Википедија

Teokratija

Teokratija je oblik vladavine u kojoj religija ili vera igraju dominantnu ulogu.[2][3] U teokratskim društvima je verska struktura komplementarna strukturi vlasti ili dominira nad njom. Reč potiče iz grčkog jezika i doslovno znači „vladavina Boga”. Države koje danas imaju elemente teokratije su: Iran, Izrael, Saudijska Arabija, Vatikan. Teokratske vlasti primenjuju teonomiju (od grčke reči teos [θεός] — „Bog“, nomos [νόμος] — „zakon“)

Augustus as Jupiter, holding scepter and orb (first half of 1st century AD).[1]

Etimologija uredi

Reč teokratija potiče od grčke reči θεοκρατία (theocratia) što znači „vladavina Božija“. Ovo, zauzvrat, potiče od θεός (theos), što znači „bog“, i κρατέω (krateo), što znači „vladati“. Tako je značenje reči na grčkom bilo „vladavina boga(ova)“ ili ljudska inkarnacija boga(ova).

Termin je prvobitno skovao Flavije Josif u prvom veku nove ere da bi opisao karakterističnu vlast Jevreja. Josif je tvrdio da iako je čovečanstvo razvilo mnoge oblike vladavine, većina se može podvesti pod sledeća tri tipa: monarhija, oligarhija i demokratija. Međutim, prema Josifu Flavija, vladavina Jevreja je bila jedinstvena. Josif Flavije je ponudio termin „teokratija“ da bi opisao ovu državu u kojoj je Bog bio suveren i Njegova reč je bila zakon.[4]

Josifova definicija je bila široko prihvaćena sve do ere prosvetiteljstva, kada je termin poprimio negativne konotacije i jedva da je bio spašen Hegelovim komentarom.[5] Prva zabeležena upotreba na engleskom bila je 1622. godine, sa značenjem „svetiteljska vlada pod božanskim nadahnućem“ (kao u biblijskom Izraelu pre uspona kraljeva); značenje „svešteničko ili versko telo koje ima političku i građansku vlast“ zabeleženo je 1825. godine.

Definicija uredi

Termin teokratija potiče od koinskog grčkog θεοκρατία, „vladavina Boga“, termina koji je Josif Flavije koristio za kraljevstva Izraela i Judeje,[6] odražavajući stav da je „sam Bog priznat kao glava“ države.[7] Uobičajena, generička upotreba termina, kako je gore definisano u smislu vladavine crkve ili analognog verskog vođstva, bila bi tačnije opisana kao ekliziokratija.[8]

Sadašnje teokratije uredi

Hrišćanske teokratije uredi

Sveta stolica (Vatikan) uredi

Glavni članak: Politika Vatikana

Nakon zauzimanja Rima 20. septembra 1870. godine, Kraljevina Italija je pripojila Papske države, uključujući Rim i Vatikan. Godine 1929, Lateranskim ugovorom potpisanim sa italijanskom vladom, nova država Vatikan (842 stanovnika) — nepovezana sa bivšim papskim državama[9] — formalno je stvorena i priznata kao nezavisna država.[10] Šef države Vatikana je papa, kojeg bira Koledž kardinala, skupština visokog sveštenstva.[10] Papa se bira doživotno, i ili umire ili može podneti ostavku. Kardinale postavljaju pape, koji na taj način biraju birače svojih naslednika.

Glasanje je trenutno ograničeno na kardinale mlađe od 80 godina.[10] Sekretara za odnose sa državama, direktno odgovornog za međunarodne odnose, imenuje papa. Vatikanski pravni sistem je ukorenjen u kanonskom pravu i na kraju o njemu odlučuje papa; rimski biskup kao vrhovni pontifik „ima punoću zakonodavne, izvršne i sudske vlasti“.[11] Iako zakoni Vatikana potiču iz sekularnih zakona Italije, prema članu 3 Zakona o izvorima zakona, predviđena je dopunska primena „zakona koje je proglasila Kraljevina Italija“.[12]

Sveta gora uredi

Glavni članak: Monaška zajednica Svete Gore

Sveta Gora je planinsko poluostrvo u Grčkoj koje je pravoslavna autonomna oblast koja se sastoji od 20 manastira pod direktnom jurisdikcijom carigradskog primasa. Na Svetoj Gori postoji skoro 1.800 godina neprekidnog prisustva hrišćana, a ona ima dugu istoriju manastira, koja datira najmanje od 800. godine nove ere. Poreklo samouprave na Svetoj Gori može se pratiti od kraljevskog edikta koji je izdao vizantijski car Jovan I Cimiskije 972. godine, a potvrdio ga je car Aleksije I Komnin 1095. godine. Grčka se izborila za kontrolu nad ovim područjem od Otomanskog carstva tokom Prvog Balkanskog rata 1912. Međutim, formalno je priznata kao deo Grčke tek nakon što diplomatski spor sa Ruskom imperijom više nije bio prepreka, nakon njenog sloma tokom Prvog svetskog rata.[13]

