Sumrakovac
Sumrakovac je naselje u Srbiji u opštini Boljevac u Zaječarskom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 354 stanovnika[1] (prema popisu iz 2011. bilo je 494 stanovnika).
Sumrakovac | |
|---|---|
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Zaječarski |
| Opština | Boljevac |
| Stanovništvo | |
| — 2022. |  354 |
| — gustina | 15,21 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 56′ 20″ S; 22° 01′ 54″ I / 43.938756° S; 22.031575° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 230 m |
| Površina | 23,275 km2 |
.svg)  Sumrakovac Sumrakovac na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 19376 |
| Pozivni broj | 030 |
| Registarska oznaka | ZA |
Etimologija
urediPrema predanju, kada su meštani ovog sela prvi put došli na ovaj prostor sa Kosova, došli su u sumrak i zbog toga je i selo prozvano Sumrakovac. Ipak 130 godina pre doseljenja, selo se već pod ovim nazivom spominje u turskom popisu iz 1560. godine.[2]
Geografija
urediSumrakovac se nalazi u Timočkoj Krajini, u istočnoj Srbiji, na 18 km severoistočno od Boljevca. Sumrakovac leži na Zlotskoj reci, 3-4 kilometara uzvodno od njenog ušća u Crni Timok. Smešten je u pitomoj dolini koja se lepezasto širi u plodnu ravnicu.[2] Selo se nalazi na 230 metara nadmorske visine, sa matematičko-geografskim položajem 43° 56' SGŠ ; 22° 02' IGD.
- zapad - Podgorac, Boljevac
- jugozapad - Podgorac, Boljevac
- jug - Savinac, Boljevac
- jugoistok - Osnić, Boljevac
- istok - Šarbanovac, Bor
- severoistok - Šarbanovac, Bor
- sever - Šarbanovac, Bor
- severozapad - Zlot, Bor
Istorija
uredi
Meštani Sumrakovca su se sa Kosova doselili u ovaj kraj krajem 17. veka u Velikoj seobi Srba. Prema legendi, na obalama Zlotske reke stigli su u sumrak, pa su zbog toga dali ime naselju Sumrakovac. Legenda o nastanku sela ipak nema potvrdu u istorijskim činjenicama jer se prvi put pominje u turskim popisima vek ranije, 1560. godine. Tada je zapisano pod nazivom Sumrakovce (Sumrakofče u bugarskom izdanju).[2] Imao tri kuće.
Najstariji sačuvani materijalni trag istorije Sumrakovca jesu ostaci nekadašnje crkve Svetog Arhangela. Po legendi, njen ktitor je Radul-beg. U blizini ove crkve koja je danas u ruševinama na kraju Sumrakovca, pronađeni su ćupovi puni srebrnog rimskog novca.[3]
U centru Sumrakovca nalazi se Stari kameni spomenik-zapis Vaskrs svete Trojice koji su meštani podigli 1830. godine. Posvećen je Sumrakovčanima stradalim u epidemiji kuge koja se širila te 1830. godine. Ispod uklesanog krsta na zapisu se nalaze i imena stradalih od kuge.[4] Posle Drugog svetskog rata izgrađena je u centru sela nova crkva posvećena Svetoj Trojici koja od tada postaje seoska slava.
