Franačka
Franačka država je bila srednjovekovna evropska država koju su naseljavali i kojom su vladali Franci od 5. do 10. veka. Franci su bili germanski narod.
| Franačka država | |||
|---|---|---|---|
 Zastava
| |||
 | |||
| Geografija | |||
| Glavni grad | Turne | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | franački, latinski | ||
| Religija | katolicizam | ||
| Politika | |||
| Oblik države | nasledna monarhija | ||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | srednji vek | ||
| — Osnivanje | 481. | ||
| — Ukidanje | 843. | ||
Franačku državu je osnovao Hlodoveh, koji je bio pagan ali se pokrstio i postao podrška papi.
Franačka država je nastala na prostorima nekadašnje Rimske Galije i nastala je u 5. veku. Franci su primili hrišćanstvo iz Rima.
Franačka država je svoju najveću moć dostigla za vreme Karla Velikog (768—814) on je nastojao da nametne vlast svim germanskim plemenima. Karla Velikog je rimski papa krunisao za cara 800. godine u Rimu jer je u njemu video naslednika Rima. Nakon smrti Karlovog naslednika Luja Pobožnog, država je 843. godine podeljena u Verdenu na tri dela. Od jedne nastaće tri države Francuska, Italija i Nemačka. U Franačkoj državi privreda je bila naturalna (zatvorena), odnosno trgovalo se bez novca.
Franačka do 511. godine uredi
Franci su zapadnogermanska skupina koja se prvi put pominje u 3. veku. Delili su se na tri jezgra: severna skupina, Batavci ili Salijski Franci, naseljavali su oblast današnjeg Kelna. Ripaurijski Franci naseljavali su oblast srednje Rajne, a Hati istočno od Ripaurijskih Franaka.
Najjača skupina bili su Salijski Franci koji 357. godine stiču status rimskih federata i naseljavaju Toskandriju. Pod vođstvom Meroveja učestvuju u bici na Mauricijakovom polju nakon čega osvajaju celu severnu Galiju do Some. Nakon pada Zapadnog rimskog carstva, Akvitaniju zauzimaju Vizigoti, a oblašću između Franaka i Vizigota je do 486. godine vladao rimski namesnik Sijagrije. Sijagrije je stradao u bici protiv franačkog vladara Hlodoveha, a Franci postaju susedi Vizigota. Godine 496. Hlodoveh je osvojio državu Alamana. Nekoliko godina ranije je prihvatio hrišćanstvo.
Godine 500. Hlodoveh neuspešno napada Burgundiju kojoj u pomoć pritiču Vizigoti. Godine 507. Franci su u bici kod Vujea porazili Vizigote i proterali ih iz Galije. Rimljani su mu dodelili titulu konzula. Godine 509. Hlodoveh postaje i kralj Ripaurijskih Franaka. Prestonica mu je bila u Parizu. Umro je 511. godine, a država je podeljena među četvoricom sinova.
Vladavina Merovinga uredi
Nakon Hlodovehove smrti 511. godine, državu Franaka podelili su njegovi sinovi. Period do 558. godine protekao je u sukobima Hlodovehovih sinova i unuka. Godine 558. država je ponovo ujedinjena pod vladavinom Hlotara I. U međuvremenu se Franačka država proširila. Godine 526. Franci su od Ostrogota uspeli da preotmu Provansu. Pet godina kasnije su pokorili Turinžane, a u isto vreme su pripojili i Bretanju. Godine 534. uništili su i pripojili državu Burgunda. Franačka je sezala sve do srednje Labe, Sale i srednjeg Dunava. Bila je to najprostranija i najmoćnija država na prostorima nekadašnjeg Zapadnog rimskog carstva. Nakon Hlotarove smrti (561) država je ponovo podeljena na četiri dela: Neustriju kojom je vladao najstariji sin Haribert i Austraziju kojom je vladao Sigisbert. Ostale dve oblasti bile su teritorija nekadašnje Burgundije sa izvesnim proširenjima i nekadašnja oblast Salijskih Franaka.
Brak Sigisberta sa vizigotskom princezom (ćerkom Atanagilda) Brunhildom povod je za dugotrajan građanski rat koji je vođen na teritoriji čitave Franačke od 573. do 613. godine.
Iz građanskog rata kao pobednik izlazi Hlotar II pod kojim je država ponovo ujedinjena. U sva tri dela svoje države (Austrazija, Neustrija i Burgundija) da je mnoge koncesije aristokratiji. Početkom 7. veka najmoćnije ličnosti u državi bili su upravnici kraljevskog dvora — majordomi, u čijim rukama su bile sjedinjene najviše upravne funkcije.
