedam dana,[a] tako da je tehnički, izuzev pri prelazima na letnje računanje vremena ili usled prestupnih sekundi,

1 nedelja = 7 dana = 168 sati = 10.080 minuta = 604.800 sekundi.

U pogledu gregorijanskog kalendara:

  • 1 gregorijanska godina = 52 nedelje + 1 dan (2 dana u prestupnoj godini)
  • 1 nedelja = ​1600⁄6957 ≈ 22,9984% prosečnog gregorijanskog meseca

U gregorijanskoj prosečno godini ima 365,2425 dana, i stoga tačno ​52 71⁄400 ili 52,1775 nedelja (za razliku od julijanske godine sa 365,25 dana ili ​52 5⁄28 ≈ 52,1786 nedelje, što se ne može predstaviti konačnom decimalnom ekspanzijom). Postoji tačno 20.871 nedelja u 400 gregorijanskih godina, tako da je 23. april 1624. bio utorak, kao i 23. april 2024.

Relativno na putanju Meseca, nedelja je 23,659% prosečnog Mesečevog ciklusa ili 94,637% njegove prosečne četvrtine.

Istorijski, sistem dominičkih slova (slova A do G koja identifikuju dane u nedelji) je korišten pri određivanju dana u nedelji. Dan u nedelji se može lako odrediti polazeći od datumovog julijanskog broja dana (JD, tj. celobrojna vrednost u podne UT): Dodavanjem jedinice na ostatak nakon deljenja julijanskog broja dana sa sedam (JD modul 7 + 1) daje za dati datum dan u nedelji prema ISO 8601.[1]

Religija i poreklo sedmodnevne nedelje uredi

Mnoge religije su u svoje spise i dogme ugradile sedmicu kao bitan elemenat za čovekovo ponašanje u društvu i nalazile u tome božansku premisu.

  • Hindu civilizacija je bila poznata po konceptu sedmodnevne sedmice sa primerima u Ramajani, svetom epu u Sanskritu oko 300. p. n. e., gde se spominje "Bhanu"-vaar, što znači nedelja, "Soma"-vaar, što znači mesečev dan i tako dalje.
  • Stari Vavilonci su poznati da su posmatrali sedmodnevnu nedelju, gde je svaki dan bio posvećen različitom božanstvu. Značaj broja sedam dolazi iz vavilonske astronomije. Postoji sedam nebeskih (svetlećih) tela koja su normalno vidljiva golim okom (Sunce, Mesec i pet vidljivih planeta) i oni su povezali svako telo sa božanstvom.
  • Biblijsko stvaranje takođe uključuje sedmodnevnu nedelju, po kojem je Bog radio šest dana, a sedmog se odmarao, a Deset Zapovesti uključuju Božja uputstva za posmatranje sedmice.
  • Islamski kalendar takođe uključuje sedmodnevnu nedelju.

Kasnije upotrebe sedmice uredi

Razne grupe stanovnika Rimskog carstva su usvojile sedmicu, pogotovo one koje su bile u istočnim delovima carstva, kao što je Egipat, gde je u upotrebi bila sedmodnevna nedelja. U savremeno doba, hrišćani koji prate biblijska uputstva su raširili upotrebu sedmice zajedno sa svojom religijom.

Kako su rani hrišćani evoluirali od Jevreja do odvojene grupe, razne grupe su evoluirale od proslavljanja i jevrejskog Sabata (subota) i prvog dana Gospodovog dana (nedelja) do proslavljanja samo nedelje. Vidite: Sabat (hrišćanski); Šabat (jevrejski).

U ranom 4. veku, rimski car Konstantin je regulisao upotrebu sedmice zbog problema mirijanskih upotreba raznih dana za religijske praznike i uspostavio je nedelju kao dan za religijske praznike i odmor za sve grupe, a ne samo za Hrišćane i ostale koji su već praznovali nedelju.

Jevreji su zadržali svoju (najmanje) 800 godina dugu tradiciju praznovanja subote. Kasnije, posle uspostavljanja islama, petak je postao dan praznovanja te religije -- međutim islamska sedmica i dalje počinje nedeljom, a završava se subotom, kao i jevrejsko-hrišćanska sedmica.

Sedmodnevna nedelja je uskoro postala praksa kod Hrišćana, Jevreja i Muslimana. Posle evropske kolonizacije i potonjeg uspona globalnog korporacijskog biznisa, sedmodnevna nedelja je postala univerzalna u održavanju vremena, čak i u kulturama koje ju nisu praktikovale ranije. Zbog dvodnevnog vikenda, neki moderni kalendari se završavaju nedeljom i počinju ponedeljkom.

Činjenice i brojke uredi

U Gregorijanskoj prosečnoj godini, postoji tačno 365,2425 dana, pa samim tim 52,1775 sedmice (za razliku od Julijanske godine od 365,25 dana, koja se ne deli ravnomerno na sedmice). Postoji tačno 20871 sedmica u 400 Gregorijanskih godina, tako da je 25. decembar 1601. godine bio utorak, isto kao i 25. decembar 2001.