Sveta Gora je posebno izuzeta od slobodnog kretanja ljudi i robe koje zahteva članstvo Grčke u Evropskoj uniji[14] i ulaz je dozvoljen samo uz izričitu dozvolu monaha. Broj dnevnih posetilaca Svete Gore je ograničen, a svi posetioci moraju da dobiju ulaznu dozvolu. Samo muškarcima je dozvoljeno da posećuju, a pravoslavni hrišćani imaju prednost u izdavanju dozvola. Stanovnici Svete Gore moraju biti muškarci od 18 i više godina koji su pripadnici Istočne pravoslavne crkve, kao i monasi ili radnici.[15]

Islamske teokratije uredi

Vidi još: Islamska država

Islamska republika je naziv za nekoliko država kojima zvanično vladaju islamski zakoni, uključujući Islamske republike Iran, Pakistan i Mauritaniju. Pakistan je prvi put usvojio tu titulu na osnovu ustava iz 1956. Mauritanija ju je usvojila 28. novembra 1958. Iran ju je usvojio nakon Iranske revolucije 1979. kojom je zbačena dinastija Pahlavija. Avganistan ju je usvojio 2004. godine nakon pada talibanske vlade. Iako imaju slična imena, zemlje se uveliko razlikuju po svojim vladama i zakonima.

Avganistan uredi

Avganistan je bio islamska teokratija od 1996. do 2001. i ponovo od 2021. kada su talibani ponovo uspostavili Islamski emirat Avganistan.

Šireći se iz Kandahara, talibani su na kraju zauzeli Kabul 1996. Do kraja 2000. Talibani su kontrolisali 90% zemlje, osim uporišta opozicije (Severne alijanse) koja se prvenstveno nalaze u severoistočnom uglu provincije Badakšan. Oblasti pod direktnom kontrolom Talibana bile su uglavnom glavni gradovi i autoputevi Avganistana. Plemenski kanovi i vojskovođe imali su de fakto direktnu kontrolu nad raznim malim gradovima, selima i ruralnim oblastima.[16] Talibani su nastojali da uspostave zakon i red i da nametnu striktno tumačenje islamskog šerijatskog zakona, zajedno sa verskim ediktima mule Mohameda Omara, celoj zemlji Avganistanu.[17]

Tokom petogodišnje istorije Islamskog Emirata, talibanski režim je tumačio šerijat u skladu sa hanefijskom školom islamske jurisprudencije i verskim ukazima Mule Omara.[17] Talibani su zabranili svinjetinu i alkohol, mnoge vrste potrošačke tehnologije kao što su muzika,[17] televizija,[17] i film,[17] kao i većinu oblika umetnosti kao što su slike ili fotografije,[17] učešće muškaraca i žena u sportu,[17] uključujući fudbal i šah;[17] rekreativne aktivnosti kao što su puštanje zmajeva i držanje golubova ili drugih kućnih ljubimaca takođe su zabranjene, a ptice su ubijene prema presudi talibana.[17] Bioskopi su zatvoreni i prenamenjeni u džamije.[17] Proslava zapadne i iranske Nove godine bila je zabranjena.[17] Fotografisanje i prikazivanje slika ili portreta bilo je zabranjeno, jer su talibani to smatrali oblikom idolopoklonstva.[17] Ženama je zabranjeno zapošljavanje,[17] devojkama je zabranjeno da pohađaju škole ili univerzitete,[17] od njih je traženo da svetkuju purdu i da ih muški rođaci prate van njihovih domaćinstava; oni koji su prekršili ova ograničenja bili su kažnjeni.[17] Muškarcima je bilo zabranjeno da briju svoje brade i da ih puste da rastu i drže ih dugim prema želji talibana, kao i da nose turbane van svojih domaćinstava.[17][18] Komunisti su sistematski streljani. Molitva je postala obavezna i oni koji nisu poštovali versku obavezu nakon ezana su hapšeni.[17] Kockanje je zabranjeno,[17] a lopovi su kažnjavani amputacijom ruku ili nogu.[17] Godine 2000, talibanski vođa Mula Omar zvanično je zabranio uzgoj opijuma i trgovinu drogom u Avganistanu;[17][19][20] Talibani su uspeli da skoro iskorene većinu proizvodnje opijuma (99%) do 2001.[19][20][21] Pod talibanskom upravom u Avganistanu, korisnici droge i dileri su ozbiljno krivično gonjeni.[17]