Hlotara je nasledio sin Dagobert I (629-639) koji se sukobio sa svojim bratom koji je želeo samostalno vladati Neustrijom. Kako bi suzbio te namere, za svoju prestonicu je izabrao Pariz (u Neustriji), a svoga sina postavio za kralja Austrazije. Tokom vladavine Dagoberta dolazi do franačkih bezuspešnih napada na Samovu slovensku državu.
Nakon Dagobertove smrti obnovljena je podeljenost države. Pošto su mu obojica sinova bila maloletna, umesto njih su vladali majordomi. Godine 656. majordom Grimoald postavlja vlastitog sina na presto Austrazije zbacivši time dinastiju Merovinga. Međutim, nakon 7 godina su sin i otac zbačeni i ubijeni, a na presto je vraćen Meroving. Vladar Neustrije postaje 673. godine austrazijski vladar Hilderik II. Time je država ponovo ujedinjena pod jednim vladarom. Nakon dve godine, Hilderik je ubijen u lovu. Bio je to poslednji Meroving koji je imao stvarnu vlast. Do dolaska Karolinga na vlast, Franačka je u rukama moćnih majordoma. Država se ponovo podelila na Neustriju i Austraziju. Između dve države izbija rat u kome pobedu najpre odnosi Neustrija, ali je kasnije rat obnovljen i u njemu pobedu odnosi Austrazija (683). Austrazijski vladar Pipin Heristalski priznao je dotadašnjeg burgundijskog i neustrijskog kralja Teodoriha III za vazalnog kralja Austrazije.
Pipin je umro 714. godine. Nakon ogorčenih borbi sa pobunjenicima, majordom svih triju frakcija Franačke postao je njegov vanbračni sin Karlo Martel.
Vojna reforma Karla Martela uredi
Vremenom se kraljevska vlast sve više rasipala i najveću moć su stekli upravnici dvora, majordomi. U 8. veku Franačkoj je zapretila opasnost od arapskog osvajanja koji su već bili osvojili čitavo Pirinejsko poluostrvo. Na položaju majordoma nalazio se Karlo Martel koji je uspio da zaustavi arapsku invaziju u bici kod Poatjea 732. godine.
Iako završena pobedom Franačke, ova bitka pokazala je svu slabost franačke vojske koja je bila sastavljena uglavnom od slabo naoružane pešadije. Nju su činili slobodni Franci koji su se zbog ekonomskog propadanja, za vojnu službu sve slabije opremali.
Zbog toga je Karlo podelio dio zemlje Francima koji su za uzvrat morali da služe vojsku kao konjanici. Time je doprineo jačanju vojne moći kraljevine ali i imovinskom raslojavanju stanovništva. Da bi obezbedili obrađivanje zemlje za vreme ratnog pohoda, Franci koji su služili kao konjica su vezivali slobodne Franke za svoju zemlju a njih oslobađali vojne službe. To je zametak budućih feudalnih odnosa.
Dinastija Karolinga uredi
Poslednji vladari iz dinastije Merovinga bili su poznati pod nazivom lenji kraljevi. Poslednjeg od njih smenio je majordom Pipin Mali 751. godine i time započeo novu dinastiju Karolinga. Pipinov sin, Karlo Veliki, doveo je Franačku državu na vrhunac moći. Karlo Veliki je došao na vlast 768. godine. Za vreme svoje vladavine znatno je proširio svoju državu ratujući pretežno na istoku, protiv nepokrštenih germanskih plemena Saksonaca i Avara.
Uspio je da uključi njihove zemlje u sastav svoje države šireći hrišćanstvo i unoseći razdor među njihove vođe. Na poziv pape, Karlo je preduzeo pohod protiv Langobarda u Italiji. Sjeverni dio Italije uključio je u svoju državu, a središnje delove je poklonio papi. Ti delovi ušli su u sastav Papske države. U zamjenu za pomoć koju je dobio od Franaka, papa je na Božić, 800. godine, krunisao Karla Velikoga za rimskog cara. Time je okrenuo leđa Vizantije koja je bila punopravni naslednik Rimskog carstva, ali koja zbog sopstvenih problema u zadnje vreme nije mnogo marila za Italiju. Krunisanje za cara donelo je Karlu rat sa Vizantijom, koji je završen 812. godine. Vizantije je priznala postojanje Zapadnog carstva, a Karlo je priznao Vizantijske teritorije istočno od Venecije.
Raspad Franačke države uredi
Karla Velikog nasledio je njegov sin Ludvig Pobožni. Nakon njegove smrti počinje bratoubilački rat između njegovih sinova koji se završio Verdenskim sporazumom 843. godine. Njime je Franačka podeljena na tri nezavisne kraljevine:
- Karlo Ćelavi dobija zemlje zapadno od Rone (buduća Francuska)
- Ludvig Nemački dobija zemlje istočno od Rajne (buduće Sveto rimsko carstvo)
- Lotar I dobija Severnu Italiju i uzan pojas između Rone i Rajne — Lotaringiju.
