Sredozemna vegetacija
Sredozemna ili mediteranska vegetacija je biom koji se razvija u umerenim i suptropskim klimatskim uslovima, koje karakterišu suva leta i blage kišovite zime. Ekoregioni ovog bioma obuhvataju specifične šumske i žbunaste ekosisteme rasprostranjene na svim kontinentima izuzev Antarktika. Pet je geografski odvojenih celina sa sredozemnom vegetacijom: oblast Mediterana, Kalifornija u Severnoj Americi, središnji delovi Čilea u Južnoj Americi, Kapska oblast u južnoj Africi, jugozapadne oblasti Australije[1].
Regioni sa sredozemnom vegetacijom poseduju veliki diverzitet staništa i vrsta. Mozaičan raspored staništa i predela usled geomorfoloških, pedoloških i mikroklimatskih razlika česta je pojava, naročito u Mediteranu. Većina biljnih vrsta ima sklerofilnu građu listova (listovi su male površine, sa debelom voštanom kutikulom radi zadržavanja vode), sa prisutnim providnim dlakama radi odbijanja sunčevih zraka.
Sredozemni ekosistemiUredi
Sredozemna vegetacija se diferencira u nekoliko osnovnih tipova ekosistema: šume; makije, garige i slične žbunaste ekosisteme; sredozemne savane i slične travnate ekosisteme. Čovekovim vekovnim delovanjem prirodna vegetacija je većim delom degradirana, u pojedinim oblastima čak do antropogenih kamenjara.
Šume sredozemnog tipa su najčešće izgrađene od širokolisnog zimzelenog drveća. Šumama Mediterana i Kalifornije dominiraju zimzeleni hrastovi, sredozemnim šumama Australije dominiraju eukaliptusi, dok južna bukva gradi šume u Čileu. Šumska vegetacija razvija se u oblastima sa dovoljno padavina, poput viših planinskih padina, ili uz reke. Četinarske vrste su takođe prisutne, poput alepskog bora i čempresa u Mediteranu, ali u suvljim zonama.
Visoka žbunasta vegetacija naziva se makija u Mediteranu, čaparal u Kaliforniji, matoral u Čileu i Španiji, finbos u Južnoj Africi i kvongan u Australiji. Ovu vegetaciju karakteriše velika gustina sklerofilnih žbunova i time uzrokovana neprohodnost. U pojedinim oblastima, žbunasta vegetacija tipa makije je klimaksna, jer se usled nepovoljnih uslova ne mogu razviti šume. U većem delu sredozemnih oblasti, makija nastaje preteranom eksploatacijom i degradacijom primarne šumske vegetacije.
Niža žbunasta vegetacija naziva se gariga, frigana i bata u Mediteranu, meki čaparal u Kaliforniji, strandveld u Južnoj Africi. Ovu vegetaciju čine žbunovi nalik žalfiji, bez sklerofilnih listova. Gariga se razvija uz samu obalu mora i okeana, a biljne vrste koje ovde rastu adaptirane su na česte vetrove i povišen salinitet vazduha. Garige nastaju i sekundarno, kao dalji stepen degradacije prirodnih šumskih staništa, nakon degradiranja vegetacije makija.
Savane i travnati ekosistemi zauzimaju najmanju površinu u okviru sredozemnog bioma. Najveći travnati ekoregion bila je Centralna dolina u Kaliforniji, ali je većim delom pretvorena u agroekosisteme.
Vatra kao ekološki faktorUredi
Suva i najčešće topla leta omogućavaju čestu prirodnu pojavu požara u sredozemnim ekosistemima. Većina biljaka koja gradi sredozemnu vegetaciju stoga spada u grupu pirofita, biljaka koje su adaptirane na redovne požare. Vatra je ekološki faktor koji im omogućava klijanje semena, kruženje materije, zamenu ostarelih biljaka mladim.
Sredozemna vegetacija na BalkanuUredi
U okviru sredozemnog bioma na teritoriji Balkanskog poluostrva javljaju se sledeći ekoregioni:
ReferenceUredi
- ^ Médail, F. Mediterranean. In: Jørgensen, S.E. & Fath, B.D. (Eds.) 2008. Encyclopedia of ecology. Elsevier B.V. The Netherlands. pp. 2296—2308. ISBN 978-0-444-52033-3
