Titel
Titel je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Južnobačkom okrugu, u regionu poznatom kao Šajkaška (jugoistočni deo Bačke). Prema popisu iz 2022. bilo je 4.522 stanovnika.
Titel | |
|---|---|
 Pogled na Titel sa Titelskog brega | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Južnobački |
| Opština | Titel |
| Stanovništvo | |
| — 2022. | 4.522 |
| — gustina | 79/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 12′ 18″ S; 20° 17′ 53″ I / 45.205058° S; 20.298008° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 75 m |
| Površina | 66,5 km2 |
.svg)  Titel Titel na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 21240 |
| Pozivni broj | 021 |
| Registarska oznaka | NS |
Geografija
urediTitel se nalazi uz desnu obalu Tise, preko puta ušća Begeja u Tisu, nedaleko od mesta gde se Tisa uliva u Dunav, na južnim obroncima Titelske visoravni. Iznad grada je Titelski breg (110–130 m), završetak Titelske visoravni, koja se prostire između Mošorina, Loka, Vilova, Titela i reke Tise. U blizini Titela je i najveća ada na Tisi.
Titel je, takođe, i sedište opštine, u kojoj se, pored grada Titela, nalaze i sela: Vilovo, Gardinovci, Lok, Mošorin i Šajkaš.
Istorija
urediTitel je veoma stari grad, na čijem je području bilo ljudskih naseobina u praistoriji. Najstariji poznati pomen imena Titel je iz povelja ugarskih kraljeva i javlja se posle 1077, a najkasnije 1095. godine. U to vreme su mađarski kralj Laslo Prvi (Sent Laslo) i brat mu Lampreht podigli u Titelu manastir najstarijeg katoličkog reda avgustinaca. Do dolaska Rimljana na tlu današnjeg Titela živeli su Dačani, Kelti, Skordisci, Jazigi, Huni, Avari, Protobugari, Goti, Gepidi i Alani. Na ovom mestu boravili su i Rimljani. Oni su izgradili utvrđenje koje se prvi put pominje 1138. godine. Sloveni se javljaju na prelazu iz 6. u 7. vek, a ugarska plemena krajem 9. veka. Prvi put pod srpskom vlašću od 1407. godine, u 15. i 16. veku Titel je bio u posedu srpskih despota, a za vreme Turaka sedište nahije u okviru Segedinskog sandžaka. U Potiskoj vojnoj granici Titel je utvrđeni šanac, zatim sedište Šajkaškog bataljona.
U drugoj polovini 19. veka raste broj stanovnika Titela. Najviše je Srba, a Mađara ima upola manje. Tako po popisu iz 1880. godine tu živi 2094 Srba, 324 Mađara, 621 Nemca, 173 Slovaka, 17 Rumuna, dok je ostalih 28. Titel ima ukupno 3321 stanovnika. Za deset godina ima ih još više, naročito Srba. Podaci popisa iz 1890. godine navode da tada ima 2811 Srba, 705 Mađara, 1078 Nemaca, 78 Slovaka, 11 Rumuna, 2 Rutena, 118 Hrvata, a ostalih je 11. Tako da varošica Titel u to vreme je sa 4314 duša.[1]
Na kraju Prvog svetskog rata, 8. novembra 1918. godine, Titel je oslobodila srpska vojska. Titel se našao u novoj državi, Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, u kojoj je nastavio privredni i društveni život. Pruga Titel–Orlovat je otvorena u decembru 1923.[2] U vreme Kraljevine SHS mesto je u Beogradskoj oblasti, a od 1929. u Dunavskoj banovini.
Na prvi dan katoličkog Uskrsa, 13. aprila 1941, grad je okupirala vojska Hortijeve Mađarske. Bačka je, uz još neke oblasti, priključena Mađarskoj, u vidu obnovljene Bačko-bodroške županije. Okupator je na drugi i treći dan pravoslavnog Božića, 8. i 9. januara 1942, sproveo Raciju u kojoj su stradali nevini Titeljani. Titel je u Drugom svetskom ratu oslobođen 22. oktobra 1944. godine, od strane Dvanaeste vojvođanske udarne brigade.
