Temišvarski pašaluk
Temišvarski pašaluk ili Temišvarski ejalet (osm. tur. Eyālet-i Temešvār) je bio administrativna jedinica prvog stepena (pašaluk) u Osmanskom carstvu. Osnovan je 1552. godine, a postojao je sve do 1716. godine. Ovaj pašaluk je obuhvatao ceo Banat i donje Pomorišje, kao i južni deo Krišane. Danas je ova teritorija podeljena između tri države: Mađarske, Rumunije i Srbije. Na području ovog pašaluka živeli su Mađari, Rumuni i Srbi. Stanovništvo je bilo rimokatoličke, protestantske i pravoslavne veroispovesti, a u većim mestima bilo je i muslimana.[1][2]
| Temišvarski pašaluk Eyālet-i Temešvār | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1552.—1716. | |||||||||
 Temišvarski pašaluk sredinom 17. veka | |||||||||
| Glavni grad | Temišvar, Jenopolje | ||||||||
| Regija | Srednja Evropa | ||||||||
| Zemlja |  Osmansko carstvo | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | Bivša pokrajina | ||||||||
| Vladavina | |||||||||
| • Oblik | Pašaluk | ||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 1552. | ||||||||
• Ukinuto | 1716. | ||||||||
| |||||||||
Naziv uredi
Pašaluk je dobio ime po administrativnom sedištu Temišvaru.
- Ime pašaluka na staroturskom jeziku je bilo Eyâlet-i Temeşvar i Eyâlet-i Tımışvar,
- Na današnjem turskom jeziku Temeşvar Eyaleti i Tamışvar Eyaleti
- Na rumunskom jeziku Eialetul Timişoarei i Paşalâcul Timişoara
- Na mađarskom jeziku Temesvári ejálet
Istorija uredi
Temišvarski ejalet je osnovan 1552. godine, kada je region osvojen od strane Osmanskog carstva. Ovo područje je u ime Osmanskog carstva osvojio muslimanski Srbin Mehmed-paša Sokolović, a u osvajanju Banata su mu tada pomogli mesni banatski Srbi.
Ejalet je postojao sve do 1716. godine, kada su Turci isterani odatle i oblast je tada potpala pod vlast Habzburga. Habzburzi su 1718. godine od ove oblasti napravili novu pokrajinu koju su nazvali Tamiški Banat.
Stanovništvo uredi
Stanovništvo ovog pašaluka je uglavom bilo sastavljeno od pravoslavaca Srba i Rumuna. Administrativno središte je bio grad Temišvar, danas u Rumuniji.
Administrativne jedinice uredi
1552. uredi
Pašaluk je svoj teritorijalni procvat imao 1552. godine i uključivao je sledeće sandžake:
- Sandžak Temišvar (Tamışvar)
- Sandžak Lipova (Lipva)
- Sandžak Čanad (Çanad)
- Sandžak Đula (Küle)
- Sandžak Moldava (Modava)
- Sandžak Jenova (Yanova)
- Sandžak Bešlek (Beşlek)
- Sandžak Bečkerek (Beçkerek)
- Sandžak Lugoš (Logoş)
- Sandžak Sebeš (Şebeş)
- Sandžak Varadin (Varat)
- Sandžak Kasaš (Kacaş)
Druga polovina 17. veka uredi
Sandžaci Veliki Varadin (Varat), Lugoš (Logoş), Kasaš (Kacaş), Bešlek (Beşlek) i Janova (Yanova), su 1660. godine izdvojeni iz pašaluka i postali su deo novog Varadinskog pašaluka (ejaleta).
Pre turskog osvajanja Lugoško-karansebeške banovine (1658), Temišvarskom pašaluku je pridodat i novostvoreni Sandžak Lugoš (Logoş), a kasnje se pominju Sandžak Čakovo (Çakova) i Sandžak Pančevo (Pançova), 1695. godine.[3]
Nakon 1699. uredi
Nakon sklapanja Karlovačkog mira 1699. godine, prema popisu iz 1701-1702. godine,[4] pašaluk se sastojao iz sledećih sandžaka:
Beglerbezi temišvarskog pašaluka uredi
- Kazim-beg (1552—1554).
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Pejin 2010, str. 133-168.
- ^ Lemajić 2013, str. 7-27.
- ^ Zirojević 1970, str. 11-26.
- ^ Kılıç 1997, str. 48-49.
Literatura uredi
- Dávid, Géza (2000). „An Ottoman Military Career on the Hungarian Borders: Kasim Voyvoda, Bey, and Pasha”. Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest. Leden-Boston-Köln: Brill. str. 265—297.
- Đere, Zoltan (2002). „Od Mohačke bitke do smrti cara Jozefa II”. Istorija Mađara. Beograd: Clio. str. 184—380.
- Zirojević, Olga (1970). „Upravna podela današnje Vojvodine i Slavonije u vreme Turaka”. Zbornik za istoriju. Matica srpska. 1: 11—26.
- Ivić, Aleksa (1929). Istorija Srba u Vojvodini od najstarijih vremena do osnivanja potisko-pomoriške granice (1703). Novi Sad: Matica srpska.
- Káldy-Nagy, Gyula (2000). A csanádi szandzsák 1567. és 1579. évi összeírása. Szeged: Csongrád Megyei Levéltár.
- Kılıç, Orhan (1997). 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin İdari Taksimatı: Eyalet ve Sancak Tevcihatı. Elazığ: Şark Pazarlama.
- Krešić, Ognjen (2012). „Petrovićev sandžak” (PDF). Istorijski časopis. 61: 129—143.
- Krstić, Aleksandar (2010). „Banat u srednjem veku”. Banat kroz vekove: Slojevi kultura Banata: Zbornik radova. Beograd: Vukova zadužbina. str. 65—90.
- Lemajić, Nenad (2013). „Srpsko stanovništvo Banata i Pomorišja u XV i XVI veku” (PDF). Srednjovekovna naselja na tlu Vojvodine: Istorijski događaji i procesi. Sremska Mitrovica: Istorijski arhiv Srem. str. 7—27.
- Pača, Arpad (2007). „Srbi i Mađari u Čanadskom sandžaku u drugoj polovini XVI veka”. Srpsko-mađarski odnosi kroz istoriju. Novi Sad: Filozofski fakultet. str. 87—103.
- Pejin, Jovan (2010). „Banat pod turskom okupacijom”. Banat kroz vekove: Slojevi kultura Banata: Zbornik radova. Beograd: Vukova zadužbina. str. 133—168.
- Popović, Dušan J. (1957). Srbi u Vojvodini. 1. Novi Sad: Matica srpska.
- Samardžić, Radovan (1993). „Srpski narod pod turskom vlašću”. Istorija srpskog naroda. 3 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 5—114.
- Samardžić, Radovan (1993). „Srbi u ratovima Turske do 1683”. Istorija srpskog naroda. 3 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 115—424.
- Hegyi, Klára (2000). „The Ottoman Network of Fortresses in Hungary”. Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest. Leden-Boston-Köln: Brill. str. 163—193.
