Teodorit Kirski

Teodorit Kirski (jez-gr| Θεοδώρητος ο Κύρου; 386 — 457) je bio episkop grada Kira, teolog, jedan od najistaknutijih apologeta diofizitske hristologije. Predstavnik Antiohijske teološke škole.

Teodorit Kirski

Kao episkop sirijskog grada Kira (423-457) uzeo je učešća u teološkim raspravama vezanim za sukobe oko nestorijanstva i monofizitizma. Sastavio je na grčkom jeziku Istoriju crkve u pet knjiga u kojoj je, nastavljajući Evsevija Cezarejskog, obradio period od 324. do 429. godine. Teoderetova namera bila je da demonstrira svoju privrženost pravoslavlju i prikaže prilike iz ugla antiohijske teološke škole nasuprot carigradskoj perspektivi prisutnoj u delima njegovih savremenika Sokrata Sholastika i Sozomena.

Lažno optužen za nestorijanstvo osuđen je i svrgnut na saboru u Efesu (449), a oslobođen i vraćen na episkopski tron na Četvrtom vaseljenskom saboru (451).

Biografija

Detalji o životu Teodorita Kirskog sačuvani su u knjizi pod imenom "Istorija bogoljupstva". Njegovi roditelji su bili bogati toliko da su imali robove. Oni, kao i on, Teodorit Kirski, tečno su govorili sirijski i aramejski jezik, iako je svoje radove Teodorit Kirski kasnije pisao na grčkom. Njegovi otac i majka živeli u braku 13 godina bez dece. Prema svedočenju samog Teodorita, njegova majka je izlečila neplodnost molitvama Makedonija Kritofaga. Trudnoća je bila teška, abortus je izbegnut samo zbog molitve Makedonije Kritofaga. Porođaj je bilo izuzetno težak, Preživeo je samo, kako sam kaže, zbog molitava svetog Petra Galatijskog. Bio je jedino dete u porodici. Odgajala je je njegova baka, majka njegove majke.

Teodorit Kirski je rođen u Antiohiji, gde je dobio odlično obrazovanje. Nakon školovanja ubrzo odlazi u manastir Svetog Evprepija gde je bio čtec.

423. godine Teodorit je nasledio Isidora Kirskog na mestu episkopa Kira. Na ovom položaju, Teodorit Kirski stekao je veliku slavu kao teolog, pastor i književnik.

Osnovna briga episkop Kira, pored bogosluženja, bilo je preobraćanje jeretika, kojih je bilo veoma mnogo u Siriji. Njegovu eparhiju zahvatio je sukob između učenja Nestorija Carigradskog i Kirila Aleksandrijskog. U ovoj borbi, punoj preokreta i uzbudljivih dramatičnim momenata rešavalo se glavno teološko pitanje koje je podelilo crkvu u 5. veku, a t oje bilo odnosa božanske i ljudske prirode u Hristu.

Napisao je više teoloških spisa od kojih je najpoznatiji sačuvani Lečenje neznabožačkih bolesti (Therapeutike), gde se porede paganski i hrišćanski odgovori na glavna pitanja antičke filozofije.

Kako je na njega uticala istorijska metoda Antiohijaca iz 4. veka - Jovana Hrizostoma i Teodora Mopsuestijskog, Teodorit se nije slagao sa alegorijskom interpretacijom u aleksandrijskoj teologiji, koja je naglašavala božansko-mistički element u Hristu i definisala ga isključivo kao boga (monofizitizam). Usvojivši s većom preciznošću analitički pristup svoga kolege Nestorije, Teodorit je u svojim glavnim delima - O inkarnaciji (431) i Prosjak (Eranistes, 446) - objasnio Hristovu integralnu ljudsku svest sa jasnim psihološkim profilom. Kako bi ovo stanovište uskladio sa tradicionalnom ortodoksijom najranijih crkvenih pisaca, on je uveo razliku između koncepta prirode (tj. Načela delovanja koje je u Hristovom slučaju dvostruko, božansko i ljudsko) i koncepta osobe (tj. Načela Hrista kao pojedinca). Teodorit je nekoliko puta odgovorio na optužbe da ispoveda Nestorijanska jeres, i to pomirljivim izjavama u kojima je prihvatao termin "Bogorodica" za Devicu Mariju i poricao da njegovo učenje "deli Sina na dva Sina".

Aleksandrijci, koji su nastojali potisnuti antiohijske učenje, organizovali su jedan crkveni sabor i ispunili ga svojim pristalicama. Na tom saboru - koji je poznat kao razbojnička sabor i bio održan u 449. godine u Efesu - Teodorit je proglašen za jeretika i poslat u progonstvo. Oslobodio ga je istočnorimski car Markijan, nakon žalbe u kojoj je rimskom papi Lavu Velikom izložio svoje doktrinarne poglede, te je na Halkedonskom saboru 451. godine bio i delimično rehabilitovan. Na tom su saboru episkopi priznali njegovo učenje pod uslovom da on izrekne osudu (anatemu) protiv Nestorija, koju je prvi izrekao Kiril Aleksandrijski 431. godine. Međutim, sabor na kraju nije podržao Kirilove anateme, što je izgleda bio ustupak Teodoritu. Savršeno svestan dve krajnosti u raspravi o Hristu, Teodorit je uvek smatrao da aleksandrijski monofiziti predstavljaju veću opasnost nego nestorijanci.

Teško je utvrditi Teodoritovo tačno mesto u ovoj hristološkoj raspravi jer je on na sebe uzeo posredničku ulogu u nastojanju da se sukobljeni teološki pogledi izmire i da se izbegnu krajnosti. Nakon što je umro, njegove protivanateme bačene na Kirila Aleksandrijskog bile su odbačene na Petom vaseljenskom saboru 553. godine.

Teodorit je, pored već pomenutih dela, napisao i više egzegeza, a značajan je i kao crkveni istoričar (Crkvena istorija, Istorija monaštva, Kratka istorija jeresi).