Da bi obezbedili svoju vlast i dobili podršku u međusobnim ratovima franački vladari daju sve veća prava feudalnoj vlasteli koja počinje da bude svemoćna na svojim posedima. Tako se jedinstvena država podelila na skup međusobno nezavisnih kneževina i feudalnih oblasti.
Karakter franačke države uredi
Tokom viševekovnog postojanja Franačka je vremenom menjala državno i društveno uređenje svoje države. Glavna zasluga franačke države jeste rađanje i širenje feudalizma koji će vremenom postati glavni sistem i snaga u većini evropskih država.
U trenutku uspostave kraljevine Franačka je bila društvo slobodnih franaka koji su živeli u seoskim opštinama-markama. Seoska opština je delila na obrađivanje zemlju njihovim članovima. Iako su svi u početku dobili isto, neki Franci su se vremenom imovinski izdvojili od ostalih članova. Dobili su parcele na kvalitetnijoj zemlji, bliže izvoru vode. Porodice sa manjim brojem dece mogli su ostvariti veće viškove hrane. Tako se među stanovništvom stvara imovinska nejednakost. U ovom periodu vrhovna vlast je pripadala kralju koji se savjetovao sa najužim prijateljima i rođacima, kraljevskom družinom. Glavne privredne aktivnosti su poljoprivreda i stočarstvo. Gradova gotovo da i nema, postoje samo kao upravna i crkvena sjedišta. Trgovina je takođe zamrla.
Rađanje feudalizma uredi
Vojnom reformom Karla Martela počinje da se širi novi način organizacije društva. Za konjaničku vojnu službu Franci su dobijali zemlju koju su obrađivali drugi članovi zajednice koji su postali oslobođeni vojne službe. Tako su seljaci obrađivali i svoju i zemlju ratnika-konjanika dok je on ratovao za obojicu. Ovakva zemlja darivana za vojnu službu naziva se beneficija. Beneficija je u početku bila uslovno zemljište — uživala se samo dok se obavlja vojna služba. Kada je ratnik postajao nesposoban za vojnu službu, darivana je nekom drugom. Od 9. veka beneficija se dariva na doživotno korištenje i postaje nasledna. Od vlasnika doživotnih beneficija obrazuje se sloj feudalaca ili vlastela.
Da bi obezbedili konstantno obrađivanje zemlje, feudalci počinju da vezuju slobodne seljake za svoju zemlju. Ovo je odgovaralo i kraljevima jer su u vlasteli dobijali dobru opremljenu i obučenu vojsku.
Tako su slobodni seljaci postali kmetovi, a članovi kraljevske družine i rodovska aristokratija feudalna vlastela.
Ekonomija i umetnost u doba Karolinga uredi
Razvojem feudalnog društva i ekonomija postaje zatvorena. Na jednom imanju se proizvodi sve što je potrebno za preživljavanje. Trgovina odumire, proizvodi se razmenjuju za samo neophodna dobra, kao recimo so. U takvim prilikama prestaje kovanje novca pa trampa postaje osnovno sredstvo razmene.
Centri kulture postaju crkve i manastiri kao jedini nosioci pismenosti. U doba Karla Velikog doživljava se i izvesni kulturni polet koji je poznat i kao Karolinška renesansa. Karlo je na svom dvoru okupio učene ljude i umetnike. Čak je i sam učio da čita i piše ali zbog poodmaklih godina nije imao puno uspeha.
Vladari nisu imali stalnu prestonicu nego su se selili iz grada u grad sa svojom svitom. Karlo je prvi ustanovio stalnu prestonicu-grad u Ahenu.
Uprava uredi
Država je bila podeljena na grofovije. Za grofove su uzimani veliki feudalci. Njihova uloga je bila čuvanje reda i mira u grofoviju, ubiranje poreza, sprovođenje zakona, itd. Karlo je ustanovio pogranična vojvodstva-marke. Markama je upravljao mark-grof. Glavna uloga marke bila je odbrana države od spoljnih neprijatelja. Crkva je imala veliku ulogu, pre svega zbog velikog bogatstva i duhovnog uticaja na narod.
Franačke hronike uredi
Franački hroničari uredi
Vidi još uredi
Izvori uredi
- Srednjovekovno doba povijesnog razvitka 1, Miroslav Brant, Biblioteka povijesti, Zagreb, 1980. godina. pp. 225–244
- Bowlus, Charles R. (1995). Franks, Moravians, and Magyars: The Struggle for the Middle Danube, 788-907. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
