Stenli (Folklandska ostrva)
Stenli (engl. Stanley, šp. Puerto Argentino) je glavni grad Folklandskih Ostrva pod upravom britanske krune. Nalazi se na ostrvu Istočni Folkland, na severnoj padinu u jednom od najvlažnijih delova ostrva. Na popisu iz 2012. godine, grad je imao 2.121 stanovnika, dok je cela populacija Folklandskih ostrva bila 2.932 stanovnika.[1] Stenli daje 5 od 11 članova skupštine Folklandskih Ostrva.
| Stenli | |
|---|---|
 Pogled na grad iz vazduha | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Konstitutivna zemlja |  Folklandska Ostrva |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2012. | 2.121 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 51° 41′ 40″ J; 57° 51′ 10″ Z / 51.694444° J; 57.852778° Z |
  Stenli Stenli na karti Ujedinjenog Kraljevstva | |
| Veb-sajt | |
| falklandislands.com falklands.gov.fk | |
Istorija uredi
Prvo selo i luka na Foklandima bio je Port Luis koji se nalazio nešto severnije od današnjeg Stenlija, u Zalivu Berkli. Tadašnji guverner ostrva Moudi, odlučio se za premeštanje na lokalitet Port Džekson, koji je nakon glasanja preimenovan u Stenli Harbur. Stenli Harbor je imao dublje sidrište i bolju luku.
Rad na podizanju naselja je počelo 1843. godine i postao je glavni grad u julu 1845. godine. Stanovništvo je brzo raslo kada je napravljeno brodogradilište.[2] Dobio je ime po Eduardu Smitu-Stenliju, državnom sekretaru za Rat i Kolonije u to vreme. Trideset oženjenih penzionera iz londonskog Čelsija doselio se 1849. godine u Stenli da pomogne naseljavanje i odbrani ostrva.
Stenli se ubrzo razvio kao remontna luka, pre izgradnje Panamskog kanala, luka Stenli je bio redovno posećivan od brodova koji su plovili opasnim Magellanovim moreuzom. Istovremeno Stenli je bio baza brojnih kitolovaca kojih je bilo dosta u Južnom Atlantiku, kao i baza za ekspedicije na Antarktik.
Stenli je bio važna stanica za snabdevanje ugljem brodova Kraljevske ratne mornarice Ujedinjenog Kraljevstva. Zbog toga se pored njega odigrala jedna od najvećih pomorskih bitaka Prvog svetskog rata poznata kao Bitka kod Folklandskih Ostrva i Bitka kod La Plate u Drugom svetskom ratu.
Klizišta su uništila deo grada 1879. i 1886. godine, a to je prourokovalo smrt dvoje dvoje ljudi 1886. godine. Avionski saobraćaj sa Stenlijem se počeo odvijati 1972. letovima hidroplana iz Komodoro Rivadavija u Argentini. Zatim je otvoren aerodrom u Stenliju koji se ispočetka koristio samo za najavljene letove, i za osiguranje veza s britanskim bazama na Antarktiku. Letovi za Argentinu su ukinuti nakon Foklandskog rata 1982. godine.[3][4] Od 1993. postoji redovni nedeljni let za grad Punta Arenas u Čileu.
Stenli su osvojile argentinske trupe i držale ga u svojim rukama deset nedelja. Za vreme Foklandskog rata 1982. godine Stenli je preimenovan u Puerto Argentino. Grad je pretrpeo znatna oštećenja za vreme tog kratkog rata zbog dvostrukog granatiranja od strane Argentinaca i Britanske mornarice i tom priliko su poginula tri civila. Čak i danas postoje minska polja u okolini grada.[5][6]
Nakon Folklandskog rata, Stenli je počeo da izvlači korist od ribarstva i turizma. Počeo je da se razvija u to vreme, a istočno od centra grada je sagrađen niz stambenih objekata. Stenli je doživeo rast tako da je danas veći za jednu trećinu nego što je bio pre rata.
Ime uredi
Veliki broj varijanti imena grada pojavila su se i na engleskom i španskom jeziku. Stenli je prvobitno bio poznat kao Port Džakson. Iako je grad zvanično poznat kao Stenli, često se u britanskim izveštajima nakon rata naziva Port Stenli. Mnoga naselja na Folklandskim ostrvima imaju prefiks Port. Međutim, Stenli bez prefiksa Port (prevedeno sa engleskog luka) je osnovana mnogo pre rata.[7] Folklanđani Stenli često nazivaju Grad (Town). Španci su za vreme njihove vlasti na ostrvu 1982. godine grad zvali Puerto Argentino.[8]
Demografija uredi
Do 1849. godine 30 porodica se doselilo na ostrvo. Trenutno stanovništvo ima nizak, ali stabilan rast. Stenli je doživeo rast tako da je danas veći za jednu trećinu nego što je bio pre rata i sada ima 2.121 stanovnika. Ukupno tri četvrtine od ukupnog broja stanovnika ostrva (2932 prema popisu iz 2012. godine) živi u Stenliju. Većina njegovih stanovnika su muškarci mlađi od 55 godina rođeni na ostrvu. Među imigrantima Britanci sa Gibraltara i ostrva Sveta Jelena i Čileanci (oko 130 stanovnika).[9][10][11] Grad ima 83 procenta biračkog tela Folklandskih Ostrva.[12]
| 1981. | 1991. | 2001. |
|---|---|---|
| 1.081 | 1.557 | 1.636 |
Klima uredi
Klima Stenlija je klasifikovana kao klima tundre, zbog veoma hladnih dana, gde u najtoplijem mesecu srednja temperatura retko prelazi 10 °C.[13] Padavine su veoma male, sa prosekom od 544 mm godišnje, a ravnomerno su raspoređene tokom cele godine. Temperature merene za period 1961–1990 variraju od najniže -11,1 °C do najviše 26,1 °C Dana, 23. januara 1992. godine izmereno je 29,2 °C.[14]
Folklandska Ostrva su pokazali trend zagrevanja u poslednjih nekoliko godina. Maksimalna temperatua u januaru za godine 1991-2011 je bila 16,5 °C, a od 1961-90 je izmereno 14,1 °C.[15]
Infrastruktura uredi
Današnji Stenli je putna raskrsnica Istočnog Folklanda, središte trgovine za celo ostrvo. Lokalna kompanija Folklandska Ostrva vlasnik je najvećeg broja trgovina i hotela u gradu. Od znamenitosti u gradu važne su; Ostrvski Muzej, Guvernerova palata, Slavoluk od kitove kosti, totema, nekoliko Ratnih grobnica i stari ratni brod u luci.
