Stanoje Dušanović

Stanoje Dušanović
Stanoje Dušanović
	Stanoje Dušanović
Lični podaci
Puno ime	Stanoje Dušanović
Datum rođenja	5. novembar 1906.
Mesto rođenja	Ruma, Austrougarska
Datum smrti	28. oktobar 1987. (80 god.)
Mesto smrti	Novi Sad, SFR Jugoslavija

Stanoje Dušanović (Ruma, 5. novembar 1906 — Novi Sad, 28. oktobar 1987) bio je srpski i jugoslovenski glumac, reditelj, upravnik pozorišta.

Sin glumaca Ljubice i Jevte Dušanovića. Pripadao je čuvenoj porodici glumaca, među kojima su bili i sestra Julka, brat Milorad, snaha Zagorka, supruga Ilinka i deca Biserka i Jevto. Budući da je rastao u glumačkom okruženju i sam se opredelio za ovu profesiju, veoma rano.^[1]

Počeci

Stanoje Dušanović je u školu pošao 1913. godine, ali se razboleo od tifusa i zarazio gotovo celu porodicu. Prvi razred je upisao ponovo 1914. godine. Dok je bio u 4. razredu, ostao je bez oca koji je izvršio samoubistvo. Razlozi za to su bili bolest i maltretiranja od strane austrougarskih vlasti.

Završio je osnovnu školu i nižu gimnaziju u Novom Sadu. Školovanje je nastavio na trgovačkoj akademiji, ali ju je posle dve godine napustio. Kako je još odmalena statirao u Srpskom narodnom pozorištu, bio je sasvim rešen da će gluma ostati njegov životni poziv.

Još od detinjstva je živeo životom glumaca na gostovanjima i u pozorištu uz svoje roditelje, a teškoće takvog načina života je mogao da prihvati isključivo zahvaljujući svom glumačkom daru.

Godine 1919, dakle u svojoj 13. godini, postaje statista u SNP-u, a 1925. postaje stalni pozorišni član ovog pozorišta. Tadašnji sekretar Društva za SNP, Kamenko Subotić, dočekao je Stanoja rečima: „Evo nam naslednika Pere Dobrinovića!"

U sezoni 1926/27. godine je bio angažovan u Narodnom pozorištu u Beogradu, gde su već igrali njegov brat Milorad i snaja Zagorka.

Dana 1. septembra 1928. ženi se sa glumicom Ilinkom Dugandžijom.

Pismo glumca Stanoja Dušanovića Pozorišnom odboru SNP-a, 5. maja 1936. Fotografija je muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine.

Godine 1927, 31. radi u SNP-u u Novom Sadu, a od kraja 1931 do 1933. biva angažovan od strane Narodnog pozorišta Vrbaske banovine u Banjaluci.

Organizator i stvaralac

Nakon toga, zajedno sa Nikolom Dinićem i Dobrivojem Radenkovićem osniva Beogradsko povlašćeno pozorište, sa kojim je gostovao po Banatu, Sremu i Srbiji.

U isto vreme, oko 1933, počinje da režira.

Sezonu 1934/35. provodi u beogradskom Narodnom pozorištu – sekciji za Dunavsku banovinu, a od 1935 do 1937. u SNP-u radi kao: glumac sekretar, reditelj, direktor Drame i v. d. upravnika Pozorišta.

Od 1. avgusta 1937. do početka Drugog svetskog rata, 1941. godine bio je član Narodnog pozorišta Dunavske banovine „Kneza namesnika Pavla“

Logoraško pozorište

Rat je proveo u zarobljeništvu u Nemačkoj, u Alendorfu, Bad Sulcu i Cvikau. U Alendorfu zajedno sa Dušanom Bratićem i Bogdanom Cvijanovićem osniva logoraško pozorište. Posle povrede noge, 1943. biva poslat u bolnicu, pa u Bad Sulc, gde ponovo osniva logoraško pozorište i učestvuje u njegovom radu kao izvođač i kao organizator. Komade je pisao po sećanju. Tamo su izvođeni komadi: Koštana Bore Stankovića, Sumnjivo lice Branislava Nušića (prva dva čina), Šolja teja Šarl-Luj-Etjen Nitera i Žozefa Derleja, skeč Mića dendi i kontesa de Bonfi i to sve u njegovoj režiji. Takođe su priređivani razni recitali i šaljivi raporti pa se na taj način podizao moral ostalim logorašima.

