Srednji istok

Srednji istok je region koji grubo obuhvata jugozapadnu Aziju (ne računajući Kavkaz) zajedno s Egiptom. Jedan od sinonima je Bliski istok, kao suprotnost Dalekom istoku. Najveća etnička zajednica su Arapi, zatim Turci, Turkmeni, Persijanci, Kurdi, Azeri, Kopti, Jevreji, Asirci, Maroniti, Čerkezi, Somalci, Jermeni, Druzi i brojne druge manje etničke grupe.

Srednji istok
Mapa Srednjeg istoka (zeleno)
Zemlje	18
Jezici	Arapski, Aramejski, Jermenski, Azerski, Baludžijski, Francuski, Grčki, Hebrejski, Kurdski, Persijski, Somalijski, Turski
Vremenske zone	UTC +3:30 (Iran) do UTC +2:00 (Egipat)
Najveći gradovi	Kairo, Teheran, Istanbul, Bagdad, Rijad, Džeda, Ankara

Istorija Srednjeg istoka datira još iz drevnih vremena, i tokom istorije, bila je jedan od centara svetskih dešavanja. Kada se razmatra drevna istorija Srednjeg istoka češće se koristi izraz Bliski istok. Srednji istok je takođe mesto porekla najrasprostranjenijih religija poput judaizma, hrišćanstva i islama, kao i manje rasprostranjenih bahaizma, mandaizma, religije Druza i drugih. Srednji istok generalno ima suvu i toplu klimu. Postoji nekoliko većih reka koje omogućavaju navodnjavanje i poboljšavaju poljoprivredu, posebno u području Plodnog polumeseca. Države Arabijskog poluostrva, naročito one koje se nalaze u području Persijskog zaliva, imaju velike količine sirove nafte, koja im donosi veliko bogatstvo. I danas, Srednji istok je ostao strateški, ekonomski, politički, kulturološki i religijski osetljiv region.

Terminologija

Termin „Srednji istok“ je najverovatnije nastao tokom pedesetih godina 19. veka u Indijskom birou Velike Britanije. Postao je zastupljeniji nakon što ga je upotrebio američki mornarički strateg Alfred Tajer Mahan da označi područje između Arabije i Indije. Tokom ovog vremena, Britanska i Ruska imperija su se nadmetale za uticaj u srednjoj Aziji, rivalstvo koje je postalo poznato pod imenom „Velika igra“. Mahan je uvideo stratešku važnost, ne samo regiona, nego i njegovog centra, Persijskog zaliva. Oblast koja okružuje Persijski zaliv nazvao je Srednji istok, i istakao da je, posle Sueckog kanala, to najvažniji put koji Britanija treba da kontroliše, da bi sprečila Rusiju da dalje napreduje ka Britanskoj Indiji. Mahan je prvi put upotrebio taj termin u svom članku „Persijski zaliv i međunarodni odnosi“, objavljenom u septembru 1902. godine u britanskom časopisu Nešnal Revju.

Srednjem istoku, ako mogu da upotrebim taj termin, će jednog dana trebati njegova Malta, kao i njegov Gibraltar, mada ne znači da će se ijedno od njih nalaziti u Persijskom zalivu. Mornarica ima veliku pokretljivost koja sa sobom nosi privremenu odsutnost, i zato u svakom delu operacije mora da ima uspostavljene baze za popravke i snabdevanje, i u slučaju katastrofe, baze koje će pružiti utočište i bezbednost.

Mahanov članak je kasnije štampan u Tajmsu, a zatim ga je u oktobru pratila serija od dvadeset članaka pod naslovom „Srednjoistočno pitanje“, koju je napisao Ser Ignjatije Valentin Čirol. Tokom serije, Ser Ignjatije je proširio definiciju Srednjeg istoka na regione koji se pružaju do granica Indije. Nakon što se serija završila, Tajms je uklonio znake navoda u daljoj upotrebi termina.

Sve do Drugog svetskog rata postojala je navika da se oblasti Male Azije i istočne obale Sredozemnog mora nazivaju Bliski istok, Daleki istok se odnosio na oblasti oko Kine, a Srednji istok je označavao oblasti od Mesopotamije do Burme, takoreći oblasti između Bliskog i Dalekog istoka. U kasnim tridesetim godinama 20. veka Britanija je uspostavila Komandu Srednjeg istoka u Kairu, za potrebe svojih vojnih snaga u regionu. Nakon tog vremena, termin je dobio širu upotrebu u Evropi i SAD, sa osnivanjem „Instituta za Srednji istok“ u Vašingtonu 1946. godine.

