Slavko Kvaternik
Slavko Kvaternik (Moravice, 25. avgust 1878 — Zagreb, 13. jun 1947) je bio maršal (vojskovođa) oružanih snaga Nezavisne Države Hrvatske. Kvaternik je bio oficir Austrougarske vojske i učestvovao u Prvom svjetskom ratu. Nakon sloma Austrougarske imenovan je od strane Narodnog vijeća Države Slovenaca, Hrvata i Srba da predvodi uspješan upad u Međimurje krajem 1918. godine. Kasnije je prešao u Kraljevsku jugoslovensku vojsku i tu ostao do 1921. godine.
| Slavko Kvaternik | |
|---|---|
 Slavko Kvaternik | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 25. avgust 1878. |
| Mesto rođenja | Moravice, Austrougarska |
| Datum smrti | 13. jun 1947. (68 god.) |
| Mesto smrti | Zagreb, FNRJ |
Godine 1929. bio je jedan od osnivača Ustaško-hrvatskog revolucionarnog pokreta u Italiji. Nakon što je Njemačka napala Jugoslaviju u aprilu 1941. godine, proglasio je stvaranje Nezavisne Države Hrvatske 10. aprila 1941. uz podršku sila Osovine. U novonastaloj državi je bio ministar oružanih snaga do 1943. godine. Osuđen je na smrt zbog ratnih zločina.[1]
Biografija uredi
Slavko Kvaternik rođen je 1878. godine u Komorske Moravice u porodici Ljudevita Kvaternika i Marije rođ. Frank, rodom iz katoličke Nemačke.
Slavko Kvaternik je bio oženjen Olgom Frank, poreklom iz jevrejske pokatoličene porodice, kćerkom Josipa Franka. Njihov sin Eugen Dido Kvaternik, će postati pripadnik ustaša i biće jedan od organizatora atentata na kralja Aleksandra.[2]
Tokom Prvog svetskog rata, Kvaternik je služio kao ađutant feldmaršala Svetozara Borojevića i bio je nagrađen Gvozdenim krstom 1. reda.[3] Kvaternik se 1918. pridružio novoformiranom Narodnom vijeću Slovenaca, Hrvata i Srba postavši načelnik generalštaba. Krajem te godine, Kvaternik je komandovao hrvatskim trupama protiv mađarske armije u Međumurju.[3]
Međuratni period uredi
Politički se angažovao 1921. nakon penzionisanja,[4] prvo u Hrvatskoj stranci prava, a potom u ustaškom pokretu.[3] Bio je jedan od prvih saradnika Ante Pavelića u zemlji. Na poziv Pavelića u oktobru 1932. u Breši učestvovao je na sastanku o stvaranju i jačanju ustaških vojnih jedinica. Nakon atentata u Marselju, koji je organizovao Kvaternikov sin Dido, Kvaternik je od 1934. do 1935. bio interniran u Pljevlja.[3] Od 1936. do 1941. bio je jedan od glavnih funkcionera zadruge "Hrvatskog radiše",[5] izabran zalaganjem Vlatka Mačeka. Nakon što je HSS osnovao Građansku zaštitu i Seljačku zaštitu, Kvaternik je bio jedan od pisaca priručnika za obuku.
Na čelu je vodstva ustaškog pokreta u Jugoslaviji povratka u zemlju Mila Budaka. Tada je Budak preuzeo na sebe politički rad, a dok se Kvaternik bavio organizacionim pitanjima. [6] Bio je saradnik novina Hrvatski narod od 1939.[7] Godine 1939. učestvovao je u osnivanju i vodio je društvo "Uzdanica", čiji su ogranci i poverenici postali nositelji ustaškog pokreta u Banovini Hrvatskoj, uspostavlja vezu s hrvatskim oficirima u Vojsci Kraljevine Jugoslavije.
Drugi svetski rat uredi
Aprilski rat i uspostava NDH uredi
Nakon vojnog puča u Beogradu, Nemačka je rešila da napadne Jugoslaviju. Nakon što je Maček odbio nemačke predloge da ne uđe u Simovićevu vladu i proglasi nezavisnost Hrvatske, Nemci su svu podršku usmerili prema ustašama. Iako su znali za Pavelićeve proitalijanske stavove, oslonili su se na pronemačke stavove mnogih drugih vodećih pripadnika ustaškog pokreta, a naročito Kvaternika, najistaknutijeg njihovog člana u zemlji. Uz njegovu pomoć, Nemci su počeli iznutra da potkopavaju Jugoslaviju.[8]
Kada su se nemačke snage 10. aprila približile Zagrebu, Vezenmajer je krenuo da organizuje proglašenje NDH. Ujutro je posetio Kvaternika, a zatim je Mačeka ubedio da se odrekne čelne pozicije i sarađuje na prenosu vlasti. Zatim su Vezenmajer i Kvaternik zajedno posetili Mačeka i ubedili ga da sarađuje u sastavljanju i potpisivanju deklaracija koje će u njegovo ime biti pročitana na Radio-Zagrebu. Posle toga Vezenmajer i Kvaternik su otišli u Radio-Zagreb gde je Kvaternik u 17:45. pročitao svoj proglas o uspostavljanju NDH.[9] Kvaternik je 11. aprila osnovao specijalni štab za organizovanje vojske NDH,[10], isključivši iz njenog članstva Srbe i Jevreje, osim onih koji su ranije služili u austrougarskoj vojsci.[11] Specijalnim dekretom od 13. aprila 1941. Kvaternik je u cilju održavanja reda i mira osnovao novu žandarmeriju u čijem sastavu su bili isključivo Hrvati i muslimani i naredio prikupljanju oružja, municije i ostalog materijala od poražene jugoslovenske vojske.[12]
Nekoliko dana kasnije ustaše su osnovale svoju vladu na čelu sa Antom Pavelićem. U isto vreme, na Kvaternikov zahtev, Vlatko Maček (vođa Hrvatske seljačke stranke koji je odbio da sarađuje sa Nemcima kada su zatražili da predvodi novu državu) je rekao narodu da sarađuju sa novim režimom.