Crkva i škola
urediPrva poznata pravoslavna crkva u Titelu bila je posvećena Sv. Nikoli. Nalazila se prema situaciji iz 1891. godine "desno u ulici koja vodi od Glavnog trga (Paradenplac), k bolnici i groblju". Temelji današnjoj pravoslavnoj crkvi posvećenoj prazniku Uspeniju presvete Bogorodice ili Velikoj Gospojini, postavljeni su 15/3. aprila 1810. godine. Početak gradnje hrama su blagoslovili vladika bački Gedeon Petrović i jeromonah Koviljski iguman Porfirije Petrović. Gotovu crkvu je osvetio na Veliku Gospojinu 1811. godine prota žabaljski Danilo Petrović.[1]
Prema pravoslavnoj parohijskoj statistici u mestu je na kraju 1891. godine bilo: jedan pravoslavni sveštenik, 2122 pravoslavca, 392 pravoslavna doma, 232 učenika i tri osnovne škole. Od navedenih jedna škola je državna, a ostale dve su komunalne (opštinske).[3]
Kultura
urediU Titelu su neki zanimljivi spomenici — barutana i kasarna Šajkaškog bataljona iz 18. veka. U crkvama se čuvaju radovi slikara Dimitrija Popovića i Arse Todorovića. Na putu Titel—Šajkaš podignut je spomenik palim vazduhoplovcima 1941. godine. U Mošorinu su rođeni Svetozar Miletić (1826—1901) i Isidora Sekulić (1877—1958). Ovde se nalazi i spomenik kulture Kuća u Titelu.
Demografija
urediU naselju Titel živi 4745 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,1 godina (38,6 kod muškaraca i 41,7 kod žena). U naselju ima 2019 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,92.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 5 | 12 | ||
| 80+ | 32 | 72 | ||
| 75—79 | 62 | 100 | ||
| 70—74 | 124 | 164 | ||
| 65—69 | 144 | 205 | ||
| 60—64 | 173 | 200 | ||
| 55—59 | 142 | 164 | ||
| 50—54 | 255 | 249 | ||
| 45—49 | 279 | 251 | ||
| 40—44 | 221 | 210 | ||
| 35—39 | 180 | 192 | ||
| 30—34 | 174 | 156 | ||
| 25—29 | 198 | 192 | ||
| 20—24 | 222 | 201 | ||
| 15—19 | 207 | 181 | ||
| 10—14 | 186 | 181 | ||
| 5—9 | 185 | 140 | ||
| 0—4 | 110 | 125 | ||
| Prosek : | 38,6 | 41,7 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 2.418 | 728 | 1.520 | 92 | 74 | 4 |
| Ženski | 2.549 | 472 | 1.518 | 466 | 85 | 8 |
| UKUPNO | 4.967 | 1.200 | 3.038 | 558 | 159 | 12 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1.199 | 343 | 1 | 1 | 335 |
| Ženski | 703 | 98 | 0 | 0 | 162 |
| UKUPNO | 1.902 | 441 | 1 | 1 | 497 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 24 | 88 | 106 | 18 | 68 |
| Ženski | 9 | 9 | 155 | 15 | 17 |
| UKUPNO | 33 | 97 | 261 | 33 | 85 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 9 | 17 | 86 | 43 | 15 |
| Ženski | 9 | 7 | 57 | 93 | 49 |
| UKUPNO | 18 | 24 | 143 | 136 | 64 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 23 | 0 | 0 | 22 | |
| Ženski | 15 | 0 | 0 | 8 | |
| UKUPNO | 38 | 0 | 0 | 30 | |
Poznate ličnosti
uredi
Privreda
urediU Titelu je s proleća 1858. godine održan prvi robno-stočni vašar. Upriličen je na obali Tise, prvi dan trgovina marvom, a sutradan ostalom robom. Odobreno je održavanje triput godišnje: o Blagovestima, o Sv. Iliji i Sv. Luki.[7]
Područje opštine Titel, s rekama Tisom i Begejom i s Titelskim bregom, ima bogate terene za ribolov i lov.
Reference
uredi- ^ a b "Srpski sion", Karlovci 1893. godine
- ^ "Ilustrovani list"; 1924 br. 2; str. 2
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1892. godine
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1858. godine
