Toza Marković (preduzeće)
Toza Marković je fabrika iz Kikinde koja se bavi proizvodnjom keramičkih pločica i crepova. Firmu je osnovao Mihael Bon 1866. godine, a nakon Drugog svetskog rata prelazi u ruke države i tada počinje novo poglavlje u njenom razvoju.
| Toza Marković | |
|---|---|
 | |
| Delatnost | proizvodnja keramičkih pločica i crepova |
| Osnovano | 1866. god. |
| Sedište | Kikinda Srbija |
Istorijat uredi
Privatno vlasništvo uredi
.jpg)
Fabriku je osnovao rodonačelnik ciglarstva i creparstva na ovim prostorima Mihael Bon 1866. godine. On je 1880. godine stvorio koncern „Bon i kompanija” u čijem sastavu su bile i fabrike u Budimpešti, Bekeščabi, Vinkovcima i Novom Bečeju. Ono je bilo najveće preduzeće u Ugarskoj i najveće industrijsko postrojenje u Banatu čiji su vlasnici bili Nemci. Krajem XIX veka počinje prelazak sa manufakturne proizvodnje na izradu cigle i crepa uz pomoć parnih presa. Proizvodili su se modeli crepova 253 i 272. Na početku fabrika braće Bon proizvodila je 17 miliona crepa i 3 miliona cigala i sav asortiman je bio rasprodat. Fabrika je 1900. godine dobila dobila zlatnu medalju za crep na Svetskoj izložbi u Parizu.[1][2]
Koncern se 1907. godine raspao a Bonu su pripale ciglane u Žombolju, Kikindi, Bekeščabi i Šarlevilu (danas Banatsko Veliko Selo). Nakon Prvog svetskog rata Bonove fabrike su se našle u tri različite države, ali to mu nije smetalo da nastavi posao. Povukao se 1920. godine iz posla i ciglane podelio sinovima. Stefan Bon postao je vlasnik ciglane u Kikindi. Mihael Bon je umro 1930. godine, ali je ciglana nastavila da posluje uspešno sve do početka Drugog svetskog rata.[2]
Državno vlasništvo uredi
Nakon Drugog svetskog rata došlo je do nacionalizacije, tj. procesa prinudnog prelaza u državnu svojinu svih privrednih preduzeća koja su do tada bila u privatnom vlasništvu. Vlada NR Srbije donela je rešenje septembra 1946. godine kojim se u Kikindi formira preduzeće za proizvodnju građevinskog materijala od gline − Industrija cigle i crepa „Toza Marković.” Ime je dobila po narodnom heroju Svetozaru Markoviću Tozi (1913—1943). Fabrika je među prvima organizovala radnički savet koji je 1954. godine doneo odluku da se fabrika nazove industrija građevinskog materijala Godine 1956. osnovana je fabrička laboratorija. Godinu dana kasnije električna energija zamenila je parnu mašinu, a 1971. pokrenuta je automatizovana linija za pravljenje crepa. Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina mnogo je ulagano u modernizaciju fabrike. Toza Marković 1975. proizvodi jednu trećinu crepa crepa od ukupnog broja koji nastaje u državi. Od 1978. godine počinje proizvodnja sintel pločica.[2]
Predsednik države Josip Broz Tito odlikovao je fabriku 1976. godine Ordenom rada sa crvenom zvezdom. Ona je krajem osamdesetih godina između ostalih izvozila u Kanadu, Dansku, Nemačku, Holandiju, a rekord u količini proizvodnje crepa ostvaren je 1989. godine kada je izvezeno 100 miliona komada.[1]
Početkom XXI veka usledila je privatizacija i težak period za preduzeće, ali je ono uspelo da izbegne stečaj i nastavilo je sa radom ali mnogo manjim obimom.
Vidi još uredi
Galerija uredi
-
Fabrika nekada -
Fabrika nekada -
Fabrika nekada -
Muzej „Terra”
.jpg)
.jpg)
Reference uredi
- ^ a b „Vek i po „Toze Markovića””. politika.rs. Pristupljeno 17. 5. 2018.
- ^ a b v „150. godina fabrike "Toza Marković"” (PDF). toza.co.rs. Pristupljeno 17. 5. 2018.