Franjevci
Franjevci (lat. Franciscani), takođe poznati i kao franciskani ili franovci, odnosno mala braća ili minoriti, pripadnici su rimokatoličkih franjevačkih redova, a prvenstveno Reda male braće (lat. Ordo Fratrum Minorum / OFM), koji je ustanovljen 1209. godine. Osnivač reda bio je Franja Asiški (ital. Francesco d'Assisi, 1181-1226), po kome su pripadnici reda prozvani franjevcima. Od svog osnivanja, franjevački Red male braće bio je ubrajan među prosjačke redove, pošto su njegovi pripadnici po primeru svog osnivača polagali zavet siromaštva.[1][2][3]
Istorija uredi
Već u vreme osnivanja reda, početkom 13. veka, među franjevcima su se razvila dva osnovna pogleda na zavet siromaštva, što je vremenom dovelo do unutrašnje podele na dve struje. Pripadnici prve, koji su se zalagali za strogo poštovanje zaveta siromaštva bez sticanja imovine, postali su poznati kao franjevci-opservanti (lat. observantes), dok su pripadnici druge, koji su se zalagali za uslovno poštovanje zaveta uz sticanje imovine, postali poznati kao franjevci-konventualci (lat. conventuales). Unutrašnja previranja između pomenutih struja dovela su 1517. godine do podele na dva posebna franjevačka reda (opservantski i konventualski), a potom je 1525. godine stvoren još jedan franjevački red - kapucinski. Sva tri ogranka (opservantski, konventualski, kapucinki) smatraju se izdancima franjevačkog Prvog reda.[4][5][6]
Iz prvobitnog franjevačkog pokreta razvio se već u prvoj polovini 13. veka i poseban red za žene franjevke, na čelu sa Klarom Asiškom (ital. Chiara d'Assisi, 1194-1253), po kojoj je taj red i prozvan. Pravila franjevačkog Reda Svete Klare, koji je poznat i kao Red siromašnih sestara, odobrena su 1253. godine, a pripadnice tog reda postale su poznate kao franjevke-klarise. Red Svete Klare se smatra franjevačkim Drugim redom.
Pošto je još za života Franje Asiškog došlo do širenja i prihvatanja njegovog učenja među svetovnjacima, za takve sledbenike je 1221. godine osnovan poseban red, koji je smatran franjevačkim Trećim redom, usled čega su njegovi pripadnici porzvani franjevcima-trećoredcima (lat. tertiarii). Stupanje u taj red nije podrazumevalo potpuno napuštanje svetovnog života, već samo prihvatanje osnovnih franjevačkih načela, ali bez polaganja strogih zaveta. Franjevačke zajednice koje su se razvile iz tog reda vremenom su usvojile različite oblike delovanja i unutrašnje organizacije, a najznačajnije među njima su: Treći franjevački samostanski red i Red franjevaca svetovnjaka.[7]
Podela franjevačkih redova uredi
- Prvi red
- Franjevci opservanti: Red male braće opservanata (lat. Ordo Fratrum Minorum Observantium / OFM Obs.)
- Franjevci konventualci: Red male braće konventualaca (lat. Ordo Fratrum Minorum Conventualium / OFM Conv.)
- Franjevci kapucini: Red male braće kapucina (lat. Ordo Fratrum Minorum Capuccinorum / OFM Cap.)
- Drugi red
- Franjevke klarise: Red Svete Klare (lat. Ordo Sanctae Clarae / OSC)
- Treći red
- Franjevci trećoredci: Treći franjevački samostanski red (lat. Tertius Ordo Regularis Sancti Francisci / OFM TOR)
- Franjevci svetovnjaci: Red franjevaca svetovnjaka (lat. Ordo Franciscanus Saecularis / OFS)
Franjevci u srpskim zemljama uredi
Franjevci su nedugo po osnivanju reda, već tokom 13. veka, započeli svoju delatnost i na južnoslovenskom prostorima.[8] U srednjovekovnim srpskim zemljama svoje aktivnosti su dodatno intenzivirali krajem 13. i tokom 14. veka, zahvaljujući razvoju političkih odnosa između Papske države i Kraljevine Srbije.[9] Potom je osnovana i franjevačka Bosanska vikarija (1340) čime je stvorena organizaciona osnova za širenje prema susednim oblastima. Vremenom su u sastavu vikarije uspostavljene i oblasne kustodije (bosanska, duvanjska, grebenska, usorska, mačvanska, bugarska i kovinska, odnosno ugarska). Bosanska vikarija je 1517. godine uzdignuta na stepen franjevačke provincije, pod nazivom Bosna Srebrena (lat. Bosna Argentina). Za vreme osmanske vlasti, franjevci Bosne Srebrene razvili su intenzivnu aktivnost širom južnoslovenskog prostora.[10][11][12]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Esser 1972.