Kritke i upotreba

Upotreba pojma Srednjeg istoka se smatra isuviše evrocentričnom. U mnogim zapadnoevropskim jezicima, danas se ovaj pojam koristi u većini akademskih i medijskih izvora, a koriste ga i neevropljani. Reč srednji doveo je do određenih nedoumica zbog promene definicije pojma tokom vremena. Pre Prvog svetskog rata u engleskom jeziku koristio se pojam Near East (Bliski istok) kojim se označavalo područje Osmanlijskog carstva i Balkana, dok se tadašnji pojam Srednjeg istoka označavao područje Irana, Kavkaza, Avganistana, Srednje Azije i Turkmenistana. Nasuprot tih pojmova, Daleki istok je označavao države Istočne Azije (npr. Kina, Japan, Koreja, Hongkong itd.).

Nakon propasti Osmanlijskog carstva 1918. godine, Bliski istok se polako počeo gubiti iz upotrebe u engleskom jeziku, dok je Srednji istok počeo obuhvatati novostvorene države islamskog sveta. Međutim, korištenje pojma Bliski istok ostalo je u nekim akademskim disciplinama, uključujući arheologiju i drevnu istoriju, gde opisuje područje identično pojmu Srednjeg istoka, a koji se ne koristi u ovim naukama.

Međutim, u brojnim jezicima pojam Srednjeg istoka se preklapa sa engleskim pojmom Near East te se često koristi kao sinonim. Prva zvanična upotreba pojma Srednji istok od strane vlade SAD bila je 1957. godine u Ajzenhauerovoj doktrini, koja se odnosila na Suesku krizu. Tadašnji državni sekretar Džon Foster Dals definisao je Srednji istok kao „područje koje leži između Libije (uključujući i nju) na zapadu i Pakistana na istoku, Sirije i Iraka na severu i Arapsko poluostrvo na jugu, dodajući tom području još i Sudan i Etiopiju“. U preporuci američkog Stejt Departmenta 1958. godine stoji da se pojmovi Near East (doslovno Bliski istok) i Middle East (Srednji istok) mogu uzeti kao sinonimi, koji definišu područje koje uključuje samo Egipat, Siriju, Izrael, Liban, Jordan, Irak, Saudijsku Arabiju, Kuvajt, Bahrein i Katar.

Drugi jezici

Na nemačkom govornom području pojam Naher Osten (Bliski istok) i dalje je u širokoj upotrebi. Danas međutim zbog sve većeg uticaja engleskih tekstova i medija pojavljuje se i pojam Mittlerer Osten, mada ima drugačije značenje. Na ruskom Ближний Восток (Bližnij Vostok), bugarskom Близкия Изток, poljskom Bliski Wschód i južnoslavenskim jezicima Bliski istok, i dalje je ostao jedini odgovarajući pojam za ovo područje. Međutim, neki jezici imaju i ekvivalent engleskom pojmu Middle East poput francuskog Moyen-Orient, švedskog Mellanöstern, španskog Oriente Medio ili Medio Oriente i italijanskog Medio Oriente.

Definicija pojma u engleskom govornom području

Na engleskom govornom području, kao i u još nekim zemljama Zapadne Evrope, sledeće države su obuhvaćene pojmom Srednji istok, a koji odgovara Zapadnoj Aziji, isključujući područje Kavkaza, grčkog dela Kipra a uključujući Egipat.

Bahrein Kipar Egipat Iran Irak Izrael

Jordan Kuvajt Liban Severni Kipar Oman Palestina

Katar Saudijska Arabija Sirija Turska Ujedinjeni Arapski Emirati Jemen

Karakteristike

U zapadnom svetu Srednji istok se generalno smatra pretežno islamskom arapskom zajednicom. Ipak ovo područje obuhvata mnoge različite kulturne i etničke grupe, uključujući Arape, Asirce, Azere, Berbere, Haldejce, Druze, Grke, Jevreje, Kurde, Maronite, Persijance i Turke. Oni nisu međusobno toliko slični koliko se to pretpostavlja. Glavne jezične grupe uključuju: arapski, asirski (takođe poznat kao aramejski ili sirijski), hebrejski, persijski, kurdski i turski. Odgovarajući pridjev je srednjoistočni, a izvedena imenica je Srednjoistočnjak.

