Стршљен
Evropski stršljen (lat. Vespa crabro) je najveća eusocijalna osa, poreklom iz Evrope. Pripada porodici osa (Vespidae). To je takođe jedini pravi stršljen (rod Vespa) koji je pronađen na teritoriji Severne Amerike, a koji su uvezli evropski doseljenici 1800-ih godina. V. crabro se obično smatra štetočinom i ljudi često uklanjaju gnezda ove vrste. Vespini, poput V. crabro, poznati su po izradi složenih gnezda nalik papiru od okolnih biljnih materijala i drugih vlakana.[1][2] Poseduje žaoku kojom ubrizgava otrov u telo svojih neprijatelja, čime onesposobljava većinu insekata i drugih sitnijih životinja. Hrani se uglavnom slatkim izlučevinama voća, a vrlo često napada i druge insekte, pa i pčele.
| Stršljen | |
|---|---|
| |
| ženka stršljena | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Binomno ime | |
| Vespa crabro Linnaeus, 1758
| |
Taksonomija uredi
Evropski stršljen je pravi stršljen (rod Vespa), grupa koju karakterišu eusocijalne vrste. Rod spada u potporodicu Vespinae, čiji su članovi poznati po žvakanju hrane kako bi potom sa obrađenom hranom nahranili svoje mlade, kao i po žvakanju materijala nalik papiru kako bi napravili svoja gnezda. Prema nedavnoj filogenetskoj studiji, ustanovljeno je da je vrsta Vespa dibovskii najbliži filogenetski srodnik evropskog stršljena.[3]
Nekoliko definisanih podvrsta V. crabro uglavnom su razlikuju po obojenosti određenih delova tela, koja je geografski uslovljena:[4][5]
- V. c. altaica Pérez, 1910
- V. c. borealis Radoszkowski, 1863
- V. c. caspica Pérez, 1910
- V. c. chinensis Birula, 1925
- V. c. crabroniformis Smith, 1852
- V. c. crabro Linnaeus, 1758
- V. c. flavofasciata Cameron, 1903
- V. c. germana Christ, 1791
- V. c. oberthuri du Buysson, 1902
- V. c. vexator Harris, 1776
Opis uredi
Oči evropskog stršljena duboko su urezane i oblikovane poput slova "S". Krila su crvenkasto-narandžasta, dok je peteljkasti trbuh prugast sa smeđom i žutom bojom. Zbog ovakve obojenosti abdomena, V. crabro se često pogrešno identifikuje kao azijski gigantski stršljen. Prosečna dužina radilica iznosi 25 mm, dok dužina kraljice može dostići i do 35 mm. Ovakve dimenzije su značajno veće od većine osa (poput Vespula vulgaris), ali manje od azijskog gigantskog stršljena. Ženke su obično veće od mužjaka i po veličini i po masi. Međutim, abdomen mužjaka ima sedam segmenata, dok abdomen ženki ima šest segmenata. Samo ženke poseduju ovipozitor (modifikovan u žaoku), stoga mužjaci ne mogu da ubodu. Antene mužjaka su nešto duže, sa 13 segmenata u poređenju sa antenama ženki koje imaju 12 segmenata.[6]
Gnezda uredi
Jedinke ove vrste obično žive u papirnim gnezdima, koja se sastoje od peteljke, omotnice i jedne rupe na ulazu sa spoljašnje strane. Materijali poput grančica, grana i drugih dostupnih biljnih resursa radnici razbijaju, žvaću i oblikuju u gnezdo. Ovi komadi nisu ujednačenog oblika, ali su veoma dobro zalepljeni. Da bi izgradili gnezdo, stršljeni koriste pljuvačku kao cement za spajanje organskih i neorganskih materijala koji su lako dostupni koloniji. Ovaj cement ne samo da fiksira gnezdo, već ga i štiti od oštećenja nastalih vodom. Takođe predstavlja zaštitnu barijeru koja pomaže u zaštiti kolonije od vetra ili drugih teških vremenskih uslova. Raspoloživi resursi, lokacija i količina/dužina trajanja žvakanja materijala utiču na izgled konačnog gnezda, tako da je velika varijacija primećena među gnezdima V. crabro.
Rasprostranjenje uredi
Kao što samo ime kaže, evropski stršljen je poreklom iz Evroazije. Istorijski, gnezda evropskog stršljena beležena su na teritoriji od Velike Britanije do Japana. Međutim, V. crabro je uveden u Severnu Ameriku sredinom 19. veka, gde je sada brojan i široko rasprostranjen. <ref>{{cite journal |last=Landolt |first=P. J. |last2=Sierra |first2=J. M. |last3=Unruh |first3=T. R. |last4=Zack |first4=R. S. |title=
Spoljašnje veze uredi
- ^ „Hornets: Gentle Giants”. Dieter Kosmeier. 2013. Pristupljeno 30. 9. 2014.
- ^ „European Hornet (Department of Entomology)”. Department of Entomology (Penn State University) (na jeziku: engleski). Pristupljeno 27. 6. 2018.
- ^ Perrard, A.; Pickett, K. M.; Villemant, C.; Kojima, J.; Carpenter, J (2013). „Phylogeny of hornets: a total evidence approach (Hymenoptera, Vespidae, Vespinae, Vespa)”. Journal of Hymenoptera Research. 32: 1—15. doi:10.3897/JHR.32.4685.
- ^ V. Dubatolov; J. Kojima; J. M. Carpenter; A. Lvovsky (2003). „Subspecies of Vespa crabro in two different papers by Birula in 1925”. Entomological Science. 6 (2003): 215—216. doi:10.1046/j.1343-8786.2003.00037.x.
- ^ J.M. Carpenter; J. Kojima (1997). „Checklist of the species in the subfamily Vespinae (Insecta: Hymenoptera: Vespidae)”. Natural History Bulletin of Ibaraki University. 1 (1997): 51—92.
- ^ Day, E. (12. 3. 2015). „European Hornet”. Virginia Cooperative Extension. 2911-1422 (ENTO-123NP).