- ^ Esser 1983.
- ^ Popović 2011.
- ^ Maračić 1991, str. 14-29.
- ^ Tolić 2019a, str. 13-39.
- ^ Tolić 2019b, str. 360-386.
- ^ Ordo Franciscanus Saecularis: History
- ^ Tolić 2015, str. 233-261.
- ^ Popović 2016, str. 77-99.
- ^ Ćirković 1964, str. 111.
- ^ Žugaj 1989, str. 1-26.
- ^ Žugaj 1990, str. 1-48.
Literatura uredi
- Esser, Kajetan (1972). Pregled povijesti Franjevačkog reda. Sarajevo: Franjevačka teologija.
- Esser, Kajetan (1983). Početak i svrha Franjevačkog reda. Split: Kačić.
- Žugaj, Marijan (1989). „Bosanska vikarija i franjevci konventualci”. Croatica Christiana periodica. 13 (24): 1—26.
- Žugaj, Marijan (1990). „Samostani franjevaca konventualaca u Bosanskoj vikariji”. Croatica Christiana periodica. 14 (25): 1—48.
- Linč, Džozef H. (1999). Istorija srednjovekovne crkve. Beograd: Clio.
- Maračić, Ljudevit Anton (1991). „Conventualitas u redu Male braće”. Croatica Christiana periodica. 15 (28): 14—29.
- Novak, Viktor (1948). Magnum Crimen: Pola vijeka klerikalizma u Hrvatskoj. Zagreb: Nakladni zavod Hrvatske.
- Radonić, Jovan (1950). Rimska kurija i južnoslovenske zemlje od XVI do XIX veka. Beograd: Naučna knjiga.
- Popović, Miroslav M. (2011). Fratri i jeresi: Duhovni pokreti na Zapadu dvanaestog i trinaestog veka. Beograd: Institut za teološka istraživanja.
- Popović, Miroslav M. (2016). „Stefan Dragutin i Rimokatolička crkva” (PDF). Baština. 41: 77—99.
- Stanojević, Stanoje (1912). Borba za samostalnost Katoličke crkve u Nemanjićskoj državi. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Tolić, Željko (2015). „Franjevci u našim krajevima u 13. stoljeću”. Služba Božja. 55 (3-4): 233—261.
- Tolić, Željko (2019a). „Nastanak i razvoj opservancije u franjevačkom redu do ekumenskog sabora u Kostanzu”. Croatica Christiana periodica. 43 (83): 13—39.
- Tolić, Željko (2019b). „Razvoj franjevačke opservancije od sabora u Konstanzu do kraja pontifikata Martina V”. Služba Božja: liturgijsko-pastoralna revija. 59 (4): 360—386.
- Daniel, E. Randolph (1992). The Franciscan Concept of Mission in the High Middle Ages. Franciscan Institute Publications.
- Burr, David (2010). Spiritual Franciscans: From Protest to Persecution in the Century After Saint Francis. University Park, Pennsylvania: Pennsylvania State University Press.
- Flood, David; Matura, Thaddée (1975). The Birth of a Movement: A Study of the First Rule of St. Francis. Franciscan Herald Press.
- Merlo, Grado Giovanni (2009). In the Name of St. Francis: A History of the Friars Minor and Franciscanism until the Early Sixteenth Century. Franciscan Institute Publications.
- Osborne, Kenan B. (1994). The History of Franciscan Theology. Franciscan Institute Publications.