Većina zapadnih definicija „Srednjeg istoka“ — i u utvrđenim referentnim knjigama i u uobičajenoj upotrebi — definiše regiju kao 'države u jugozapadnoj Aziji od Irana (Persije) do Egipta'. Egipat se zajedno sa Sinajskim poluostrvom u Aziji obično smatra delom 'Srednjeg istoka', iako većina zemlje leži geografski u severnoj Africi. Budući da nisu povezane s Azijom, međunarodni mediji sve više nazivaju Libiju, Tunis i Maroko severnoafričkim državama — nasuprot srednjoistočnim zemljama (od Irana do azijskog dela Egipta).

Jedna od široko korištenih definicija „Srednjeg istoka“ je definicija vazduhoplovne industrije koju sprovodi IATA-ina organizacija za standarde. Ta definicija — od početka 2006 — uključuje Bahrein, Egipat, Irak, Iran, Izrael, Jemen, Jordan, Katar, Kuvajt, Libanon, Oman, Palestinsku teritoriju, Saudijsku Arabiju, Sirijsku Arapsku Republiku, Sudan i Ujedinjene Arapske Emirate. Ova se definicija koristi širom sveta u određivanju cena letova i taksenih obračuna za putnike i teret.

Istorija

Srednji istok se, uopšteno, nalazi na raskršću puteva između Evroazije i Afrike te Sredozemnog mora i Indijskog okeana. On je duhovni centar i mesto odakle su se mnoge svetske religije proširile širom sveta; između ostalih islam, hrišćanstvo, judaizam, maniheizam, zoroastrizam, bahaizam i druge. Tokom svoje duge i burne istorije, Srednji istok je jedan od najvećih centara svetskih događanja, ali je istovremeno i vrlo osetljivo političko, vojno, strateško i ekonomsko područje.

Najstarije svetske civilizacije, Mesopotamija (Sumer, Akad, Asirija i Vavilon) te drevni Egipat, potiču iz područja Plodnog polumeseca i doline Nila. Njih su sledile civilizacije Hitita, starih Grka i drugi narodi u Maloj Aziji, Elam u prediranskoj Persiji, kao i civilizacije na području Levanta poput Ebla, Kanaana, Aramejaca, Feničana i drugih. Osim njih značajno mesto u svetskoj istoriji zauzimaju i Persijanci na području današnjeg Irana te severnoafričke Fenikija i Kartagina. Prvo carstvo koje je ujedinilo celi Srednji istok bilo je Neoasirsko carstvo, zatim Ahemenidsko, te nakon njega Makedonsko carstvo, a u nešto manjoj meri i Partijsko i Sasanidsko carstvo). Kasnije su ovo područje osvojila dva velika carstva: prvo Rimsko, a nakon njega Vizantija. Nakon sloma Vizantije, na području Arapskog poluostrva javlja se Arapski kalifat nakon čega počinje zlatno islamsko doba kada Arapi osvajaju celu regiju u 7. veku ujedinjujući celi Srednji istok i kreirajući dominantni arapski i islamski identitet koji je, u većoj ili manjoj meri, ostao sačuvan do danas. U kasnijim vekovima, na ovom području smenila su se carstva Mongola, Seldžuka, Osmanlija i Safavida, a naposletku veći deo regije potpada pod britansku kolonijalnu upravu.

Moderni Srednji istok počinje nakon Prvog svjetskog rata, kada je poraženo Osmanlijsko carstvo, koje je bilo na strani Centralnih sila, a Britanci i njihovi saveznici su teritorije Osmanlijskog carstva podijelili na brojne nacije i države, prvobitno pod francuskim i britanskim mandatima. Drugi odlučujući događaj u ovoj transformaciji uključuje osnivanje države Izraela 1948. godine i kasnije povlačenje evropskih sila, u prvom redu Ujedinjenog Kraljevstva i Francuske do kraja 1960-ih. Njihov uticaj je jednim delom zamenjen rastućim uticajem SAD od 1970-ih do danas.