Milan Ajvaz kao Ser Frensis Česni i Stanoje Dušanović kao Lord Fokurl Baberli u komadu "Karlova tetka", Narodno pozorište Dunavske banovine, Novi Sad, 1939. Fotografija je muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine.

Oslobođenje

Nakon oslobođenja, 1945. godine, stupa u Vojvođansko (Srpsko) narodno pozorište u kojem ostaje ceo radni vek, osim sezone 1951/52. koju je proveo u Sarajevu. Nastavio je da igra i nakon penzionisanja, sve do 1968.

Sažetak

U Srpskom narodnom pozorištu je pored glumačkih, obavljao i poslove sekretara, direktora drame i v. d. upravnika Pozorišta.

Tokom svoje karijere odigrao je preko 200 glavnih i 158 epizodnih uloga, a režirao je 42 komada.

Riznica pozorišne građe

U penziji je završio rukopisnu knjigu Likovi SNP-a od 1861 do 1941. godine koju je poklonio Pozorišnom muzeju Vojvodine, a za koju je građu skupljao celoga života. Bio je strastveni izučavalac istorije našeg pozorišta i sakupljao je materijale do kojih je dolazio. Knjiga sadrži registre imena, bivših i glumaca savremenika, reditelja, pozorišnih rukovodilaca, što podrazumeva njihove biografije, popise uloga i fotografije. Ovi podaci su razvrstani u rukopisne knjige, uvezane po azbučnom redu. Ova dragocena knjiga je od ogromne važnosti za istoriju srpskog pozorišta.^[2]

Stranica iz rukopisne knjige Likovi (1861–1941) glumca Stanoja Dušanovića. Knjiga i ova fotografija je deo legata S. Dušanovića i muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine.

Stanoje Dušanović (1906–1987), glumac, reditelj, sekretar, direktor Drame, v. d. upravnika, kao Ružičić u Pokondirenoj tikvi J. S. Popovića, Srpsko narodno pozorište, Novi Sad, 1939. Fotografija je muzejska građa Pozorišnog muzeja Vojvodine.

Osobine i delovanja

Stanoje je bio izvanredan glumac koji je glumački poziv uzdigao do neslućenih visina. Na taj način je uživao veliki ugled i poštovanje svojih kolega i sugrađana. Imao je širok i raznovrstan repertoar, od narodskih komada, preko vodvilja i komedija, do dramskih i tragičnih uloga.

Psihološki je prodirao u likove do detalja i razigrano. Dobro se osećao, kako u komičnim, tako i u dramskim ulogama. Bio je velike obdarenosti i smisla za realističku igru, sa diskretnom dozom romantičnosti. Bio je to glumac velike osećajnosti i dinamike u igri.

Iako je takoreći bio bez glumačke škole u pravom smislu te reči, učio je od Pere Dobrinovića, Milke Marković, Mite Spasića, od svojih roditelja, koje je sve veoma poštovao i voleo.

„Svoj prirodni talenat, pun sirove snage, oplemenio je poniranjem u likove koje je tumačio, i radom punim zanosa i pregnuća. Bio je neposredan, ubedljiv na sceni, sasvim se unosio u svoje uloge i preživljavao i tumačio dramska dela, prenoseći sve te emocije na gledaoce.“^[1]

Njegova radoznalost i želja za učenjem su ga uvek terale da ide napred i prevazilazi već osvojena dostignuća.

Za gledaoce je bio pravi doživljaj da slušaju njegov tečni, jasni, dikcijski savršen, razgovetan govor.