Stenli ima četiri paba, jedanaest gostionica, tri restorana, trgovinu brze hrane i tri anglikanske crkve. Hristova crkva podignuta 1892. godine je najužnija katedrala na svetu.[16] Uz nju se nalazi i glavni turistički biro na ostrvima. Gradska skupština pored osnovne namene služi i kao pošta, sud, biblioteka i sala za ples. U policijskoj stanici nalazi se jedini zatvor na čitavom arhipelagu sa trinaest ćelija. Gradski komunalni centar ima jedini bazen na celom arhipelagu, sportski centar, biblioteku i školu. Pored centra nalazi se fudbalski travnati teren na kojem se igraju zvanične utakmice.
Zapadno od grada se nalazi hipodrom, na kojem se održavaju godišnje dvodnevne konjičke trke 26 - 27. decembra. Ove Božićne trke održavaju se već preko sto godina. Stenli ima golf teren koji se nalazi zapadnije od grada, sa 18 rupa i klupskim prostorijama.
Spomen bolnica Kralja Edvarda VII je glavna ostrvska bolnica, sa hirurgijom, radiološkim odeljenjem, oralnom hirurgijom i hitnom pomoći. Nekoliko manjih preduzeća održavaju autobuske i taksi usluge za Stenli i ceo istočni Folkland.
Galerija uredi
-
Pogled sa mora -
Guvernerova kuća -
Gradska skupština -
Pošta
.jpg)
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Headline results of 2012 Falkland Islands Census released”. Falkland Islands Government. Arhivirano iz originala 27. 02. 2021. g. Pristupljeno 30. 10. 2015.
- ^ Balmaceda, Daniel (2011). „Historias inesperadas de la historia argentina: Tragedias, misterios y delirios de nuestro pasado”. str. 283. Nepoznati parametar
|editorial=ignorisan [|publisher=se preporučuje] (pomoć) - ^ „Recorrido histórico”. Arhivirano iz originala 06. 10. 2015. g. Pristupljeno 30. 10. 2015. Nepoznati parametar
|editorial=ignorisan [|publisher=se preporučuje] (pomoć) - ^ „Líneas Aéreas del Estado (LADE). La primer y única línea aérea de fomento de Argentina”. Pristupljeno 30. 10. 2015. Nepoznati parametar
|editorial=ignorisan [|publisher=se preporučuje] (pomoć) - ^ „Falkland Islands - A history of the 1982 conflict”. Arhivirano iz originala 08. 04. 2009. g. Pristupljeno 21. 06. 2017. Nepoznati parametar
|editorial=ignorisan [|publisher=se preporučuje] (pomoć); Nepoznati parametar|idioma=ignorisan [|language=se preporučuje] (pomoć) - ^ „MEDEVAC en la Guerra de las Malvinas”. Nepoznati parametar
|idioma=ignorisan [|language=se preporučuje] (pomoć) - ^ „The Toponymy of the Falkland Islands as recorded on Maps and in Gazetteers” (PDF). The Permanent Committee on Geographical Names. Jul 2006. Arhivirano iz originala (PDF) 22. 10. 2012. g. Pristupljeno 30. 10. 2015. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|date=(pomoć) - ^ Malvinense - Nombres
- ^ Falkland Islands Government - Our Home
- ^ Falklands’ population 2.563 of which 75%, live in Stanley, according to April census (2012)
- ^ „Falklands Population”. Arhivirano iz originala 14. 05. 2017. g. Pristupljeno 30. 10. 2015.
- ^ Falklands Referendum: Voters from many countries around the world voted Yes
- ^ Peel, M. C. and Finlayson, B. L. and McMahon, T. A. (2007). „Updated world map of the Köppen–Geiger climate classification” (PDF). Hydrol. Earth Syst. Sci. 11: 1633—1644. ISSN 1027-5606. doi:10.5194/hess-11-1633-2007.
- ^ „Climate Mount Pleasant Airport January 1992”. tutiempo.net. Pristupljeno 31. 10. 2015.
- ^ „Climate Mount Pleasant Airport from 1985 to 2013”. tutiempo.net. Pristupljeno 31. 10. 2015.
- ^ „Stanley” (na jeziku: engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 31. 10. 2015.
Literatura uredi
- Wagstaff, William Falkland Islands: The Bradt Travel Guide
- Patrick Watts quoted in Fox, Robert Eyewitness Falklands: A personal account of the Falklands campaign, 1982, p309.
- The Toponymy of the Falkland Islands as recorded on Maps and in Gazetteers The Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use.
- Southby-Tailyour, Ewen – Falkland Island Shores
- The European (pub by British Union of Fascists), vol 8, issue 5 (January 1957 p 313-9)
- PRO HO 45/25740 "Jeffrey Hamm" (British Public Records)
Spoljašnje veze uredi
Stanley turistički vodič sa Vikiputovanja
