Udruženje španskih boraca 1936—1939.
Udruženje španskih boraca 1936—1939. (šp. Asociación de brigadistas yugoslavos 1936—1939) je organizacija koja okuplja potomke i poštovaoce jugoslovenskih dobrovoljaca u Španskom građanskom ratu, vođenom od 1936. do 1939. godine i bavi se negovanjem antifašističkih tradicija i razvijanjem međunarodnih odnosa. Osnovano je marta 1946. pod nazivom Udruženje jugoslovenskih dobrovoljaca španske republikanske vojske, ali je kolokvijalno nazivano Udruženje španskih boraca. Zbog doprinosa svojih članova u antifašistčkoj borbi u Španiji (1936—1939) i Jugoslaviji (1941—1945) Udruženje je 1971. odlikovano Ordenom narodnog heroja
| Udruženje španskih boraca 1936—1939. | |
|---|---|
| Udruženje jugoslovenskih dobrovoljaca španske republikanske vojske | |
 Amblem udruženja | |
| Moto | No pasaran |
| Datum osnivanja | 19. mart 1946. |
| Metod delovanja | udruženje građana |
| Sedište | Beograd |
Istorijat uredi
Udruženje je osnovano 19. marta 1946. u Beogradu na Osnivačkom kongresu održanom u velikoj sali Doma Jugoslovenske armije. Kongres, kome su pored bivših dobrovoljaca iz Jugoslavije, kao gosti prisustvovale delegacije boraca Internacionalnih brigada iz Poljske, Čehoslovačke, Bugarske, Rumunije, Mađarske, Albanije i Austrije, otvorio je Veljko Vlahović član Inicijativnog komiteta. Tokom rada Kongresa Božidar Maslarić je podneo referat o učešću jugoslovenskih dobrovoljaca u Španskom građanskom ratu, nakon čega su izglasana Pravila udruženja i izabrana Uprava udruženja, u koju su ušli — Božidar Maslarić, predsednik; Otmar Kreačić, prvi sekretar; Branko Spasić, drugi sekretar; Vlada Lončarević, blagajnik i članovi Uprave: Veljko Vlahović, Vlajko Begović, Aleš Bebler, Maks Baće, Kosta Denjeveki. Za članove Nadzornog odbora izabrani su Gojko Nikoliš, Dimitrije Georgijević i Ivo Vejvoda.[1][2] Rad udruženja pod nazivom Udruženje jugoslovenskih dobrovoljaca španske republikanske vojske 1936—1939 (šp. Asociación de los voluntarios yugoslavos en el Ejército de la Republica española 1936—1939) odobren je od strane Ministarstva unutrašnjih poslova FNRJ 19. jula 1946. godine.[3] Prilikom osnivanja Udruženje je imalo oko 400 članova, koji su se tokom Španskog građanskog rata u redovima španske Narodne republikanske armije i Internacionalnih brigada borili protiv delova Španske vojske, predvođene generalom Franciskom Frankom, pripadnika Falange, kao i nemačko-italijanskih dobrovoljaca.[4]
Udruženje je prihvatalo sve programske zadatke Saveza udruženja boraca narodnooslobodilačkog rata Jugoslavije (SUBNOR), čiji je bilo kolektivni član. Bavilo se problematikom svojih članova - rešavanjem njihove materijalne situacije i druge pomoći. Do raspada Jugoslavije, delovalo je na teritoriji čitave SFRJ, a potom samo na teritoriji Srbije i Crne Gore. Kao važnije godine u radu Udruženja, mogu se izdvojiti:
- 1971. godina
- izdat Zbornik „Španija 1936-1939“ u pet knjiga sa ukupno preko 2.000 stranica, u kojima su štampani prilozi 220 španskih boraca
- Predsednik SFRJ Josip Broz Tito odlikovao Udruženje Ordenom narodnog heroja
- 1972. godina
- Savezna skupština donela „Zakon o osnovnim pravima boraca španskog oslobodilačkog i revolucionarnog rata“. Ovim zakonom je svim španskim borcima, koji su mogli da dokažu neprekidno učešće u antifašističkoj borbi iako nisu mogli da se vrate u Jugoslaviju tokom rata i priključe se Narodnooslobodilačkoj borbi, priznat status „prvoboraca“, tj dobili su ista prava kao i nosioci Partizanske spomenice 1941.
- 1977. godina
- Udruženje organizovalo prvu posetu Španiji, posle smrti Fransiska Franka 1975. godine. Poseti je prisustvovalo 48 španskih boraca.
- 2006. godina
- Španski kralj Huan Karlos odikovao je Lazara Latinovića, predsednika Udruženja, Ordenom za građanske zasluge, u znak priznanja njemu i svim jugoslovenskim dobrovoljcima.
- 2009. godina
- 21. aprila u Kaliforniji preminuo Milojko Teofilović (1914—2009) poslednji španski borac.
Predsednik SFRJ Josipa Broza Tita je 26. septembra 1971. za istaknuti besprimerni heroizam koji su ispoljili članovi Udruženja španskih boraca Jugoslavije u borbi protiv reakcije i fašistima u Španskom građanskom ratu, kao i herojska dela učinjena u toku Narodnooslobodilačkog rata u borbi protiv neprijatelja za oslobođenje naše zemlje Udruženje španskih boraca odlikovao Ordenom narodnog heroja.[5][6]
Kongresi uredi
- Osnivački kongres Udruženja jugoslovenskih dobrovoljaca španske republikanske vojske održan 19. marta 1946. u Beogradu
- Drugi kongres Udruženja jugoslovenskih dobrovoljaca španske republikanske vojske održan oktobra 1956. u Beogradu
- Treći kongres Udruženja jugoslovenskih dobrovoljaca španske republikanske vojske održan 14. aprila 1966. u Beogradu
- Četvrti kongres Udruženja jugoslovenskih dobrovoljaca španske republikanske vojske održan 27. i 28. septembra 1971. u Ljubljani
- Peti kongres Udruženja jugoslovenskih dobrovoljaca španske republikanske vojske održan 27. i 28. maja 1976. u Splitu
- Šesti kongres Udruženja jugoslovenskih dobrovoljaca španske republikanske vojske održan 1981. u Beogradu
Reference uredi
- ^ „Radni deo Kongresa španskih dobrovoljaca — Jugoslovenski dobrovoljci stekli su ljubav i poštovanje španskog naroda”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 20. 3. 1946. str. 1.
- ^ „Izabrana je Uprava udruženja Španskih dobrovoljaca”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 20. 3. 1946. str. 2.
- ^ „Odobreno osnivanje i rad Udruženja bivših jugoslovenskih dobrovoljaca španske republikanske vojske”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 20. 7. 1946. str. 1.
- ^ Vojna enciklopedija 10 1975, str. 208.
- ^ „Službeni list SFRJ 34/72” (PDF). www.slvesnik.com.mk. 1. 7. 1972.
- ^ Narodni heroji 2 1982, str. 435.
Literatura uredi
- Vojna enciklopedija tom X. Beograd. 1975. COBISS.SR 73016839
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48703239
