Teodor Pavlović
Teodor Pavlović (Karlovo, danas Novo Miloševo, 14. februar 1804 — 12. avgust 1854) bio je srpski novinar, književnik i prvi sekretar Matice srpske u Pešti.[1]
| Teodor Pavlović | |
|---|---|
 Aksentije Marodić - Teodor Pavlović, Galerija Matice srpske | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 14. februar 1804. |
| Mesto rođenja | Karlovo (danas Novo Miloševo), Austrijsko carstvo (danas Srbija) |
| Datum smrti | 12. avgust 1854. (50 god.) |
| Mesto smrti | Karlovo (danas Novo Miloševo), Austrijsko carstvo (danas Srbija) |
Biografija uredi
Rođen je 14. februara 1804. godine u banatskom selu Karlovo (Dragutinovo, današnje Novo Miloševo), gde je i sahranjen 1854. godine. Potiče iz zanatlijske porodice, od oca Pavla Pavlovića čizmarskog majstora ali i dugogodišnjeg Karlovskog opštinskog kneza i majke Emilije Matić. Po završetku osnovne škole u rodnom mestu koju je završio sa dobrim uspehom, otac ga je, primetivši kod sina talenat i volju za učenjem, poslao na dalje školovanje.
Obrazovanje je sticao na više mesta, sticajem okolnosti; krenuo je pre gimnazije u Hacfeld samo zbog učenja nemačkog jezika. Prvu godinu gimnazije zatim pohađa u Temišvaru, a drugu "štednje radi" u Velikoj Kikindi. Opet po potrebi, zbog učenja mađarskog jezika treći razred završava u Segedinu. A ostala tri gimnazijska razreda pohađa u Sremskim Karlovcima navodno da bi se po volji požrtvovanih roditelja - u srpskoj sredini formirao.[2][1]
Završne gimnazijske razrede tzv. "filozofiju" položio je Toša u Segedinu, a potom je na poziv druga Konstantina Peičića, prešao u Požun, gde je završio pravni fakultet 1825. godine. Baveći se u Požunu zainteresovao se zbog svojih drugova za književnost i nacionalne interese. Prešao je nakon "prava" u Peštu, gde je izvesno vreme "prakticirao" kod advokata Rakića "starijeg", pa mlad advokat pripravnik postao pomoćnik u advokatskoj kancelariji slavnog advokata i pisca Mihajla Vitkovića. Tu je radeći sa Vitkovićem upoznao tadašnju elitu ugarskih Srba - pre svega Savu Tekeliju i ušao u javni život. Čim je završio školovanje odmah je počeo da ostvaruje svoje mladićke ideale.
Teodor Pavlović stupa na književnu scenu u vreme kada nastaje u srpskoj kulturi prelazi od racionalizma ka romantizmu. Pod uticajem Dositeja Obradović stasavaju kulturni agitatori i reformatori, među kojima je najupečatljiviji Pavlović. Njegov biograf Pejčić ga smatra "poslednjim Dositejevim učenikom". Okrenut je u potpunosti prosvetiteljskom radu, upućivanju naroda, brizi o ženskom rodu i omladini.[3] Poslednju etapu u njegovom razvijanju ideja, čini pokretanje almanaha "Dragoljub" 1845. godine, koji je težio vaspitanju žena.
