Starčevo

градско насеље у Панчеву (Србија)

Starčevo je naselje gradskog karaktera koje se nalazi na teritoriji Grada Pančeva, u Južnobanatskom okrugu Autonomne Pokrajine Vojvodine, u Republici Srbiji. Prema konačnim rezultatima popisa stanovništva iz 2011. godine, u Starčevu živi 7473 stanovnika.[1]

Starčevo
Pravoslavna crkva u Starčevu
Grb
Grb
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugJužnobanatski
GradPančevo
Stanovništvo
 — 2011.Pad 7.473
 — gustina104/km2
Geografske karakteristike
Koordinate44° 48′ 26″ S; 20° 42′ 08″ I / 44.80726° S; 20.70226° I / 44.80726; 20.70226
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina77 m
Površina71,4 km2
Starčevo na karti Srbije
Starčevo
Starčevo
Starčevo na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj26232
Pozivni broj013
Registarska oznakaPA

Nalazi se na 9 kilometara jugoistočno od Pančeva i zauzima prostor od oko 92,8 km2. Naselje je graničarsko-panonskog tipa i izgrađeno je pod upravom Vojne granice. Pored mesta se nalazi istoimeni arheološki lokalitet iz starijeg neolita, po kome se čitava kultura dobila naziv starčevačka.

Istorija

uredi
 
Prostiranje Starčevačke kulture
 
Replika neolitskog naselja

Na teritoriji Starčeva pronađena su nalazišta iz mlađeg kamenog doba (5500–4500. godine pre nove ere). Takođe postoje i nalazišta naroda Sarmata. Pronađeni ostaci potvrđuju da je na ovom lokalitetu postojalo tračansko-ilirsko, a kasnije i rimsko naselje.

Starčevo se nalazi 9 kilometara istočno od Pančeva i zauzima prostor od 92,8 km². Naselje je graničarsko-panonskog tipa i izgrađivanje mu je vršeno planski pod rukovodstvom graničarske vojne vlasti. Od 1738. god. naselje ima rang opštine. Kasnije je spojeno sa Vojlovicom a sada je u sastavu Grada Pančeva. Razvoju Starčeva doprinosi blizina Pančeva i reke Dunav.
Po prvom predanju ime je postalo od nekog vojvode Starčevića, koji je imao dvor na potezu koji se danas zove Đurđevac. Naziv potiče od njegovog sina koji se zvao Đurđe. Na Đurđevcu su otkopani ostaci neke građevine pa i bunar. Drugo predanje govori o kaluđeru u manastiru Vojlovica koji je zvan Starac. On je iz manastira izgonio neposlušne sluge, a oni su se naseljavali na napuštenom zemljištu van manastira pa je naselje nazvano Starčevo. Po trećem predanju, kod Nadela je postojala koliba nekoga starca. Tuda je vodio put kojim su vojnici nosili poštu od Opova prema Kovinu. Vojnici su često navraćali kod starca pa su i naselje koje je tu postojalo nazvali Starčevo. Po manastirskim arhivskim podacima jedan od kaluđera kojima je povereno opsluživanje pravoslavnog življa se zvao Starac. Ugarska vlast je naselju dala ime Teraso ali se ono koristilo samo administrativno. Najverovatnije je da su naselje u sadašnjem obliku osnovali migranti iz Srbije pokrenuti seobom Srba pod Arsenijem Čarnojevićem i da je nastalo između 1690. i 1716. godine. Nakon oslobađanja od Turaka dolazi do novog naseljavanja.

 
Katolička crkva u Starčevu

Starčevo je od 1764. godine pravoslavna parohija u Pančevačkom protoprezviteratu.[2] Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto pripada Pančevačkom distriktu. Naselje ima militarski karakter a stanovništvo je izmešano srpsko i vlaško.[3] Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir mesto Starčevo je bilo parohijska filijala manastira Vojlovice.[4] Po osnivanju Banatske vojne granice dolazi do kolonizacije Nemaca i Hrvata (najviše je doseljeno od 1788 - 1792). Mesto je u to vreme pretežno bilo poljoprivrednog karaktera. Zbog povećanja broja stanovnika i nemogućnosti nalaženja dodatnih izvora prihoda dolazi do iseljavanja u strane zemlje (najviše u Ameriku 1907. i 1908). Napuštanjem naselja od strane Nemaca posle Drugog svetskog rata stvorena je osnova za novu kolonizaciju, koja je pretežno izvršena sa teritorije uže Srbije. Posle Drugog svetskog rata, zbog blizine Pančeva i velikog razvoja industrije, menja se socijalna struktura stanovništva i naselje prestaje da bude čisto poljoprivredno pa dolazi do novog naseljavanja. Od 1981. godine Starčevo je naselje gradskog karaktera jer je udeo poljoprivrednog stanovništva iznosio manje od 30%. Tokom devedesetih godina dolazi do novih ali manjih migracija stanovništva, a poslednjih godina dolazi i do novog sporadičnog doseljavanja usled izvanredne komunalne opremljenosti Starčeva i blizine Pančeva i Beograda.

