Franc Miklošič
Franc Riter fon Miklošič (29. novembar 1813 — 7. mart 1891) bio je slovenački i austrijski, filolog i lingvista. [1]. Bio je član Srpske kraljevske akademije.
| Franc Riter fon Miklošič | |
|---|---|
.jpg) Franc Miklošič | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 29. novembar 1813. |
| Mesto rođenja | Radomerščak, Austrijsko carstvo, danas Slovenija |
| Datum smrti | 7. mart 1891. (77 god.) |
| Mesto smrti | Beč, Austrougarska, danas Austrija |
| Obrazovanje | Karl-Francens Univerzitet Grac |
Biografija uredi
Franjo vitez Miklošič[2] je rođen 1813. godine u štajerskom selu Radmerščaku blizu grada Ljutomera, koji je tada pripadao Austrijskom carstvu. Ponikao je u seljačkoj porodici a tokom života dosegao vrh društvene naučne i akademske lestvice. Miklošič je bio odlikovanim brojnim visokim ordenima austrijskim i stranim, bio pravi i počasni član mnogih učenih društava, doživotni član gospodske kuće carskog veća (od 1862), te dvorski i tajni carski savetnik, vitez Leopoldovog ordena (plemstvo 1864), pravi član austrijske i ruske carske Akademije, počasni član Jugoslovenske akademije u Zagrebu, zatim Praške, Pariske, Berlinske, Bukureštanske, Rimske, Budimpeštanske, Minhenske, Krakovske, Kopenhageške i Matice slovenske u Ljubljani.
Prve četiri godine života proveo je u rodnom selu, a zatim se porodica preselila u Ljutomer.[3] Tu je završio osnovnu školu kao najbolji đak. Gimnaziju latinsku je pohađao u Varaždinu, pa Mariboru. Za vreme đakovanja u Mariboru sprijateljio se i pobratimio sa istomišljenikom Stankom Mrazom. A filozofiju i pravo slušao prvo u Gracu (od 1830), potom i Beču. Doktorirao je filozofiju je na Univerzitetu u Gracu i neko vreme je tu radio kao profesor filozofije. Godine 1838. je prešao na Univerzitet u Beču, gde je stekao titulu doktora pravnih nauka. Nakon što se u austrijskoj prestonici spremio za advokata, nakon položenog ispita stupio je kao pisar na rad u advokatskoj kancelariji Mih. Baha.
Tokom svojih studija na njega su uticali radovi slovenačkog filologa i lingviste Jerneja Kopitara. Preko Poljaka Ostrovskog upoznao se sa čuvarem dvorske biblioteke Jernejem Kopitarom. Pod ličnim uticajem zemljaka Kopitara napustio je pravo, i posvetio je veći deo svog života proučavanju slovenskih jezika.
Godine 1844. sa preporukom Kopitarevom, zaposlio se kao pisar - skriptor u Carskoj biblioteci u Beču, gde je ostao do 1862. godine. Nakon Kopitarove smrti njemu je dopalo mesto cenzora slovenskih, novogrčkih i rumunskih knjiga. Miklošič je 1844. godine objavio kritiku knjige Franca Bopa Uporedna gramatika (nem. Vergleichende Grammatik), što je skrenulo pažnju bečkih akademskih krugova. Ova publikacija je pokrenula dugi niz radova, u kojima je poliglota Miklošič pokazao veliku stručnost. Njegovi radovi su doveli do revolucije u proučavanju slovenskih jezika.
U Proleću naroda 1848. godine Miklošič je aktivno učestvovao u Slovenačkom nacionalnom pokretu. Bio je predsednik političkog udruženja „Slovenija“, koje su osnovali slovenački studenti koji su studirali u Gracu i Beču. Uz Matiju Majara bio je jedan od autora koji su razradili ideju o Ujedinjenoj Sloveniji. Kada je sazvana prva austrijska izborna skupština, izabran je 1848. godine u izbornom srezu Sv. Lenarta u donjoj Štajerskoj, za njenog poslanika. Nakon neuspeha revolucionarnih zahteva, Miklošič se posvetio samo akademskim aktivnostima. Postavio je svojim radom i delom temelje slovenske filologije, kao najveći autoritet u toj oblasti. Najviše stručnih radova je štampao u glasnicima akademija, a veći radovi su se pojavili kao brojne knjige.
Miklošič je 1849. godine postavljen za šefa, tek osnovane katedre za slovensku filologiju Univerziteta u Beču, i ostao je na tom mestu do 1886. godine. Radio je prvo kao vanredni profesor slovenskih jezika i literature. Sledeće 1850. godine imenovao ga je austrijski ministar grof Lav Tun, za redovnog profesora iste struke na bečkom univerzitetu. Tokom profesorske karijere više puta je biran za dekana a 1854. godine postao je i rektor. Od kada je postao univerzitetski predavač Miklošić intenzivno piše i objavljuje svoje brojne naučne filološke radove. Glavno delo mu je Uporedna gramatika slovenskih jezika[4], sastavljena od četiri ogromne sveske. To grandiozno slavističko delo, bilo je nagrađeno od strane austrijske akademije sa 1.000 f. Postao je 1848. godine član iste Bečke akademije, koja ga je izabrala za sekretara svog istorijskog i filozofskog odseka. A 1850. godine je postao njen redovni član. Miklošićevi brojni radovi su se nisu ticali samo slovenskih jezika, već i rumunskog, albanskog, grčkog i jezika Roma i Sinta. Drugo glavno Miklošićevo delo predstavlja Rečnik staroslovensko-grčko-latinski.