U 20. veku, područje je dobilo novi strateški i ekonomski značaj otkrivanjem ogromnih zaliha sirove nafte. Masovna proizvodnja i eksploatacija nafte počela je oko 1945. sa najvećim zalihama u Saudijskoj Arabiji, Iranu, Kuvajtu, Iraku i Ujedinjenim Arapskim Emiratima. Procenjene zalihe nafte, naročito u Saudijskoj Arabiji i Iranu su među najvišim u svetu, a u sastavu međunarodnog naftnog kartela OPEC dominiraju države sa Srednjeg istoka.

Tokom Hladnog rata, Srednji istok je bio pozornica ideološke borbe između tadašnje dve supersile i njihovih saveznika; na jednoj strani bili su to NATO i SAD, te Sovjetski Savez i članice Varšavskog pakta sa druge. Svi oni su se takmičili u povećaju svog uticaja na regionalne saveznike. Naravno, pored političkih razloga takođe je bio prisutan i ideološki konflikt između ova dva sistema. U situaciji kada je zapadni svet zavisio o velikim količinama nafte, SAD i zapadni saveznici su se grčevito borili da odmaknu arapski svet od sovjetskog uticaja. Tokom 20. i 21. veka, ovo područje je prolazilo kroz periode relativnog mira prekidane sa periodima velikih ratova i konflikta.

Demografija

Različite etničke i religijske grupe prisutne na Srednjem istoku, 19. vek

Srednji istok je danas domovina brojnim starosedelačkim etničkim grupama; ovdje, između ostalih, žive: Arapi, Turci, Persijanci, Beludži, Paštuni, Luri, Mandejci, Tati, Jevreji, Kurdi, Somalci, Asirijanci, Egipćani, Kopti, Jermeni, Azeri, Maltežani, Čerkezi, Grci, Turkmeni, Šabaki, Jezidi, Gruzijci, Romi, kavkaski narodi, Samarićani i drugi.

Migracije

Prema podacima Međunarodne organizacije za migracije, širom sveta postoji oko 13 miliona migranata iz prve generacije koji su poreklom iz arapskih država, od čega 5,8 miliona živi u drugim arapskim državama. Izbjeglice iz arapskih država doprinose velikom kretanju ljudi i novca u ovom poručju te tako značajno promovišu regionalni razvoj. Arapske države su tokom 2009. primile ukupno 35,1 milijardu US dolara novčanih uputnica poslanih u Jordan, Egipat i Liban iz drugih arapskih država, što je od 40 do 190% više nego prihodi od trgovine između njih i drugih arapskih država. U Somaliji, somalijski građanski rat je znatno povećao brojnost somalijske dijaspore, kada su mnogi visokoobrazovani Somalijci napustili državu, našavši utočište u Evropi, Sjevernoj Americi i nekim bliskoistočnim državama. Nearapske srednjoistočne države poput Turske, Izraela i Irana su takođe subjekt važnih migracijskih dinamika.

Jezici

Pet najvećih jezika prema broju govornika na Srednjem istoku su arapski, persijski, turski, berberski i kurdski jezik. Arapski i berberski jezici predstavljaju afro-azijsku porodicu jezika. Persijski i kurdski pripadaju indoevropskoj porodici jezika, dok turski jezik pripada turskoj porodici jezika. Osim njih, oko 20 jezika manjina se takođe govori na Srednjem istoku.

Arapski jezik (sa svim svojim dijalektima) je najviše rasprostranjen i najviše se govori na Srednjem istoku, a zvaničan je jezik u svim severoafričkim državama i većini zapadnoazijskih država. Takođe se arapskim govori i u nekim susednim područjima uglavnom obližnjim srednjoistočnim nearapskim državama. On je član semitske grane afro-azijskih jezika.

Persijski jezik je drugi najveći jezik po broju govornika. Iako je uglavnom vezan za Iran i neke pogranične oblasti susednih zemalja, ova država je jedna od najveća u regiji i ima veoma brojno stanovništvo. Persijski pripada indo-iranskoj grani indoevropske porodice jezika.

Treći najrasprostranjeniji jezik na Srednjem istoku je turski, uglavnom korišten u Turskoj, a koja je takođe i jedna od najvećih i najmnogoljudnijih država regije. Turski se takođe govori i u područjima okolnih zemalja. On je član turske porodice jezika, koji svoje poreko vode iz centralne Azije.

