Ubistvo
Ubistvo je u najširem smislu svako ljudsko delo koje za neposrednu posledicu ima nečiju smrt. U krivično-pravnom, sudsko-medicinskom pa i svakom drugom smislu predstavlja svesno, namerno i protivpravno lišenje života drugog lica. To lišenje života drugog lica može biti izvršeno različitim delatnostima, na različite načine i upotrebom različitih sredstava.
U užem smislu ubistvo je oduzimanje ljudskog života protivno pravu, što se naziva homicid (lat. homicid; homo - човек + cide - сећи).
Ubistvo je jedan od najstarijih ljudskih grehova, poznat još iz biblijskih mitova i predanja. Ono predstavlja najteži oblik krivičnih dela poznat kroz celokupnu ljudsku istoriju kao delikt suprotan običajima, moralu i pravnoj normi, i kao takav sankcionisan je najtežim krivičnim sankcijama.
Za razumevanje suštine ubistva, neophodno je znati da krivično delo ubistva ima svoj objekat, radnju i posledicu.
- Objekat krivičnog dela ubistva jeste čovek, odnosno živo ljudsko biće.
- Radnja krivičnog dela ubistva je svaka ona delatnost koja je objektivno podobna da prouzrokuje smrt čoveka.
- Posledica krivičnog dela ubistva jeste smrt jednog lica.
Za postojanje ubistva nije od velikog značaja da li je nanesena povreda sama po sebi apsolutno smrtonosna, niti da li je smrt mogla biti otklonjena blagovremenom hirurškom intervencijom. Bitno za utvrđivanje krivičnog dela ubistva jeste postojanje uzročne veze između povrede i smrti.
Što se tiče učinioca ovog krivičnog dela, to može da bude svako lice, dakle lice bez nekih posebnih ličnih svojstava ili okolnosti. U pogledu vinosti, na strani učinioca dela traži se umišljaj, koji može da bude direktni i eventualni. Sadržina umišljaja kao subjektivnog sadržaja ovog krivičnog dela iscrljuje se u svesti učinioca o njegovom delu, kao i njegovom htenju ili pristajanju, saglašavanju sa nastalom posledicom.
Klasični oblici ubistva uredi
Sa krivičnopravnog stanovišta, lišenje života druge osobe ne kvalifikuje se u svakom slučaju na isti način, odnosno kao jedno isto krivično delo. Savremena zakonodavstva razlikuju obično, teško (kvalifikovano) i lako (privilegovano) ubistvo. Osnovi razlikovanja nalaze se u objektivnim i subjektivnim okolnostima pod kojima je delo izvršeno, a koje ukazuju na određeni stepen opasnosti dela i učinioca.
Osnovni oblik ubistva, odnosno obično ubistvo definiše se zakonskom formulacijom ‚‚Ko drugog liši života kazniće se...``. Pod običnim ubistvom podrazumeva se umišljajno lišavanje života drugog lica koje nije praćeno dodatnim, posebnim okolnostima koje, kada postoje, menjaju težinu i oblik ovog dela, stvarajući tako neki od posebnih oblika kvalifikovanog ili privilegovanog ubistva. Međutim u osnovi svih tih posebnih oblika ubistva nalazi se obično ubistvo, jer su obeležja ovog oblika ubistva zajednička za sve druge oblike ove inkriminacije. Stoga obično ubistvo ima karakter opšteg krivičnog dela i supsidijarno je u odnosu na teže ili lakše oblike.
Kvalifikovani oblik ubistva, odnosno teško ubistvo predstavlja umišljajno lišenje života drugog lica, izvršeno pod posebno otežavajućim okolnostima koje su predviđene zakonom. Specifičnost teških ubistava u odnosu na druge oblike lišavanja života čine upravo kvalifikatorne okolnosti. Za primenu ove inkriminacije neophodne je utvrditi da je učinilac bio svestan svih elemenata dela, odnosno da su kvalifikatorne okolnosti bile obuhvaćene njegovim umišljajem.
Naše zakonodavstvo poznaje sledeće kvalifikatorne okolnosti:
- ubistvo na svirep ili podmukao način
- ubistvo pri bezobzirnom nasilničkom ponašanju
- ubistvo dovođenjem u opasnost još nekog lica
- ubistvo pri izvršenju krivičnog dela razbojništva ili razbojničke krađe
- ubistvo iz tzv. niskih pobuda
- ubistvo službenog ili vojnog lica
- ubistvo deteta ili bremenite žene
- ubistvo člana svoje porodice kojeg je prethodno zlostavljao
- ubistvo više lica
Privilegovani oblik ubistva predstavlja umišljajno lišenje života izvršeno pod posebnim olakšavajućim okolnostima. Kriminalnopolitički razlog za uvođenje ove inkriminacije jeste iznalaženje jednog kompromisnog rešenja između javnog interesa očuvanja čovekovog života, s jedne strane i prava na smrt kao sastavnog dela prava na život koje pripada svakom pojedincu, s druge strane.
Naše zakonodavstvo razlikuje četiri oblika privilegovanog ubistva:
- Ubistvo na mah (uslovi: da je delo izvršeno usled jake razdraženosti, da je učinilac u takvo stanje dospeo bez svoje krivice, i da je delo izvršeno na mah)
- Nehatno lišenje života (u obzir dolaze oba oblika nehata – svesni i nesvesni)
- Ubistvo deteta pri porođaju (izvršilac može biti samo majka, uz poseban uslov – duševno stanje majke i za određeno vreme – pri porođaju ili neposredno posle porođaja)
- Lišenje života iz samilosti (eutanazija – objekt krivičnog dela može biti samo punoletno lice koje se nalazi u teškom zdravstvenom stanju – motiv izvršioca je samilost)
Ostali oblici ubistva uredi
U ovu grupu ubistava, odnosno u preostale oblike ubistva ubrajamo: akutna i hronična ubistva, kombinovana ubistva, disimulirana ubistva, i direktna i indirektna ubistva.
Akutna (naprasna) ubistva su ona koja su brzo izvršena, odnosno lice se liši života bez dugotrajne patnje i ta vrsta ubistava su najčešća, dok hronična (lagana) ubistva su znatno ređa, i predstavljaju lišenje života nekog lica dugotrajnim postupkom2.
Kombinovana ubistva su ona koja su izvršena na dva ili više načina ili sredstava u cilju lišavanja života, i to uzastopno, odnosno istovremeno3. Kombinovana ubistva se vrše ili zbog toga da bi se ubijanje ubrzalo, ili da bi se isto osiguralo.
Disimulirana ubistva su ona koja se prikrivaju pod vidom samoubistva, zadesa, ili pak prirodne smrti, dok simulirano ubistvo predstavlja samoubistvo, zades ili prirodnu smrt kao ubistvo, odnosno simuliranim ubistvom se želi prikriti stvarno samoubistvo, zades ili prirodna smrt.
Direktno ubistvo je ono kada je inicijator i izvršilac jedna te ista osoba. Ukoliko je inicijator jedna osoba a izvršilac druga onda se radi o indirektnom ubistvu.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Stojanović, Zoran (2007). Komentar krivičnog zakonika. II izdanje. Beograd
- Stojanović, Zoran (2009). Krivično pravo – opšti deo. Beograd
- Stojanović, Zoran (2009). Krivično pravo – posebni deo. Beograd
