Tvrđava Osovec

Tvrđava Osovec je tvrđava iz 19. veka, smeštena na severoistoku Poljske, koju je izgradilo Rusko carstvo. Proživela je teške borbe tokom Prvog svetskog rata, kada ju je ruski garnizon tvrdoglavo branio od nemačkih napada.

Tvrđava Osovec

Tvrđava je građena između 1882. i 1892. godine kao jedan od odbrambenih radova u svrhu zaštite zapadnih granica Rusije od Nemačke i neprekidno se modernizovala da bi se izborila sa napretkom teške opsadne artiljerije. 1889—1893. godine, vojni inženjer Nestor Buinitski igrao je važnu ulogu u izgradnji tvrđave. Nalazila se na reci Bebža, oko 50 km od granice sa nemačkom provincijom Istočna Pruska, na mestu gde je močvarni deo reke mogao da se pređe, i tako je kontrolisala vitalnu tačku. Opsežna močvarna područja koje su je okruživala otežavale su napade. Strateška železnička pruga Belostok – Lick – Konigsberg takođe je prolazila kroz tvrđavu i tu je prelazila reku Bebža. Tvrđava je prošla kroz teške borbe tokom početka Prvog svetskog rata na istočnom frontu od septembra 1914. godine dok je ruska vojska nije napustila u avgustu 1915. U međuratnim godinama tvrđavu je koristila poljska vojska. Za vreme nemačke invazije na Poljsku 1939. godine, bila ja zaobiđena i nije videla puno borbe.

Spomenik u tvrđavi Osovec

Danas su neki delovi tvrđave dostupni turistima, posebno delovi unutar granica Nacionalnog parka Bebža. Informativni centar za posetioce parka nalazi se u Osovec-Tvjerdza, malom naselju smeštenom u granicama tvrđave. Ostali delovi tvrđave i dalje pripadaju poljskoj vojsci i pristup je ograničen.

Prvi svetski rat

Septembar 1914.

U septembru 1914. godine rusku terensku odbranu oko tvrđave napalo je 40 pešadijskih bataljona nemačke 8. armije; napadači su uživali značajnu brojčanu superiornost. Do 21. septembra nemački napredak je tvrđavu doveo u domet nemačke artiljerije; dodatno ojačani sa 60 dodatnih topova kalibra do 203 mm, ali ove su snage mogle da budu puštene u rad tek 26. septembra. Dva dana kasnije nemački frontalni napad odbila je ruska artiljerija. Dan kasnije, dva ruska bočna kontranapada prisilila su nemačku artiljeriju na preseljenje, stavljajući tvrđavu izvan dometa nemačke artiljerije.

Od februara do marta 1915.

3. februara 1915. godine, brojčano nadmoćni Nemci pokrenuli su još jedan napad. Prva linija ruske terenske odbrane sastojala se od plitkih rovova i držala se pet dana. 9. februara, Rusi su se povukli na drugu liniju sa dubokim rovovima i uspostavili su utvrđenja sa mitraljezima i nisu predali teren za još dva dana. Druga linija ostala je neprobijena.

Povlačenje sa prve linije omogućilo je nemačkoj artiljeriji da počne paljbu na utvrđenja 13. februara. Kalibar nemačke opsadne artiljerije varirao je od 100 do 420 mm, pucajući u plotunima iz 360 topova svaka četiri minuta. Tokom nedelju dana duge artiljerijske baražne paljbe, ispaljeno je 250 000 granata iz teških topova i oko milion metaka iz lakih artiljerijskih oružja.

Ruska centralna komanda očekivala je da će tvrđava pasti; zatražili su od branitelja da izdrže najmanje 48 sati kako bi se omogućila evakuacija civila. Tvrđava je zadržana do avgusta.

Rusi su pretrpeli velike gubitke od artiljerijske baražne paljbe, koja je bila najjača od 14. do 16. februara i od 25. februara do 5. marta 1915. Višestruki udari unutar tvrđave i urušavanje mnogih građevina učinili su kretanje između različitih delova tvrđave gotovo nemogućim. Kao posledica, sektor se vratio na poziciono ratovanje.

Ponekad se pogrešno tvrdi da je ruska protiv-artiljerijska paljba uništila dva teška minobacača u Nemačkoj; ovi topovi su povučeni za druge operacije.

Od jula do avgusta 1915.

Nemci su početkom jula pokrenuli potpunu frontalnu ofanzivu na tvrđavu; napad je obuhvatio 14 bataljona pešadije, jedan bataljon podrivača, 24–30 teških opsadnih topova i 30 jedinica artiljerije opremljene otrovnim gasovima koje je vodio feldmaršal Paul fon Hindenburg. Rusku odbranu činilo je 500 vojnika 226. pešadijskog puka Zemljanski i 400 pripadnika milicije.

Nemci su čekali povoljne vetrove do 4 ujutru 6. avgusta, kada je napad počeo redovnim artiljerijskim bombardovanjem u kombinaciji sa gasovitim hlorom. Nastala bitka bila je poznata kao Napad mrtvih ljudi.

Utvrđenje II tvrđave Osovec

Rusi nisu još dugo držali Osovec. Nemci su pretili da će opkoliti tvrđavu zarobljavanjem Kovna i Novogeorgijeska. Rusi su srušili veći deo Osoveca i povukli se 18. avgusta.

Drugi svetski rat

Nakon Prvog svetskog rata, druga poljska republika obnovila je delove Osoveca i koristila ga je za smeštaj jedinica poljske vojske, uključujući Centralnu školu podoficira Graničnog zaštitnog korpusa.

135. rezervni pešadijski puk formiran je iz škole nakon što je Nemačka napala Poljsku na početku Drugog svetskog rata. Poljaci su 13. septembra napustili tvrđavu. Nemci su je zauzeli i 25. septembra predali sovjetskoj 20. tenkovskoj i mitralješkoj brigadi. U Osovec je potom ušla sovjetska 10. armija. Nemci su ponovo osvojili Osovec 27. juna 1941. godine tokom operacije Barbarosa; jedna od uloga tvrđave bila je kao deponija municije. 14. avgusta 1944. sovjetske 49. i 50. armije zauzele su tri utvrđenja tokom Osovetske ofanzive operacije Bagration. Tvrđava II ostala je u nemačkim rukama sve do januara 1945, kada je napuštena tokom ofanzive Visula-Oder.

Posle rata

1953. godine tvrđava je pretvorena u skladište municije poljskog vazduhoplovstva, koje je 1998. godine apsorbovano u 11. regionalnu bazu materijala. 2011. godine garnizon Osovec postao je deo 2. regionalne baze logistike.

Literatura

• Bedford, Neal (2008). Poland. Ediz. Inglese (na jeziku: engleski). Lonely Planet. ISBN 978-1-74104-479-9. 
• Kauffman, J.E.; Kauffman, H.W. (2016). Verdun 1916: The Renaissance of the Fortress. Barnsley, England: Pen and Sword. ISBN 9781473875197. 
• Hmelьkov S.A. (Khmelkov, S.A.) (1939). Borьba za Osovec (Struggle for Osovets) (na jeziku: ruski). Moscow: Gosudarstvennoe voennoe izdatelьstvo narkomata oboronы SSSR. 
• Perzyk Bogusław (2004). Twierdza Osowiec 1882–1915 (na jeziku: poljski). Warszawa: Militaria Bogusława Perzyka. ISBN 83-907405-1-6.