Drugi jezici koji se govore u ovom području uključuju semitske jezike poput hebrejskog i mesopotamsko aramejske dijalekte kojima uglavnom govore Asirci i Mandejci. Takođe se mogu čuti ermenski, azerbejdžanski, somalski i berberski jezik. Berberski se govori širom sseverne Afrike. Nešto manji jezici su čerkeski, brojni manji iranski jezici, kurdski jezik, romski, gruzijski, grčki i brojni moderni južnoarapski jezici. Malteški jezik je takođe lingvistički i geografski pretežno srednjoistočni jezik.

Ekonomija

Srednjoistočne ekonomije su dosta različite i kreću se od izuzetno siromašnih (poput Palestine i Jemena) do ekstremno bogatih država (poput Katara i UAE). Prema podacima iz 2007. koje je objavila CIA u World Factbook, sve države Srednjeg istoka su zadržale pozitivnu stopu ekonomskog rasta. Prema objavljenoj bazi podataka Svetske banke o svetskim razvojnim pokazateljima na dan 1. jula 2009. tri najveće srednjoistočne ekonomije u 2008. godini bile su Turska (794,23 milijarde US$), Saudijska Arabija (467,6 milijardi US$) i Iran (385,14 milijardi US$), po veličini nominalnog BNP. Prema pokazateljima nominalnog BNP po glavi stanovnika, najveće ekonomije su Katar (93.204 američka dolara), UAE (55.028 američkih dolara), Kuvajt (45.920 američkih dolara) i Kipar (32.745 američkih dolara).

U pogledu BNP po paritetu kupovne moći najveće ekonomije Srednjeg istoka su Turska (1.028,9 milijardi US$), Iran (839,4 milijardi US$) i Saudijska Arabija (589,5 milijardi US$). Kada se uzme prihod po glavi stanovnika (prema paritetu kupovne moći), najviše rangirane države su Katar (86.008 američkih dolara), UAE (38.894 američka dolara), Bahrein (34.662 američka dolara) i Kipar (29.853 američka dolara). Najslabija ekonomija, mereno po prihodu po stanovniku (prema paritetu kupovne moći) je Palestina sa samo 1.100 američkih dolara. Nezaposlenost je enormno visoka u većini država Srednjeg istoka, naročito među mlađim osobama starosti od 15 do 29 godina, demografski predstavljajući 30% ukupnog stanovništva regije. Ukupna regionalna stopa nezaposlenosti u 2005. godini, prema podacima Međunarodne organizacije rada, bila je 13,2%.

Ekonomska struktura država Srednjeg istoka je dosta različita u smislu da su neke države zavise od izvoza isključivo nafte i naftnih derivata (kao što su Saudijska Arabija, UAE i Kuvajt), dok druge imaju vrlo raznoliku ekonomsku bazu (poput Kipra, Izraela, Turske i Egipta). Industrije srednjoistočne regije uključuju, između ostalih, naftu i proizvode od nafte, poljoprivredu, pamuk, stočarstvo, proizvodnju tekstila i proizvoda od kože, medicinskih instrumenata, proizvodnju vojne opreme i druge. Bankarstvo je takođe jedan od važnih sektora ovih ekonomija, naročito u UAE i Bahreinu (islamsko bankarstvo).

Uz izuzetke Kipra, Turske, Egipta, Libana i Izraela, turizam je relativno nerazvijena grana privrede u ovim zemljama, jednim delom zbog društveno konzervativne prirode regije kao i zbog čestih političkih kriza i nestabilnosti u mnogim delovima Srednjeg istoka. Međutim, odnedavno države kao što su Bahrein, Jordan a naročito UAE počeli su privlačiti sve veći broj turista zbog poboljšanja turističke ponude i slabljenja stroge politike u vezi turizma.

Granice

Srednji istok definiše kulturno područje, pa stoga nema precizne granice. Najuobičajenija i jako proizvoljna definicija uključuje: Bahrein, Cipar, Egipat, Tursku, Iran (Persiju), Irak, Izrael, Jordan, Kuvajt, Libanon, Oman, Katar, Saudijsku Arabiju, Siriju, Ujedinjene Arapske Emirate, Jemen, Zapadnu obalu i Pojas Gaze.