Bio je „umetnik uvek nadahnute stvaralačke snage, jakog temperamenta, vrlo krepkog i dinamičnog duha, maštovit sa bogatim emocionalnim životom, brižljivo studiozan u obradi uloga, realističan i stvorio je čitavu galeriju umetnički snažno izvajanih likova” (B. Stojković)^[3]

Legat Stanoja Dušanovića u Pozorišnom muzeju Vojvodine

Pozorišnom muzeju Vojvodine je Stanoje Dušanović zaveštao svoju rukopisna knjigu Likovi SNP-a od 1861 do 1941. koja sadrži 50 tomova. Ona se trenutno nalazi u Muzeju Vojvodine kao eksponat Pozorišnog muzeja Vojvodine, zbog nedostatka izložbenog prostora Pozorišnog muzeja Vojvodine.

Ovom legatu pripadaju i pisma koja je pisao Stanoje Dušanović.^[4]

Nagrade

Odlikovan je za životno delo Oktobarskom nagradom Novog Sada 1978.
Zlatnom medaljom „Jovan Đorđević“ 1983.
Nagradom Udruženja dramskih umetnika Srbije na Petim susretima vojvođanskih pozorišta u Somboru 1951
Ordenom rada sa zlatnim vencem 1961.
Nagradom NR Srbije za celokupan rad i nagradom AP Vojvodine, obe 1948.^[5]

Nagrađene uloge:

Sofra Kirić, Večiti mladoženja – Jakova Ignjatovića
Trgovački putnik, Tetovirana ruža Tenesi Vilijamsa
Orsat, Dubrovačka trilogija Iva Vojnovića i dr.

Reference

^ ^a ^b Biljana., Niškanović (2016). Ogled o glumačkoj porodici Dušanović. Novi Sad: Pozorišni muzej Vojvodine. ISBN 9788680006130. OCLC 1043569568.
^ Popov, Dušan (1997). ENCIKLOPEDIJA Novog Sada. Sv. 7, Dz-Eg. Novi Sad: Novosadski klub : Prometej. str. 233—236.
^ Jovanović, Raško V. Leksikon drame i pozorišta. Jaćimović, Dejan,. Beograd. ISBN 9788607019991. OCLC 883837997.
^ Sad)., Pozorišni muzej Vojvodine (Novi (2007). Pozorišni muzej Vojvodine : povodom 30 godina Pozorišnog muzeja Vojvodine = Theater Museum of Vojvodina : for the 30th annyversary of Theater Museum of Vojvodina (2 iz. i dop. izd.). Novi Sad: Pozorišni muzej Vojvodine. ISBN 9788685123788. OCLC 852730305.
^ Srpski biografski rečnik. Leskovac, Mladen,, Forišković, Aleksandar,, Popov, Čedomir,, Bešlin, Branko, 1960-, Leskovac, Mladen,, Forišković, Aleksandar,. Novi Sad. ISBN 978-86-83651-49-8. OCLC 61286184.

Spoljašnje veze

[:0-1] Biljana., Niškanović (2016). Ogled o glumačkoj porodici Dušanović. Novi Sad: Pozorišni muzej Vojvodine. ISBN 9788680006130. OCLC 1043569568.

[2] Popov, Dušan (1997). ENCIKLOPEDIJA Novog Sada. Sv. 7, Dz-Eg. Novi Sad: Novosadski klub : Prometej. str. 233—236.

[3] Jovanović, Raško V. Leksikon drame i pozorišta. Jaćimović, Dejan,. Beograd. ISBN 9788607019991. OCLC 883837997.

[4] Sad)., Pozorišni muzej Vojvodine (Novi (2007). Pozorišni muzej Vojvodine : povodom 30 godina Pozorišnog muzeja Vojvodine = Theater Museum of Vojvodina : for the 30th annyversary of Theater Museum of Vojvodina (2 iz. i dop. izd.). Novi Sad: Pozorišni muzej Vojvodine. ISBN 9788685123788. OCLC 852730305.

[5] Srpski biografski rečnik. Leskovac, Mladen,, Forišković, Aleksandar,, Popov, Čedomir,, Bešlin, Branko, 1960-, Leskovac, Mladen,, Forišković, Aleksandar,. Novi Sad. ISBN 978-86-83651-49-8. OCLC 61286184.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]