Pored pisanja bavio se i prevođenjem sa stranih jezika na srpski. Pod uticajem Dositejevim, prevodi sa nemačkog jezika, Knigerovo delo "O obhoždeniju s ljudma". Objavio je 1829. godine u Budimu, prevod sa nemačkog dela "Vilandove simpatije - ili razgovor mudrog prijatelja sa srodnim dušama".[4]
Prihvatio se 1832. godine da rediguje "Srpski letopis" u Pešti. Osnovao je srpski politički list „Serbski narodni list“, čiji je prvi broj izašao 1. jula 1835. godine u Budimu. List je kasnije menjao naziv u „Serbske narodne novine“ (1. jun 1838) koji je s kraćim prekidima izlazio do 1849.[5]
Bio je urednik Letopisa Matice srpske u periodu između 1832-1841. godine. Obnovio je Maticu srpsku i dao joj novi Ustav. Sekretar Matice srpske postao je u februaru 1837. godine, i radio do 1854. godine. Njegovim posredovanjem Matici srpskoj pristupili su: bogati Srbi plemići i učeni ljudi kao: Sava Tekelija, Jovan Nako, baron Fedor Nikolić od Rudne, Petar Čarnojević, vladika Platon Atanacković, knez Mihailo Obrenović, mitropolit Stefan Stanković, episkop Evgenije Jovanović, Aleksa Simić itd. Za vreme Mađarske bune 1848. godine išao je sa delegacijom Srba kod austrijskog cara, sa srpskim zahtevima i odlukama Majske skupštine.
Umro je u pedesetoj godini života, 12. avgusta 1854. u rodnom mestu, u koje se vratio već uveliko bolestan. Isidor Nikolić "Srbogradski" je štampao tužnu pesmu zaslužnom pokojniku u čast.[6] Novinar i kolega Aleksandar Andrić u nedeljniku "Svetovidu" kada je "čika Toša" preminuo, sročio je prikladan stih: Branitelj imena Srb - Revnitelj za čast i slavu roda - Prosvetitelj roda svog.
Prijatelj iz mladosti pančevački lekar dr Kostantin Pejčić je objavio njegovu biografiju 1857. godine, o trošku njegovog rođenog brata Jovana Pavlovića. Prodajom knjige i dodatnim skupljanjem priloga podignut je tom zaslužnom Srbinu skromni spomenik.[7] Učestvovali su Srbi sa svih strana, skupljeno je 638 f., a spomenik sa epitafom dopremljen iz Beča, postavljen je u Karlovu, u crkvenoj porti 1866. godine.[8]
Matica srpska je 1846. godine objavila Pavlovićevu sliku sa "trojnim amanetom". Navedena je njegova deviza: Jezik, vera i narodnost, amanet ti Srbe brate, to sveto troje, to je izvor česti, slave i sreće tvoje.[9]
Pavle Simić mu je posvetio litografiju Crnogorski pevač.
Dani Teodora Pavlovića uredi
U Novom Sadu i Novom Miloševu održavaju se Dani Teodora Pavlovića. Organizator manifestacije je Banatski kulturni centar u saradnji sa Maticom srpskom. U okviru manifestacije dodeljuje se Nagrada „Teodor Pavlović”. Manifestacija je 2015. godine održana 16. put, a dobitnik nagrade za tu godinu je Vladeta Jerotić.[10] Nezavisno od ove, 2016. godine ustanovljena je istoimena nagrada koju dodeljuje Kulturni centar Srba u Budimešti.[11]
Reference uredi
- ^ a b Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 608—609.
- ^ Konstantin Pejčić, navedeno delo
- ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1936.
- ^ "Srbska novina ili Magazin za hudožestvo, knižestvo i modu", Budim 1839. godine
- ^ „Narodna biblioteka „Ilija M. Petrović“, Požarevac”. Arhivirano iz originala 28. 3. 2007. g. Pristupljeno 18. 6. 2007.
- ^ Isidor Nikolić: "Plač nad grobom blagorodnog i visokoučenog gospodina Teodora Pavlovića", Sombor 1854. godine
- ^ Konstantin Pejčić: "Žitije Teodora Pavlovića novinara i spisatelja srbskog", Novi Sad 1857. godine
- ^ Konstantin Pejčić: "Izveštaj o spomeniku Teodora Pavlovića", Pančevo 1866. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1866. godine
- ^ Jerotiću uručena nagrada „Teodor Pavlović“ (RTV, 24. septembar 2015)
- ^ U Pešti uručena Nagrada „Teodor Pavlović” („Politika”, 1. april 2017)
Izvori uredi
Spoljašnje veze uredi
- Srpske narodne novine, Budimpešta
- Biografija na sajtu SANU
- Teodor Pavlović život i delo, Lazar Mečkić Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016)