Iran se često smatra istočnom granicom, a Avganistan i zapadna Pakistan se često ubrajaju zbog svog bliskog odnosa (etnički i religijski) s većom grupom iranskih naroda, kao i istorijskih veza sa Srednjim istokom, uključujući delove raznih carstava koja su se prostirala u regiji. Značajna carstva osnovali su među ostalima Persijanci i Arapi. Avganistan, Tadžikistan i zapadni Pakistan (Beludžistan i severozapadna granična provincija) dele bliske kulturne, lingvističke i istorijske veze s Iranom i takođe su deo Iranske visoravni, dok je iranski odnos s arapskim državama utemeljen više na religiji i geografskoj blizini. Kurdi, druga grupa iranskog jezičnog ogranka, najveća su etnička grupa na Srednjem istoku bez vlastite države.

Iako se često smeštaju izvan okvira Srednjeg istoka, Severna Afrika ili Magreb nemaju jake kulturne i lingvističke veze s regijom, a istorijske su delili mnoge događaje koji su oblikovali mediteransku i srednjoistočnu regiju. Te događaje podstaknuli su fenička kolonija Kartaga, grčko-rimska civilizacija, te muslimansko arapsko-berbersko i Osmansko carstvo. Magreb se ponekad uključuje, a ponekad isključuje iz Srednjeg istoka od medija i u neformalnoj upotrebi. Većina akademika ipak nastavlja da identifikuje severnu Afriku kao geografski deo Afrike, ali uz blisku povezanost s jugozapadnom Azijom u terminima politike, kulture, religije, jezika, istorije i genetike. To se može uporediti s ostalim sličnim primerima poput Tasmanije i Njufaundlenda koji geografski ne pripadaju Evropi, ali dele mnogo osobina sa severozapadnom i severnom Evropom. Madagaskar je jednako tako u određenom smislu bliži jugoistočnoj Aziji nego jugoistočnoj Africi.

Iako se često grupišu u jugozapadnu Aziju na osnovi geografske blizine i kontinuiteta, Kavkaz, Kipar i Turska se generalno smatraju delom Evrope u kulturnom i političkom smislu zbog svojih istorijskih i nedavnih političkih veza s tom regijom. Jermenija i Kipar, na primer, iako se nalaze geografski vrlo blizu Srednjeg istoka, poseduju dva važna kriterija koji ih povezuju više s Evropom nego sa Srednjim istokom: njihov nacionalni identitet koji kombinuje indo-evropsku lingvističku pozadinu i većinu stanovništva koja pristaje uz hrišćanstvo. Ti činioci ne odgovaraju karakteristikama srednjoistočnih zemalja koji imaju samo jednu osobinu (indo-evropski jezici, na primer, dominiraju Iranom i Avganistanom) ili drugu (Liban je jedina zemlja koja ima hrišćansku većinu, iako i to ostaje jednako spekulativno). Turska ne poseduje nijednu od tih evropskih osobina, ali ima duboku istorijsku (i prema genetskom istraživanju DNK) povezanost s Evropom pošto je bila sedište Vizantijskog i Osmanskog carstva koja su se prostirala u Evropi. Kao potencijalna članica Evropske unije i dugogodišnja članica NATO-a, Turska je prihvatila sekularne osobine koje dominiraju Evropom, a odbacila je mnoge veze sa Srednjim istokom uz izuzetak islamske religije. Gruzija i Azerbejdžan su proživeli korenitu promenu tokom vlasti Ruskog carstva i Sovjetskog Saveza, a više se smatraju 'evropskim' nego 'srednjoistočnim' zemljama. Ove se dve zemlje generalno vide kao regionalni blok kavkaske regije.

Srednjoazijske zemlje iz bivšeg sovjetskog bloka takođe pokazuju u različitim stupnjevima sklonost i istorijske veze sa Srednjim istokom, ali ni na jedan uniformisani način. Dok južne države Turkmenistan, Uzbekistan i Tadžikistan prikazuju mnoge kulturne, istorijske i sociopolitičke sličnosti sa Srednjim istokom, Kazahstan i Kirgistan su primeri zabačenijih i mešovitih kultura. Zbog toga su ove države viđene kao evroazijske (na načine slične s Kavkazom), a njihova ih je ruska/sovjetska prošlost odelila na različite načine od Srednjeg istoka. Kasnije je usledio pokret za ponovnu uspostavu veza s regijom (npr. u Tadžikistanu je utemeljen na etno-lingvističkim sklonostima s Iranom i Avganistanom). Poput Kavkaza i Turske, srednja Azija ima jake sekularne i 'zapadnjačke' sklonosti koje su ostavština Sovjetskog Saveza. To bi se moglo preokrenuti s nedavnim promenama prema istorijsko-kulturnoj renesansi i ponovnom izbijanju islamskog identiteta koji su decenijama potiskivale sovjetske vlasti.