Kvaternikov položaj u to vreme je bilo mesto maršala hrvatskih oružanih snaga i ministra domobranstva. Domobranske snage su uspostavljene 11. aprila. Ostao je na ovom mestu do smene 1943. Slavko Kvaternik je bio i član hrvatskog Sabora i to jedan od njegovih najistaknutijih članova.[3]
Kvaternik je bio izrazito pronemački i antiitalijanski nastrojen.
Za vreme NDH, kao član Pavelićeve vlade, naređivao je masovne pokolje Srba i Jevreja, kao i svih slobodoljubivih Hrvata.[4] Organizovao ustaške-domobranske kaznene ekspedicije, koje su vršile pokolje, internacije, pljačke, paleže i mučenja građanskih lica. Organizovao je tzv. dobrovoljačke pukove i legije, koje je slao na Istočni front u borbu protiv Sovjeta. 16. jula 1941. lično je ispratio „dobrovoljce“ na istočno bojište iz Varaždina i držao im vatreni govor.[3]
Smena i izgnanstvo uredi
Nakon završetka Drugog svetskog rata, osuđen je na smrt od strane novih jugoslovenskih vlasti. Streljan je 13. juna 1947.[13]
Slavko Kvaternik je bio odlikovan Gvozdenim trolistom 1. reda tokom svoje službe NDH. Ovo odlikovanje mu je dalo titulu viteza.
Zločini uredi
Za vreme dok je Slavko Kvaternik bio jedan od osnovnih stubova Pavelićeve vlade, u čitavoj Nezavisnoj Državi Hrvatskoj provođena je politika koja je imala cilj rešavanja pitanja 2.000.000 starosedelačkog srpskog stanovništva i nekoliko desetina hiljada Jevreja, takođe, od davnina nastanjenih na teritoriji koju je obuhvatala NDH.[14]
U nekoliko kaznenih ekspedicija, Kvaternik se nije samo ograničio na boračke jedinice partizanskog pokreta, već je po primeru italijanskog generala Roate slao kaznene ekspedicije kroz Bosnu, Hercegovinu, Dalmaciju, Liku, Kordun, Baniju i druge krajeve, te masovno ubijao nedužno stanovništvo, paleći i uništavajući čitava sela i krajeve.[15]
Jedan deo srpskog naroda uspeo se spasiti bekstvom preko granice u Srbiju, a drugi deo odbranio se sam oružanim ustankom. Ipak, pobijeno je oko pola miliona Srba, ponajviše staraca, žena i dece i skoro 30.000 Jevreja. Imovina žrtava ustaša konfiskovana je u korist NDH, a dobrim delom, naročito pokretnosti, opljačkana od strane ustaša bez ikakvog reda i podeljena među visoke ustaške funkcionere, među koje je spadao i Kvaternik.[16]
Masovnom uništavanju Srba, Jevreja i Roma i Hrvata-antifašista, služili su brojni ustaški koncentracioni logori, koji su osnovani po uzoru na nacističke logore, između kojih se izdvaja Jasenovac. Slavko Kvaternik je lično propisao naredbu o postavljanju i organizaciji ustaškog nadzornog stožera.
Kada su jula 1941. otpočela masovna ubijanja Srba od strane ustaša i domobrana, Slavko Kvaternik je obilazio ustaške jedinice, koje su vršile akcije i pohvalama ih podstrekavao da ubijaju nevini narod. U julu 1941. posetio je ustaše, koje su od 24. jula vršila masovna ubistva u selima Donja Bačuga, Hrastovica i Lušćani. Tih dana ustaše su pobili iz spomenutih sela 171 čoveka, koje su prethodno tukli kundacima, boli bajonetama u trbuh, a zatim ih u grupama od po 20 do 30 ljudi odvodili do jama iznad opštine u Grabovcu i postreljali ih s leđa.[16]
Reference uredi
- ^ http://www.znaci.net/00001/180_2.pdf
- ^ „IZRAZ LICA USTAŠKOG ZLIKOVCA NA SMRTNU PRESUDU: Kvaternik huškao na klanje Srba, a onda umalo nije molio za milost”.
- ^ a b v g d đ „Slavko Kvaternik”.
- ^ a b „Uniforme i činovi porodice Kvaternik”.
- ^ Jelić-Butić 1977, str. 43.
- ^ Jelić-Butić 1977, str. 53–54.
- ^ Jelić-Butić 1977, str. 48.
- ^ Tomasevich 2002, str. 52.
- ^ Tomasevich 2002, str. 52–53.
- ^ Tomasevich 2002, str. 340.
- ^ Tomasevich 2002, str. 380.
- ^ Tomasevich 2002, str. 381–382.
- ^ „Slavko Kvaternik”.[mrtva veza]
- ^ „Slavko Kvaternik”.
- ^ Odluka Državne Komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača Fbr. 2621/III.
- ^ a b Državna komisija
Literatura uredi
- Jelić-Butić, Fikreta (1977). Ustaše i Nezavisna Država Hrvatska. Zagreb: Sveučilišna naklada Liber, Školska knjiga.
- Tomasevich, Jozo (2002). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3615-2.
- Pavlowitch, Stevan K. (2008). Hitler's new disorder: the Second World War in Yugoslavia. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-70050-4.
Spoljašnje veze uredi
- [1], Slavko Kvaternik, Fotografije, dokumenti ,Đavolja divizija
- Biografija Slavka Kvaternika
