Википедија

Stanoje Dušanović

Stanoje Dušanović (Ruma, 5. novembar 1906 — Novi Sad, 28. oktobar 1987) bio je srpski i jugoslovenski glumac, reditelj, upravnik pozorišta.

Stanoje Dušanović
Stanoje Dušanović
Lični podaci
Puno imeStanoje Dušanović
Datum rođenja(1906-11-05)5. novembar 1906.
Mesto rođenjaRuma, Austrougarska
Datum smrti28. oktobar 1987.(1987-10-28) (80 god.)
Mesto smrtiNovi Sad, SFR Jugoslavija

Sin glumaca Ljubice i Jevte Dušanovića. Pripadao je čuvenoj porodici glumaca, među kojima su bili i sestra Julka, brat Milorad, snaha Zagorka, supruga Ilinka i deca Biserka i Jevto. Budući da je rastao u glumačkom okruženju i sam se opredelio za ovu profesiju, veoma rano.[1]

Počeci uredi

Stanoje Dušanović je u školu pošao 1913. godine, ali se razboleo od tifusa i zarazio gotovo celu porodicu. Prvi razred je upisao ponovo 1914. godine. Dok je bio u 4. razredu, ostao je bez oca koji je izvršio samoubistvo. Razlozi za to su bili bolest i maltretiranja od strane austrougarskih vlasti.

Završio je osnovnu školu i nižu gimnaziju u Novom Sadu. Školovanje je nastavio na trgovačkoj akademiji, ali ju je posle dve godine napustio. Kako je još odmalena statirao u Srpskom narodnom pozorištu, bio je sasvim rešen da će gluma ostati njegov životni poziv.

Još od detinjstva je živeo životom glumaca na gostovanjima i u pozorištu uz svoje roditelje, a teškoće takvog načina života je mogao da prihvati isključivo zahvaljujući svom glumačkom daru.

Godine 1919, dakle u svojoj 13. godini, postaje statista u SNP-u, a 1925. postaje stalni pozorišni član ovog pozorišta. Tadašnji sekretar Društva za SNP, Kamenko Subotić, dočekao je Stanoja rečima: „Evo nam naslednika Pere Dobrinovića!"

U sezoni 1926/27. godine je bio angažovan u Narodnom pozorištu u Beogradu, gde su već igrali njegov brat Milorad i snaja Zagorka.

Dana 1. septembra 1928. ženi se sa glumicom Ilinkom Dugandžijom.

 
Pismo glumca Stanoja Dušanovića Pozorišnom odboru SNP-a, 5. maja 1936. Fotografija je muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine.

Godine 1927, 31. radi u SNP-u u Novom Sadu, a od kraja 1931 do 1933. biva angažovan od strane Narodnog pozorišta Vrbaske banovine u Banjaluci.

Organizator i stvaralac uredi

Nakon toga, zajedno sa Nikolom Dinićem i Dobrivojem Radenkovićem osniva Beogradsko povlašćeno pozorište, sa kojim je gostovao po Banatu, Sremu i Srbiji.

U isto vreme, oko 1933, počinje da režira.

Sezonu 1934/35. provodi u beogradskom Narodnom pozorištu – sekciji za Dunavsku banovinu, a od 1935 do 1937. u SNP-u radi kao: glumac sekretar, reditelj, direktor Drame i v. d. upravnika Pozorišta.

Od 1. avgusta 1937. do početka Drugog svetskog rata, 1941. godine bio je član Narodnog pozorišta Dunavske banovine „Kneza namesnika Pavla“

Logoraško pozorište uredi

Rat je proveo u zarobljeništvu u Nemačkoj, u Alendorfu, Bad Sulcu i Cvikau. U Alendorfu zajedno sa Dušanom Bratićem i Bogdanom Cvijanovićem osniva logoraško pozorište. Posle povrede noge, 1943. biva poslat u bolnicu, pa u Bad Sulc, gde ponovo osniva logoraško pozorište i učestvuje u njegovom radu kao izvođač i kao organizator. Komade je pisao po sećanju. Tamo su izvođeni komadi: Koštana Bore Stankovića, Sumnjivo lice Branislava Nušića (prva dva čina), Šolja teja Šarl-Luj-Etjen Nitera i Žozefa Derleja, skeč Mića dendi i kontesa de Bonfi i to sve u njegovoj režiji. Takođe su priređivani razni recitali i šaljivi raporti pa se na taj način podizao moral ostalim logorašima.

 
Milan Ajvaz kao Ser Frensis Česni i Stanoje Dušanović kao Lord Fokurl Baberli u komadu "Karlova tetka", Narodno pozorište Dunavske banovine, Novi Sad, 1939. Fotografija je muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine.

Oslobođenje uredi

Nakon oslobođenja, 1945. godine, stupa u Vojvođansko (Srpsko) narodno pozorište u kojem ostaje ceo radni vek, osim sezone 1951/52. koju je proveo u Sarajevu. Nastavio je da igra i nakon penzionisanja, sve do 1968.

Sažetak uredi

U Srpskom narodnom pozorištu je pored glumačkih, obavljao i poslove sekretara, direktora drame i v. d. upravnika Pozorišta.

Tokom svoje karijere odigrao je preko 200 glavnih i 158 epizodnih uloga, a režirao je 42 komada.

