Stari Vlah

Stari Vlah je istorijska i geografska oblast na jugozapadu Srbije. Obuhvata oblasti sjeverno od rijeke Lima i istočno od Drine, u slivu Moravice i Uvca sjeverno od Sjenice.

Stari Vlah

Stari Vlah u jugozapadnoj Srbiji

Starovlasi u narodnoj nošnji

Na zapadu se Stari Vlah graniči sa Bosnom, na jugozapadu sa Hercegovinom, na jugoistoku sa Raškom oblašću, na istoku sa Šumadijom, a na sjeveru sa Kolubarskom oblašću.

Stari Vlah je administrativno raspoređen u okvirima Zlatiborskog i Moravičkog okruga. Obuhvata opštine Priboj, Prijepolje, Novu Varoš, Čajetinu, Užice, Arilje i Ivanjicu, kao i dijelove opštine Sjenice.

Stari Vlah je planinska regija, pa se stanovništvo bavi uglavnom stočarstvom. Otuda i vodi ime – vlah je bio naziv za stočara. Oblast je bogata vodom. U regiji se razvija seoski turizam. Na Starom Vlahu se nalaze masivi Zlatibora i Zlatara. Oni određuju podjelu Starog Vlaha na Zlatiborski Stari Vlah (obuhvata planinu Zlatibor i Užice), Moravički Stari Vlah (obuhvata sliv Moravice) i Zlatarski Stari Vlah (obuhvata Zlatar).

Čitava ova oblast je bogata kulturno-istorijskim znamenitostima. Jedna od najpoznatijih je manastir Mileševa kod Prijepolja.

Istorija

Po poljskom naučniku Eduardu Boguslavskom naziv "Vlah" je slovenska reč, kojom su oni zvali Gale. Stari Vlah se odnosi na Gale, preciznije Skordiske, a Sloveni tu nastanjeni sačuvali su "spomen gospodarstva Galskog", imenom "Stari Vlah". Ovi su se razlikovali od Rimljana - "Novih Vlaha". Naziv Stari Vlah se odnosi na Latine, a ne na Vlahe (narod).

Šezdesetih godina XII vijeka Stefan Nemanja osniva srpsku državu Rašku koja je obuhvatala Rašku oblast i južne dijelove Starog Vlaha (Priboj i Prijepolje – Zlatarski Stari Vlah). Sjeverni dijelovi Starog Vlaha (Zlatiborski i Moravički Stari Vlah) nalazili su se u posjedu župana Stracimira, a Nemanjinoj državi su pripojeni tek oko 1180-te godine. Tada se prvi put pominje Stari Vlah, koji je bio jedna od administrativnih jedinica Raške. Kasnije je Raška podijeljena na župe, i na ovom prostoru ih je bilo nekoliko.

Dolaskom Turaka, sjeverni dijelovi Starog Vlaha, tačno određeni današnjim južnim granicama opština Čajetine i Ivanjice pripadali su Smederevskom, a južni Novopazarskom sandžaku.

Krajem 18. veka formiran je kadiluk "Stari Vlah", u Novopazarskom sandžaku.

Danas pojam Sandžak označava teritorije bivšeg Novopazarskog sandžaka. Tu spadaju Raška oblast, dijelovi Stare Hercegovine kod Pljevalja i južni Stari Vlah (zlatarski i manji dijelovi zlatiborskog).

Literatura

• Istorija srpskog naroda (knj. 6, sv. 1): Od Berlinskog kongresa do Ujedinjenja 1878-1918. Srpska književna zadruga. 1983. 
• Petrović, Milić F. (1995). Dokumenti o Raškoj oblasti: 1900-1912. Beograd: Arhiv Srbije. 
• Petrović, Milić F. (1997). Dokumenta o Raškoj oblasti: 1890-1899. Beograd: Istorijski muzej Srbije. 
• Salih Selimović, Stara Raška u Turskim administrativno-upravnim podjelama, Breznički zapisi 11-12, Pljevlja 1999.
• Jagodić, Miloš (2010). Uređenje oslobođenih oblasti Srbije 1912—1914: Pravni okvir. Beograd: Istorijski institut. 
• Jagodić, Miloš (2013). Novi krajevi Srbije (1912-1915). Beograd: Filozofski fakultet. 
• Šabanović, Hazim (1959). Bosanski pašaluk: Postanak i upravna podjela. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.