Starčevo ima četiri kraja: Donji i Gornji su starosedelački, a Radničko naselje i Šumice formirani su u drugoj polovini 20. veka kao rezultat okolnog industrijskog razvoja. U centru mesta je zgrada nekadašnje opštine, sada Mesna zajednica, podignuta još za vreme Marije Terezije, zgrada Doma kulture, škole, ambulante, Opštinski stadion, muzej, i prelepo šetalište na Trgu neolita.

Kultura

uredi

Danas Starčevo ima bogat kulturni život, koji se ostvaruje putem Doma kulture, koji je organizator nekoliko regionalnih manifestacija poput Festivala malih tamburaških sastava "Starčevačka tamburica", Festivala akustične gitare "Gašini akordi", manifestacije "Dani knjige", Letnjeg programa "Dani druženja" kao i Eks JU Rok Festa (suorganizacija sa Kreativnim kulturnim klubom). Pored Kreativnog kulturnog kluba koji tretira alternativne oblike kulture u Starčevu je aktivno i Kulturno - umetničko društvo "Neolit" koje baštini tradicionalni melos i igre, a u tome se nadopunjuje sa Tamburaškim orkestrom "Neolit". Pri Domu kulture aktivna je i izložbena galerija "Boem", u kojoj svoje radove izlažu brojni akademski umetnici. Brojnost i društveni aktivizam karakteristični su za društvenu nadgradnju Starčeva, pa je tako u mestu aktivno oko 30 udruženja građana i klubova koji okupljaju brojno članstvo: Odred izviđača "Nadel", Udruženje sportskih ribolovaca "Nadel", Golubarsko društvo "Bogojavljanje", Društvo pčelara "Starčevo", Društvo vinara, vinogradara i destilera "Starčevo", udruženje "Pagus", Udruženje žena "Neolit", Moto klub "Neolit"...

Od juna 2020. godine Starčevo ima svoj muzej, koji se nalazi na Trgu neolita i u kome su predstavljene epohe neolita i Banatske vojne granice.

Demografija

uredi

U naselju Starčevo živi oko 6300 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,2 godina (36,8 kod muškaraca i 39,7 kod žena). U naselju ima 2432 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,13. Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

 
Trg neolita
Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija[5]
Godina Stanovnika
1948. 3.880
1953. 3.676
1961. 4.854
1971. 6.545
1981. 7.304
1991. 7.579 7.448
2002. 7.615 7.917
Etnički sastav prema popisu iz 2002.[6]
Srbi
  
6.205 81,48%
Hrvati
  
349 4,58%
Jugosloveni
  
204 2,67%
Mađari
  
111 1,45%
Romi
  
88 1,15%
Slovaci
  
74 0,97%
Makedonci
  
60 0,78%
Crnogorci
  
36 0,47%
Rumuni
  
30 0,39%
Bugari
  
27 0,35%
Nemci
  
15 0,19%
Muslimani
  
15 0,19%
Česi
  
8 0,10%
Rusi
  
5 0,06%
Albanci
  
3 0,03%
Slovenci
  
2 0,02%
Bunjevci
  
2 0,02%
Ukrajinci
  
1 0,01%
Bošnjaci
  
1 0,01%
nepoznato
  
303 3,97%


Domaćinstva
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Sport

uredi
 
Stadion Borca u Starčevu.

Reference

uredi
  1. ^ Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srbiji 2011 – Starost i pol — Republički zavod za statistiku, Beograd. 2012. ISBN 978-86-6161-028-8.
  2. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.
  3. ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
  4. ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
  5. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  6. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  7. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 

Literatura

uredi
  • Izvori: Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju o Banatskih mesta i običaji nastanak sela ko su bili Doseljenici čime se bavili meštani
  • Napomene.

U uvodnom delu prikazan je kratak istorijski pregled ovog područja od praistorijskih vremena do ulaska Banata u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Najveći prilog u ovom delu čine ,Letopis i trudio se da ne propusti nijednu važnu činjenicu u prošlosti opisivanih mesta koje se prvi put pojavljuje u ovom obliku, verujemo da ćemo zadovoljiti već dosta raširen interes za proučavanje prošlosti naših Banatskih naselja.

Inače Monografija Podunavske oblasti (Pančevo, 1929) koju je sastavio dr Vladimir Margan i Feliksa Milekera sačinjena je od tri dela i predstavlja i danas jedno od nezaobilaznih dela za proučavanje Banata

  • Preporučena Literatura: [1] [2]

Vidi još

uredi

Spoljašnje veze

uredi

]]