Država Izrael takođe predstavlja jedinstvenu fuziju evropskih i srednjoistočnih odlika, a zbog geografskog kontinuiteta s Levantom i većinskim stanovništvom koje je pretežno srednjoistočno (uključujući sefardičke Jevreje, Sabre, izraelske Arape, itd.) možda deli više sličnosti sa svojim susedima, nego što je to odmah vidljivo iz medijske pokrivenosti.

Sukobi

Regija je danas karakterisana jakim političkim napetostima poput pitanja Kurdistana, izraelsko-palestinskog sukoba, pitanja prava na vodne resurse, te brojnih manjih, ali jednako važnih pitanja poput sirijske prisutnosti u Libanu, graničnih sporova između Sirije i Turske, Egipta i Sudana, te Jemena i Saudijske Arabije. Takođe su važna građanska prava religijskih manjina u Iraku i Bahreinu, te sigurnost hrišćana u Egiptu.

Geografija

Glavni članak: Geografija Azije

Regije Srednjeg istoka

Glavni članak: Srednjoistočne regije

• Iranska visoravan
• Anatolija - Turska
• Sredozemno more - Kipar
• Arabija, vidite Države Persijskog zaliva - Saudijska Arabija, Kuvajt, Katar, U. A. E., Oman, Jemen, Bahrein i Irak
• Levant - Sirija, Izrael, Jordan, Libanon, Zapadna obala i Pojas Gaze, egipatsko Sinajsko poluostrvo

Literatura

• Palmer, Michael A. (1992). Guardians of the Persian Gulf: A History of America's Expanding Role in the Persian Gulf, 1833–1992. New York: The Free Press. str. 12—13. ISBN 978-0-02-923843-1. 
• Held, Colbert C. (2000). Middle East Patterns: Places, Peoples, and Politics. Westview Press. str. 7. ISBN 978-0-8133-8221-0. 
• Fromkin, David (1989). A Peace to end all Peace. str. 224. ISBN 978-0-8050-0857-9. 
• Lewis, Bernard (1965). The Middle East and the West. str. 9. 
• Shoup, John A. (17. 10. 2011). Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia. ISBN 9781598843620. Pristupljeno 26. 5. 2014. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Beaumont, Peter; Gerald H. Blake; J. Malcolm Wagstaff (1988). The Middle East: A Geographical Study. David Fulton. ISBN 978-0-470-21040-6. 
• Adelson, Roger (1995). London and the Invention of the Middle East: Money, Power, and War, 1902-1922. Yale University Press. ISBN 978-0-300-06094-2. 
• Anderson, R; Seibert, R; Wagner, J. (2006). Politics and Change in the Middle East (8th izd.). Prentice-Hall. 
• Barzilai, Gad; Aharon, Klieman; Gil, Shidlo (1993). The Gulf Crisis and its Global Aftermath. Routledge. ISBN 978-0-415-08002-6. 
• Barzilai, Gad (1996). Wars, Internal Conflicts and Political Order. State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-2943-3. 
• Goldschmidt, Arthur Jr (1999). A Concise History of the Middle East. Westview Press. ISBN 978-0-8133-0471-7. 
• Cressey, George B. (1960). Crossroads: Land and Life in Southwest Asia. Chicago, IL: J. B. Lippincott Co. xiv, 593 p., ill. with maps and b&w photos.
• Freedman, Robert O. (1990). The Middle East from the Iran-Contra Affair to the Intifada. in series. Contemporary Issues in the Middle East. 1st ed. Syracuse, NY: Syracuse University Press. ISBN 9780815625025.  x, 441 p. 1991. ISBN 978-0-8156-2502-5.

Spoljašnje veze

• gomideast - Gde se u svetu nalazi Srednji istok?
• Srednjoistočni forum
• Srednjoistočni forumi za emigrante
• Ancient Near East - osigurava iscrpan portal za arheologiju i antičku kulturu Bliskog/Srednjeg istoka
• Middle East Studies Association (MESA) of North America
• Middle East Public Relations Association (MEPRA)
• Middle East Resource Guide
• Middle Eastern Artists: Iranian Contemporary and young blood Art.
• Middle East Watch