Riznica pozorišne građe uredi

U penziji je završio rukopisnu knjigu Likovi SNP-a od 1861 do 1941. godine koju je poklonio Pozorišnom muzeju Vojvodine, a za koju je građu skupljao celoga života. Bio je strastveni izučavalac istorije našeg pozorišta i sakupljao je materijale do kojih je dolazio. Knjiga sadrži registre imena, bivših i glumaca savremenika, reditelja, pozorišnih rukovodilaca, što podrazumeva njihove biografije, popise uloga i fotografije. Ovi podaci su razvrstani u rukopisne knjige, uvezane po azbučnom redu. Ova dragocena knjiga je od ogromne važnosti za istoriju srpskog pozorišta.[2]

 
Stranica iz rukopisne knjige Likovi (1861–1941) glumca Stanoja Dušanovića. Knjiga i ova fotografija je deo legata S. Dušanovića i muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine.
 
Stanoje Dušanović (1906–1987), glumac, reditelj, sekretar, direktor Drame, v. d. upravnika, kao Ružičić u Pokondirenoj tikvi J. S. Popovića, Srpsko narodno pozorište, Novi Sad, 1939. Fotografija je muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine.

Osobine i delovanja uredi

Stanoje je bio izvanredan glumac koji je glumački poziv uzdigao do neslućenih visina. Na taj način je uživao veliki ugled i poštovanje svojih kolega i sugrađana. Imao je širok i raznovrstan repertoar, od narodskih komada, preko vodvilja i komedija, do dramskih i tragičnih uloga.

Psihološki je prodirao u likove do detalja i razigrano. Dobro se osećao, kako u komičnim, tako i u dramskim ulogama. Bio je velike obdarenosti i smisla za realističku igru, sa diskretnom dozom romantičnosti. Bio je to glumac velike osećajnosti i dinamike u igri.

Iako je takoreći bio bez glumačke škole u pravom smislu te reči, učio je od Pere Dobrinovića, Milke Marković, Mite Spasića, od svojih roditelja, koje je sve veoma poštovao i voleo.

„Svoj prirodni talenat, pun sirove snage, oplemenio je poniranjem u likove koje je tumačio, i radom punim zanosa i pregnuća. Bio je neposredan, ubedljiv na sceni, sasvim se unosio u svoje uloge i preživljavao i tumačio dramska dela, prenoseći sve te emocije na gledaoce.“[1]

Njegova radoznalost i želja za učenjem su ga uvek terale da ide napred i prevazilazi već osvojena dostignuća.

Za gledaoce je bio pravi doživljaj da slušaju njegov tečni, jasni, dikcijski savršen, razgovetan govor.

Bio je „umetnik uvek nadahnute stvaralačke snage, jakog temperamenta, vrlo krepkog i dinamičnog duha, maštovit sa bogatim emocionalnim životom, brižljivo studiozan u obradi uloga, realističan i stvorio je čitavu galeriju umetnički snažno izvajanih likova” (B. Stojković)[3]

Legat Stanoja Dušanovića u Pozorišnom muzeju Vojvodine uredi

Pozorišnom muzeju Vojvodine je Stanoje Dušanović zaveštao svoju rukopisna knjigu Likovi SNP-a od 1861 do 1941. koja sadrži 50 tomova. Ona se trenutno nalazi u Muzeju Vojvodine kao eksponat Pozorišnog muzeja Vojvodine, zbog nedostatka izložbenog prostora Pozorišnog muzeja Vojvodine.

Ovom legatu pripadaju i pisma koja je pisao Stanoje Dušanović.[4]

Nagrade uredi

  • Odlikovan je za životno delo Oktobarskom nagradom Novog Sada 1978.
  • Zlatnom medaljom „Jovan Đorđević“ 1983.
  • Nagradom Udruženja dramskih umetnika Srbije na Petim susretima vojvođanskih pozorišta u Somboru 1951
  • Ordenom rada sa zlatnim vencem 1961.
  • Nagradom NR Srbije za celokupan rad i nagradom AP Vojvodine, obe 1948.[5]

Nagrađene uloge: uredi

Reference uredi

  1. ^ a b Biljana., Niškanović (2016). Ogled o glumačkoj porodici Dušanović. Novi Sad: Pozorišni muzej Vojvodine. ISBN 9788680006130. OCLC 1043569568. 
  2. ^ Popov, Dušan (1997). ENCIKLOPEDIJA Novog Sada. Sv. 7, Dz-Eg. Novi Sad: Novosadski klub : Prometej. str. 233—236. 
  3. ^ Jovanović, Raško V. Leksikon drame i pozorišta. Jaćimović, Dejan,. Beograd. ISBN 9788607019991. OCLC 883837997. 
  4. ^ Sad)., Pozorišni muzej Vojvodine (Novi (2007). Pozorišni muzej Vojvodine : povodom 30 godina Pozorišnog muzeja Vojvodine = Theater Museum of Vojvodina : for the 30th annyversary of Theater Museum of Vojvodina (2 iz. i dop. izd.). Novi Sad: Pozorišni muzej Vojvodine. ISBN 9788685123788. OCLC 852730305. 
  5. ^ Srpski biografski rečnik. Leskovac, Mladen,, Forišković, Aleksandar,, Popov, Čedomir,, Bešlin, Branko, 1960-, Leskovac, Mladen,, Forišković, Aleksandar,. Novi Sad. ISBN 978-86-83651-49-8. OCLC 61286184. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Станоје_Душановић&oldid=27508084”