Spomenik ustanku naroda Hrvatske
Spomenik ustanku naroda Hrvatske (u Hrvatskoj danas poznat i pod imenom Spomenik ustanku naroda Like) je spomenik koji se nalazi iznad mesta Srb u Lici, rad vajara Vanje Radauša. Svečano je otvoren 1951. godine. Bio je uništen 1995, a obnovljen 2011. godine. Visok je 15.5 metara.
|
Ovaj članak je deo članka o Spomenicima posvećenim Narodnooslobodilačkoj borbi 1941—1945.
|
Istorija uredi
Nakon proglašenja Nezavisne Države Hrvatske 1941. godine, ustaše su započele teror i progone srpskog stanovništva. Sve učestaliji ustaški maskari po Lici uzrokovali su, 27. jula, početak masovnog oružanog ustanka stanovništva Like i Bosanske krajine pod vođstvom Komunističke partije Jugoslavije. Ustanak je započeo napadom na oružničku stanicu ustaša u Srbu i presecanjem komunikacija.
Posle rata, na konkursu za izgradnju spomenika pobedio je vajar Vanja Radauš. Spomenik je sagrađen 1950, a svečano otvoren 27. jula 1951. godine, na desetu godišnjicu ustanka u Srbu.[1] Spomenik je zbog uticaja ličke klime bio obnovljen 1960-ih godina. Beli brački kamen istrošile su žestoke zime i vetrovi, pa je on zamenjen svetlosivim granitom sa Pohorja.
Tokom operacije „Oluja“ 1995. godine, prema svedočenjima Srbljana, dva su tenka, koji su ostali posle operacije, stala podno spomenika i ponavljanim ispaljivanjem topovske tanadi srušila kameni stub i skulpture. Skulpture su s vremenom pokradene i preprodane.[2]
Samostalna demokratska srpska stranka je kao deo koalicionog sporazuma 2007. godine uvrstila spomenik u Srbu na listu pet velikih spomeničkih ostvarenja za koja je tražila obnovu. Godine 2008, Hrvatski restauratorski zavod preuzeo je obnovu spomenika. Arhitektonski projekat rekonstrukcije napravio je arhitekta Zvonimir Krznarić, a restaurisanje skulptura obavio je akademski vajar Alan Vlahov. [2]
Vlada Republike Hrvatske ukupno je izdvojila 3 miliona kuna za obnovu, dok je Srpsko narodno vijeće osiguralo donaciju granita iz Srbije. Spomenik je obnovljen 2010, a svečano otvoren 27. jula 2011. godine.
Opis spomenika uredi
Temeljni deo spomenika je kameni stub na kojem se nalazi više bronzanih skulptura. Na vrhu se nalazi skulptura borca koji u snažnom raskoraku drži vijoreću zastavu. Ispod njega se na izbočinama nalaze dva borca. Na jednoj strani nalazi se vojnik u jurišu sa puškom u levoj ruci, a suprotno seljak sa vilama u rukama. U podnožju spomenika nalazi se skulptura majke zaštitnice. Celu bazu spomenika oblaže bronzani reljef sa prizorima iz Narodnooslobodilačke borbe.
Neki motivi nisu prisutni na obnovljenom, a postojali su na originalnom spomeniku. S istočne strane spomenika bio je uklesan tekst: „Pod rukovodstvom KPJ u ovom je mjestu 27. VII 1941. pukla prva ustanička puška u Hrvatskoj“, a sa zapadne: „Borcima i žrtvama fašizma palim u NOR-u podižu ratni drugovi i narod Like“.[2]
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ Hrženjak, Juraj, ur. Rušenje antifašističkih spomenika 1990-2000. „SABARH“, Zagreb 2002. godina, 99. str.
- ^ a b v H-alter.org[mrtva veza], Pristupljeno 25. 4. 2013.
Literatura uredi
- Revolucionarno kiparstvo. „Spektar“, Zagreb 1977. godina.
Spoljašnje veze uredi
- Snv.hr – Otkriven spomenik ustanka u Srbu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016)
- Snv.hr – otkrivanje spomenika ustanka naroda Hrvatske u Srbu (galerija) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. januar 2012)