U seoskoj osnovnoj školi učiteljavao je poznati srpski pesnik i slikar Đura Jakšić koji je ovde proveo školsku 1857/58. godinu. Imao je tri đaka iz samog sela i jednog iz susednog Podgorca. Malo se zna o njegovom boravku ovde, osim toga da ovde napisao pesme „Na noćištu“, „Veče“ i „Orao“. Osećao se vrlo skučeno i teško i gledao je da što pre ode odatle, što je sa završetkom školske godine i učinio. O samom selu ostavio je nekoliko podataka, da se kuća u kojoj je stanovao nalazila pored Zlotske reke i da je u njoj i reci Crni Timok bilo mnogo pastrmke, a Sumrakovac je nazivao Kamenac zbog toga što ga je, kako kažu, otac jedne devojke jurio kamenjem pošto mu se vrzmao oko kćeri. U spomen na njegov boravak u Sumrakovcu osnovna škola danas nosi ime „Đura Jakšić“.[2]
Demografija
urediPrema popisu iz 2022. u Sumrakovcu živi 354 stanovnika što je za 140 manje (-28,34%) u odnosu na popis iz 2011. kada je bilo 494 stanovnika. U naselju ima 313 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 54,64 godina (51,84 kod muškaraca i 57,43 kod žena).[1]
Prema popisu iz 2002. u naselju ima 260 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,47.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
 |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 1 | 2 | ||
| 80+ | 15 | 18 | ||
| 75—79 | 21 | 34 | ||
| 70—74 | 32 | 44 | ||
| 65—69 | 42 | 45 | ||
| 60—64 | 24 | 36 | ||
| 55—59 | 23 | 16 | ||
| 50—54 | 23 | 19 | ||
| 45—49 | 26 | 26 | ||
| 40—44 | 17 | 15 | ||
| 35—39 | 13 | 10 | ||
| 30—34 | 11 | 9 | ||
| 25—29 | 11 | 12 | ||
| 20—24 | 14 | 6 | ||
| 15—19 | 10 | 15 | ||
| 10—14 | 12 | 10 | ||
| 5—9 | 12 | 6 | ||
| 0—4 | 6 | 6 | ||
| Prosek : | 51,3 | 55,1 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 283 | 50 | 192 | 27 | 12 | 2 |
| Ženski | 307 | 31 | 177 | 85 | 14 | 0 |
| UKUPNO | 590 | 81 | 369 | 112 | 26 | 2 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 111 | 47 | 0 | 21 | 16 |
| Ženski | 48 | 36 | 0 | 1 | 0 |
| UKUPNO | 159 | 83 | 0 | 22 | 16 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 1 | 3 | 3 | 1 | 3 |
| Ženski | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 1 | 3 | 4 | 1 | 3 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 2 | 1 | 0 | 8 | 2 |
| Ženski | 0 | 0 | 2 | 6 | 2 |
| UKUPNO | 2 | 1 | 2 | 14 | 4 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 1 | 0 | 0 | 2 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 1 | 0 | 0 | 2 | |
Obrazovanje
urediU Sumrakovcu postoji OŠ „Đura Jakšić“ koja je krenula da radi 1839. godine kao četvororazredna škola, a od 1953. godine kao osmorazredna.
Škola je dobila naziv po pesniku Đuri Jakšiću koji je radio u ovoj školi 1857. godine, pošto je na svoj zahtev premešten iz Podgorca u Sumrakovac.
Danas ova škola sa izdvojenim odeljenjima u Savincu, Osnić Timoku, Osnić selu i Osnić Bukovu ima 182 učenika smeštenih u 15 odeljenja i četiri predškolske grupe sa 24 deteta.
Sportski klubovi
uredi- FK Mladost, osnovan 1952. godine.
Galerija
uredi- Sumrakovac
-
Osnovna škola -
Spomenik Đuri Jakšiću koji je učiteljevao u sumrakovcu -
-
Školsko dvorište i sportski teren -
Centar sela -
Reference
uredi- ^ a b „Knjiga 2”. Starost i pol, podaci po naseljima (PDF). publikacije.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. 2023. ISBN 978-86-6161-230-5.
- ^ a b v g „Onomastika „Kosovljanskih sela“ u okolini Zaječara”. Srpska akademija nauka i umetnosti. 2015. Pristupljeno 02. 09. 2023.
- ^ „Sumrakovac: Od svitanja do sumraka”. Pristupljeno 14. 1. 2022. Miloljub Milošević, RTV Bor
- ^ „Zapis u Sumrakovcu”. Pristupljeno 14. 2. 2022. KOC Boljevac, 17. mart 2017
- ^ „Knjiga 20”. Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. i 2011. Podaci po naseljima (PDF). stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. septembar 2011. ISBN 978-86-6161-109-4.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