Hijerokratija uredi

Oblik državne vlasti u kojem se na čelu političkog entiteta nalazi svešteno lice naziva se i hijerokratija.[22] U istoriji srpskog naroda, primer hijerokratske uprave predstavlja vladičanski period u istoriji Crne Gore, od kraja 17. veka, do uspostavljanja redovne svetovne vlasti 1852. godine.[23]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ The imperial cult in Roman Britain-Google docs
  2. ^ Webster's Encyclopedic Unabridged Dictionary of the English Language (1989 edition).
  3. ^ "Theocracy, n. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. jul 2013)" in Oxford English Dictionary (2015); Retrieved 28 June 2015
  4. ^ Against Apion by Flavius Josephus, Book II, Chapter 17. gutenberg.org. oktobar 2001. 
  5. ^ Moked, Oran (2004). „The Relationship between Religion and State in Hegel's Thought”. Hegel Bulletin (na jeziku: engleski). 25 (1–2): 96—112. ISSN 2051-5367. doi:10.1017/S0263523200002032  . 
  6. ^ English form the 17th century (OED). The Greek term is explicitly coined by Josephus and isn't attested elsewhere in Ancient Greek; Josephus marks it as a nonce coinage by calling it a "strained expression". W. Whiston tr. Josephus, Against Apion ii. §17 (1814) IV. 340: "He [Moses] ordained our government to be what, by a strained expression, may be termed a Theocracy", translating ὡς δ'ἄν τίς εἴποι, βιασάμενος τὸν λόγον, θεοκρατίαν
  7. ^ Catholic Encyclopedia "A form of civil government in which God himself is recognized as the head."
  8. ^ Stephen Palmquist, Biblical Theocracy: A vision of the biblical foundations for a Christian political philosophy (Hong Kong: Philopsychy Press, 1993), introduced these more precise uses of the terms in arguing that theocracy (in this pure sense) is the only political system defended in the Bible. While Palmquist defends theocracy in this pure form as a viable (though "non-political") political system, he warns that what normally goes by this name is actually ecclesiocracy, the most dangerous of all political systems.
  9. ^ Vitalone, Alessia (2007). „Il Pontefice sovrano dello Stato della Città del Vaticano”. Diritto e Religioni. II (1): 313. 
  10. ^ a b v „CIA World Factbook – Holy See”. Cia.gov. Pristupljeno 2009-08-10. 
  11. ^ Fundamental Law of Vatican City State, Art. 1 §1
  12. ^ Young, Stephen; Shea, Alison (novembar 2007). „Researching the Law of the Vatican City State”. GlobaLex. Pristupljeno 24. 4. 2018. 
  13. ^ William Miller. „The "Holy Mountain"”. Foreign Affairs. Pristupljeno 27. 5. 2019. „An annex to the treaty of Sèvres of 1920 constituted the twenty monasteries of Mount Athos into a theocratic republic under the suzerainty of Greece [..]” 
  14. ^ Joint Declaration No. 5 attached to the Final Act of the non-accession treaty.
  15. ^ Jeremy Norman (10. 9. 2016). „What is behind Vladimir Putin's curious interest in Mount Athos?”. The Spectator. Pristupljeno 27. 5. 2019. „Mount Athos is one of the world's few remaining theocratic states, alongside Iran and the Vatican.” 
  16. ^ Griffiths 226.
  17. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r s Matinuddin, Kamal (1999). „The Taliban's Religious Attitude”. The Taliban Phenomenon: Afghanistan 1994–1997. Karachi: Oxford University Press. str. 34—43. ISBN 0-19-579274-2. Pristupljeno 8. 7. 2020. 
  18. ^ „US Country Report on Human Rights Practices – Afghanistan 2001”. State.gov. 4. 3. 2002. Pristupljeno 4. 3. 2020. 
  19. ^ a b Farrell, Graham; Thorne, John (mart 2005). „Where Have All the Flowers Gone?: Evaluation of the Taliban Crackdown Against Opium Poppy Cultivation in Afghanistan”. International Journal of Drug Policy. Elsevier. 16 (2): 81—91. doi:10.1016/j.drugpo.2004.07.007. Pristupljeno 8. 7. 2020 — preko ResearchGate. 
  20. ^ a b Ghiabi, Maziyar (2019). „Crisis as an Idiom for Reforms”. Drugs Politics: Managing Disorder in the Islamic Republic of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. str. 101—102. ISBN 978-1-108-47545-7. LCCN 2019001098. Pristupljeno 8. 7. 2020. 
  21. ^ „Afghanistan, Opium and the Taliban”. Arhivirano iz originala 08. 11. 2001. g. Pristupljeno 4. 3. 2020. 
  22. ^ Kuljić 1994, str. 215-230.
  23. ^ Ljušić 2001.

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Teokratija na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Теократија&oldid=27552099”