Miklošićevo naučno stremljenje nastavili su Srbin Alekcandar Candić (1836—1908) i njegov mlađi saradnik Hrvat, Vatroslav Jagić, koji je i formalno zaposeo posle njegove smrti upražnjenu slavističku katedru u Beču.
Franjo Miklošić se oženio tek 1852. godine sa kćerkom svog kolege iz Dvorske biblioteke Ajhenfelda. Kada je 1867. godine supruga umrla, ostala su dva njihova mlada sina. Počeo je duže poboljevati od 1889. godine, zbog nepreležane influence (gripa). Umro je usled moždanog šloga krajem februara 1891. godine.[5]
Značaj za Srbe uredi
Franjo Miklošić je bio značajan za Srbe, jer je na primer izdao knjigu sa važnim starim pisanim spomenicima, koje je našao u dubrovačkim arhivima. To vredno delo objavljeno 1858. godine u Beču, se odnosilo na srpsku istoriju Srbije, Bosne i Dubrovnika. Posvetio ga je svom dobročinitelju i prijatelju, širokogrudom srpskom knjazu Mihailu Obrenoviću. Njemu je posvetio još jednu knjigu, onu o pravoslavnom manastiru Šišatovcu. Publikovao je Slovenac još puno srpskih starina, poput Dušanovog zakonika. Sa druge strane, postavljajući granice srpskog, hrvatskog i slovenačkog jezika, doprineo je srpskoj borbi u odbrani svog identiteta i opstanka. Približio je zapadu srpski narod, pokazao njegovu veličinu i moć, kroz prostore na kojima živi. On je kao naučnik, ustvrdio da su Srbi Štokavci (govore štokavskim dijalektom), , Hrvati - Čakavci a Slovenci - Kajkavci.[2] Po njemu su Štokavci Srbi sudeći po jeziku široko rasprostranjeni. Tako istočni predeo srpstva obuhvata: Srem, Banat, severnu Srbiju, Resavu, istočnu i Staru Srbiju. A zapadni predeo srpstva čine: Crna Gora sa Bokom Kotorskom, severna Albanija, Dubrovnik, Hercegovina i Bosna...deo Slavonije. I u Hrvatskoj su štokavci većinom pravoslavni Srbi, kao i u gornjoj Dalmaciji, gde su poznati po narodnim pesmama kao uskoci. Zbog takvih naučnih filoloških teza uklopljenih u teoriju, bio je omrznut kod Hrvata, kojima je takođe odredio mesto - mada marginalno i usko.
Slovenac Miklošić je pomagao i Srbinu Vuku Karadžiću, oko izdavanja srpskog rečnika i objavljivanju srpskih narodnih pesama. Prvi put je čuo srpskog guslara tokom istraživačkog bavljenja u Carigradu 1852. godine. Kada je stari Vuk oboleo, nadzirao je umesto njega štampanje četvrte knjige narodnih pesama. Nakon Vukove smrti 1864. godine, Miklošič je postao član Odbora za izdavanje Karadžićevih dela. Kada je reč o Vukovom rečniku, Miklošić je drugi deo Srpskog rečnika koji je ostao u rukopisu, objavio 1872. godine sa svojim predgovorom. Afirmativnim pisanjem o Vukovom radu, dao mu je pravi, evropski kulturološki značaj. Od zahvalne srpske strane, Miklošiću je dodeljen kraljevsko srpski orden Sv. Save, i biran je za počasnog člana Srpskog učenog društva u Beogradu.
Uz Vuka Karadžića, Đuru Daničića, Dimitrija Demetera, Ivana Mažuranića i Ivana Kukuljevića, bio je potpisnik Bečkog književnog dogovora o zajedničkom književnom jeziku Srba i Hrvata.
Bibliografija uredi
- Lexicon linguae slovenicae veteris dialecti, 1850 (и 1862-65 kao Lexicon Palaeoslovenico-graeco-latinum)
- Vergleichende Grammatik der slaw. Sprachen, 4 Bde., 1852-75
- Monumenta Serbica Spectantia Historiam Serbiae, Bosniae, Ragusii, 1858
- Die Bildung der slavischen Personennamen, 1860
- Etymolog. Wörterbuch der slaw. Sprachen, 1886
- Miklosich, Franz (1886). Die Serbischen Dynasten Crnojević: Ein Beitrag zur Geschichte von Montenegro (PDF). Wien.
- Über die Mundarten und Wanderungen der Zigeuner Europas, 12 Tle., 1872-80.
Galerija uredi
-
Naslovna strana prve knjige Slavische Bibliothek, oder, Beiträge zur slavischen Philologie und Geschichte (Beč, 1851) Franca Milklošiča
Reference uredi
- ^ [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. april 2016), Univerzitet Beč, Svečanost povodom dvestotog rođendana Franca Ritera fon Miklšiča (1813 - 1891
- ^ a b "Bosanska vila", Sarajevo 1891.
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1. april 1891.
- ^ "Bosanska vila", Sarajevo 15. april 1891.
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1891.