Istorija uredi

Drevni Bliski istok uredi

Najraniji dokaz astrološkog značaja sedmodnevnog perioda povezan je sa Gudeom, sveštenikom-kraljem Lagaša u Sumeru za vreme dinastije Gutijan (oko 2100. p. n. e.), koji je sagradio hram sa sedam soba, koji je posvetio sa sedmodnevnom festivalu. U priči o potopu u asirsko-vavilonskom Epu o Gilgamešu, oluja traje sedam dana, golub se šalje posle sedam dana, a karakter nalik Noji Utnapištima napušta barku sedam dana nakon što dospe do čvrstog tla.[b]

Judaizam uredi

Kontinuirani sedmodnevni ciklus koji se odvija kroz istoriju bez osvrta na mesečeve faze prvi put je praktikovan u judaizmu, datirano najkasnije u 6. vek pre nove ere.[5][6]

Postoji nekoliko hipoteza o poreklu biblijskog sedmodnevnog ciklusa.

Fridrih Delič i drugi su sugerisali da je sedmodnevna sedmica koja iznosi otprilike četvrtina lunacije implicitno astronomsko poreklo sedmodnevne nedelje,[7] i zaista je vavilonski kalendar koristio interkalarne dane da sinhronizuje poslednju nedelju u mesecu sa mladim mesecom.[8] Prema ovoj teoriji, jevrejska nedelja je preuzeta od Vavilonaca dok je uklonjena zavisnost od meseca.

Džordž Aron Barton je spekulisao da je sedmodnevni izveštaj o stvaranju u Postanku povezan sa vavilonskim epom o stvaranju, Enuma Eliš, koji je zabeležen na sedam ploča.[9]

U često citiranoj sugestiji koja seže do početka 20. veka,[10] hebrejski Sabbath se poredi sa sumerskim sa-bat „sredinom odmora“, terminom za pun mesec. Sumerski izraz je rekonstruisan kao preveden Sapattum ili Sabattum na vavilonskom, verovatno prisutan u izgubljenoj petoj ploči Enuma Eliša, uslovno rekonstruisanom „[su]bat će te tada sresti, sredinom [meseca]“.[11]

Vidi još uredi

Napomene uredi

  1. ^ U prošlosti su dani mereni bilo od zalazak sunca do zalaska sunca, ili od izlaska do izlaska sunca, tako da je dužina nedelje (i dana) bila podložna malim varijacijama u zavisnosti od doba godine i geografske latitude posmatrača.
  2. ^ Copeland (1939) states as the date for Gudea "as early as 2600 BC";[2] the modern estimate according to the short chronology places Gudea in the 22nd century BC. By contrast, Anthony R. Michaelis claims that "the first great empire builder, King Sargon I of Akkad ([ruled] 2335 to 2279 BC [viz., middle chronology]), decreed a seven-day week in his empire. He lived for 56 years, established the first Semitic Dynasty, and defeated the Sumerian City-States. Thus the Akkadian language spread, it was adopted by the Babylonians, and the seven-day week was similarly inherited from him."[3] The number seven is significant in Sumerian mythology.[4]

Reference uredi

  1. ^ Richards, E. G. (2013). "Calendars". In S. E. Urban & P. K. Seidelmann, eds. Explanatory Supplement to the Astronomical Almanac, 3rd ed. (pp. 585–624). Mill Valley, Calif.: University Science Books. 2013, pp. 592, 618. This is equivalent to saying that JD0, i.e. 1 January 4713 BC of the proleptic Julian calendar, was a Monday.
  2. ^ Copeland, Leland S. (1939). „Sources of the Seven-Day Week”. Popular Astronomy. 47 (4): 176. Bibcode:1939PA.....47..175C. 
  3. ^ Michaelis, Anthony R. „The Enigmatic Seven” (PDF). Interdisciplinary Science Reviews. 7: 373. 
  4. ^ „The power of seven”. The Economist. 20. 12. 2001. 
  5. ^ Zerubavel (1989), p. 11. harv greška: više ciljeva (2×): CITEREFZerubavel1989 (help)
  6. ^ Senn, Frank C. (1997). Christian Liturgy: Catholic and Evangelical. Fortress Press. ISBN 978-0-8006-2726-3. 
  7. ^ Leland, S. Copeland (april 1939). „Sources of the Seven-Day Week”. Popular Astronomy. XLVII (4): 176 ff. Bibcode:1939PA.....47..175C. 
  8. ^ A month consisted of three seven-day weeks and the fourth week of eight or nine days, thus breaking the seven-day cycle every month. Consequently, there is no evidence that the days of the week were given individual names in Babylonian tradition. Pinches, T.G. (2003). „Sabbath (Babylonian)”. Ur.: Hastings, James. Encyclopedia of Religion and Ethics. 20. Selbie, John A., contrib. Kessinger Publishing. str. 889—891. ISBN 978-0-7661-3698-4. Pristupljeno 2009-03-17. 
  9. ^ "Each account is arranged in a series of sevens, the Babylonian in seven tablets, the Hebrew in seven days. Each of them places the creation of man in the sixth division of its series." cited after Albert T. Clay, The Origin of Biblical Traditions: Hebrew Legends in Babylonia and Israel, 1923, p. 74.
  10. ^ „The Babylonian Sabbath”. The American Antiquarian and Oriental Journal. XXX. 1908. str. 181. Pristupljeno 2018-06-21. 
  11. ^ Pinches, T.G. (2003). „Sabbath (Babylonian)”. Ur.: Hastings, James. Encyclopedia of Religion and Ethics. 20. Selbie, John A., contrib. Kessinger Publishing. str. 889—891. ISBN 978-0-7661-3698-4. Pristupljeno 2009-03-17. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Sedmica na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Седмица&oldid=27549396”