Tutin

Tutin
Tutin;
	Centar Tutina
	Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Raški
Opština	Tutin
Stanovništvo
— 2022.	11.169
— gustina	15/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 59′ 21″ S; 20° 19′ 53″ I / 42.98913° S; 20.33135° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	867 m
Površina	741 km2
	Tutin Tutin na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	36320
Pozivni broj	020
Registarska oznaka	TT

Tutin je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Raškom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 11.169 stanovnika.

Geografija uredi

Tutin se nalazi na 867 metara nadmorske visine u centralnom delu Raške oblasti, koja se u tom delu države naziva Sandžak, u opštini Tutin. Naselje se na severu graniči sa Dubovom, na istoku sa Mitrovom, na jugoistoku sa Župom, na jugozapadu sa Severnim Kočarnikom i na zapadu i severozapadu sa Lukavicom. Iako Tutin ima veliki uticaj na obližnje naselje Velje Polje, sa njim se ne graniči.

Presudni uticaj na klimu Tutina ima to što se sam urbani deo nalazi u kotlini okružen brdima, te naselje Tutin ima za nijansu blažu zimu od okolnih naselja.

Istorija uredi

Tutin spada u relativno mlađa, odnosno kasno formirana naselja. Svrstava se u red onih dvadesetak nastalih od druge polovine 16. do kraja 18. veka. Sva sela oko njega imaju znatno dužu tradiciju i raniju istoriju. Prvi pomen Štavica nalazi se u pismu kaluđera Pavla i Damjana koji su obilazeći hrišćanske krajeve pod Turcima prošli ovuda i izveštaj uputili papi 1557. godine. U tom dokumentu bio je pomenut Štavički basen, sa njim i Štavica, ali Tutina nije bilo te još uvek stoji pod nepoznanicom. Ovo utoliko pre što nekoliko naselja u Srbiji ima isti naziv te budući da je slovenskog porekla izvesno je da označava neki simbol. Za naziv Tutin postoji nekoliko legendi. Jedna od njih vezana je za Husein-kapetana Gradaščevića, protiv Turaka koji je ovuda protutnjao u tutnju sa vojskom 1831. godine na putu od Bosne ka Kosovu. Tutin je tada imao naziv Donja Dmitrova (Donja Mitrova). Prvi poznati pisani dokument o nazivu Tutin, naselju sa sedam kuća, nalazi se u putopisu Engleskinja Mjur Makenzijeve i A. P. Irbijeve iz 1868. godine. One su sa pratnjom na proputovanju prečicom od Novog Pazara ka Rožajama i Peći prenoćile u Tutinu, naselju od 7 kuća u gostoprimstvu aganske kuće Hamzagića. To ne znači da je tada Tutin nastao i dobio ime.

Do 1912. godine, Tutin je bio malo naselje sa 20 kuća. Tokom 1920-ih godina, naselje se znatno razvilo, a u njemu je bilo javnih zgrada, zdravstvenih stanica, škola i prodavnica. Središte je Štavičkog sreza u Raškoj oblasti 1922—1929. (središte Čačak), zatim u Zetskoj banovini (središte Cetinje). Opisan je kao „najmanja varošica” u zemlji. Pred Drugi svetski rat je imao oko 400 stanovnika, nije bilo ulica u mestu, od zgrada su se isticale sresko načelstvo, osnovna škola i zdrastvena stanica, a ostalo su bile „male i niske brvnare”. Vidrenjak je bio „neobično bogat pastrmkom”.^[1]

Demografija uredi

U naselju Tutin živi 7.290 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 33,1 godina (32,6 kod muškaraca i 33,7 kod žena).

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Bošnjacima (prema popisu iz 2011), a u poslednjim popisima primećen je porast u broju stanovnika.

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	600
1953.	870
1961.	1.536
1971.	3.458
1981.	6.233
1991.	8.840	8.709
2002.	9.111	11.053
2011.	10.094

Etnički sastav prema popisu iz 2011.‍^[3]

Bošnjaci	8.428	83,5%
Muslimani	609	6,03%
Srbi	572	5,66%
Goranci	55	0,54%
Romi	25	0,24%
Albanci	22	0,21%
Crnogorci	7	0,07%
Jugosloveni	4	0,04%
Makedonci	4	0,04%
Bugari	2	0,02%
Mađari	1	0,01%
Rusi	1	0,01%
ostali	7	0,07%
neizjašnjeni	3	0,03%
nepoznato	354	3,50%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	22	19
80+	32	33
75—79	48	46
70—74	73	92
65—69	129	130
60—64	146	141
55—59	179	195
50—54	232	242
45—49	301	304
40—44	284	337
35—39	274	356
30—34	271	343
25—29	310	417
20—24	357	444
15—19	475	460
10—14	448	437
5—9	368	410
0—4	391	365
Prosek :	30,5	30,8

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	138	218	367	735	1.330	1.860	2.059

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	171	223	260	438	453	267	139	53	26	29	4,36

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	3.133	1.137	1.853	97	28	18
Ženski	3.559	1.121	1.993	360	81	4
UKUPNO	6.692	2.258	3.846	457	109	22

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	1.143	68	0	9	230
Ženski	564	10	0	7	82
UKUPNO	1.707	78	0	16	312
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	29	94	141	42	85
Ženski	8	1	80	9	13
UKUPNO	37	95	221	51	98
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	8	15	144	136	72
Ženski	9	6	60	114	132
UKUPNO	17	21	204	250	204
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	29	0	0	41
Ženski	11	3	0	19
UKUPNO	40	3	0	60

Poznati Tutinci uredi

Ramo Kurtanović, poznati geolog
Kasim Bajrović, genetičar, Univerzitet u Sarajevu, INGEB
Medžid Fakić, likovni umjetnik i privrednik

Vidi još uredi

Reference uredi

^ "Politika", 9. avg. 1940
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ Etnička struktura nakon popisa 2011.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Literatura uredi

Istorija srpskog naroda (knj. 6, sv. 1): Od Berlinskog kongresa do Ujedinjenja 1878-1918. Srpska književna zadruga. 1983.
Petrović, Milić F. (1995). Dokumenti o Raškoj oblasti: 1900-1912. Beograd: Arhiv Srbije.
Petrović, Milić F. (1997). Dokumenta o Raškoj oblasti: 1890-1899. Beograd: Istorijski muzej Srbije.
Salih Selimović, Stara Raška u Turskim administrativno-upravnim podjelama, Breznički zapisi 11-12, Pljevlja 1999.
Jagodić, Miloš (2009). Srpsko-albanski odnosi u Kosovskom vilajetu (1878-1912). Beograd: Zavod za udžbenike.
Jagodić, Miloš (2010). Uređenje oslobođenih oblasti Srbije 1912—1914: Pravni okvir. Beograd: Istorijski institut.
Jagodić, Miloš (2013). Novi krajevi Srbije (1912-1915). Beograd: Filozofski fakultet.
Šabanović, Hazim (1959). Bosanski pašaluk: Postanak i upravna podjela. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.

Spoljašnje veze uredi

[1] "Politika", 9. avg. 1940

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] Etnička struktura nakon popisa 2011.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]